ΤΖΟ Ο ΛΕΜΟΝΑΔΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΓΟΥΕΣΤΕΡΝ

Εποχή υπαρκτού σοσιαλισμού. Το 1953 ο Στάλιν πεθαίνει και κάποιες από τις χώρες - δορυφόρους της Σοβιετικής Ένωσης αρχίζουν να αναπνέουν πιο ελεύθερα. Φυσικά αυτό αποτυπώνεται απόλυτα και στον κινηματογράφο τους. Η Τσεχοσλοβακία είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Από το 1963 περίπου αρχίζει να πνέει εκεί ένας άνεμος ελευθερίας, το σινεμά δίνει όλο και πιο τολμηρά δείγματα, μίλια μακριά από τον κρατικά επιβεβλημένο σοσιαλιστικό ρεαλισμό και όλοι μιλάνε για το "τσέχικο νέο κύμα". Αυτά μέχρι την Άνοιξη της Πράγας και τη σοβιετική επέμβαση (με τανκς, όπως χούντα) του 1968. Ακολουθεί μαρασμός, διώξεις, απαγορεύσεις ταινιών, φυγή διάσημων δημιουργών του νέου κύματος, όπως ο Μίλος Φόρμαν, στη δύση. Τέλος εποχής.
Μέχρι σήμερα όμως παραμένουν κάμποσα θαυμάσια δείγματα των 5-6 αυτών χρόνων. Από τα πιο γνωστά ο "Τζο ο Λεμονάδας" (Limonadovy Joe, 1964) του Oldrich Lipský (1924-1986). Άνελέητη παρωδία γουέστερν, με λίγους διαλόγους, βασίζεται ουσιαστικά στην εικόνα, στα γκαγκς και στα... τραγούδια που συχνά συνεχίζουν με μουσικό τρόπο την αφήγηση. Βλέποντάς το σήμερα, τόσα χρόνια μετά, δεν μπόρεσα να μη θαυμάσω τη φρεσκάδα του, που νομίζω ότι κρατά ακόμα, το χιούμορ, το πάντρεμα σάτιρας και πολιτικού λόγου: Σε τυπική πόλη του Φαρ Ουέστ, που μαστίζεται από αλκοολισμό και εγκληματικότητα, φτάνει ως "φτωχός και μόνος κάουμπόι" ο Τζο ο Λεμονάδας, που συμμαχεί με τους ελάχιστους "καλούς" του αντιαλκοολικού αγώνα και λανσάρει την Λόκα Κόλα, ένα μη αλκοολούχο αναψυκτικό. Πολύ σύντομα θα αποκαλυφτεί ότι δεν πρόκειται ακριβώς για "ιεραπόστολο", αλλά για εκπρόσωπο της εταιρίας που παράγει το ποτό. Κι απο κει και πέρα αρχίζουν οι περιπέτειες.
Γυρισμένο όλο σε μονοχρωμίες που παραπέμπουν σε ορισμένες ταινίες εποχής βωβού (με άλλες σκηνές δηλαδή να είναι αποκλειστικά με αποχρώσεις κίτρινες, άλλες του μπλε κλπ.), με παρωδία όλων των γνωστών κλισέ του γουέστερν (καυγάδες σε μπαρ, πιανίστες, μονομαχίες, μοναχικοί τραγουδιστές, ερωτικές τραγουδίστριες - ντίβες, αδίστακτοι κακοί πιστολέρος κλπ. κλπ.), με συχνές αλλαγές στιλ (γρήγορη κίνηση α λα βωβού σινεμά, μιούζικαλ, ακόμα και animation), το φιλμ παραμένει νομίζω απολαυστικό και, κυρίως, καυστικότατο. Και μια από τις πολλές αποδείξεις του τι θα μπορούσε να είναι το κεντροευρωπαϊκό σινεμά αν δεν υπήρχε η στυγνή λογοκρισία 45 περίπου χρόνων...
ΥΓ: Και μια ακόμα μικρή πινελιά που δείχνει τον κάλο των ανεγκέφαλων λογοκριτών της εποχής και των λίγων απ' αυτούς που απομένουν μέχρι σήμερα: Η ταινία είναι απόλυτα σύμφωνη με το αντικαπιταλιστικό πνεύμα που πρεσβεύουν οι ίδιοι (οι λογοκριτές εννοώ). Ιδιαίτερα με το τέλος, που δεν θα σας αποκαλύψω φυσικά, που δείχνει ανάγλυφα όλο το πνεύμα και τη δολιότητα, αν θέλετε, του καπιταλισμού. Αυτό όμως που τους ενοχλούσε δεν ήταν το πνεύμα, η ιδεολογία, αλλά η φόρμα του φιλμ, ο τρόπος γραφής. Δεν μπορούσαν να ανεχτούν αυτό το πάντρεμα των στιλ, την έλλειψη σοβαροφάνειας, την πειραματική μορφή. Η ηλιθιότητα σε όλο της το μεγαλείο.