CHARADE: ΦΟΝΟΙ, ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ Α ΛΑ ΧΙΤΣΚΟΚ

Υπάρχει ένας χαρακτηρισμός για το "Charade" που κυριολεκτικά τα λέει όλα: Πρόκειται για την καλύτερη χιτσκοκική ταινία που όμως... δεν γύρισε ο Χίτσκοκ. Πράγματι το φιλμ (που στα ελληνικά κυκλοφόρησε με τον τίτλο "Ραντεβού στο Παρίσι") γυρίστηκε το 1963 από τον Stanley Donen... και όντως αποτελεί υπόδειγμα χιτσκοκικού φιλμ. Υποστηρίζεται μάλιστα από ένα πλουσιότατο καστ, με επικεφαλής φυσικά την πάντοτε χαριτωμένη και αεράτη Όντρει Χέπμπορν : Κάρι Γκραντ, Γουόλτερ Ματάου, Τζέιμς Κόμπερν, Τζορτζ Κένεντι... Τι άλλο θέλετε;
Η ηρωίδα ετοιμάζεται να πάρει διαζύγιο, όταν μαθαίνει ότι ο σύζυγός της βρέθηκε δολοφονημένος (τον πέταξαν από ένα τρένο για την ακρίβεια). Είναι γεγονός ότι δεν λυπάται και πολύ. Όταν όμως επιστρέφει στο Παρίσι, όπου έμεναν, βρίσκει το διαμέρισμά της κυριολεκτικά λεηλατημένο. Ένας γοητευτικός "βοηθός" εμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά στη ζωή της, με τον οποίο ερωτεύονται αμοιβαία, πλην όμως αποδεικνύεται ότι αυτός κάθε τρεις και λίγο αλλάζει όνομα, ταυτότητα και στρατόπεδο. Συγχρονως διάφοροι ύποπτοι και κάθε άλλο παρά ευχάριστοι τύποι - και ένας πράκτορας της CIA - την απειλούν αναζητώντας πάσει θυσία τα λεφτά που άφησε ο μακαρίτης, για τα οποία η ίδια δεν είχε την παραμικρή ιδέα, άντε όμως να γίνει πιστευτή... Όσο προχωρά το φιλμ οι ανατροπές και οι παράδοξες εξελίξεις πολλαπλασιάζονται, όπως και τα πτώματα.
Μιλάμε ίσως για την πεμπτουσία του παλιού, πέρα για πέρα διασκεδαστικού Χόλιγουντ. Το αστυνομικό σασπένς, το μυστήριο και οι ανατροπές παντρεύονται άψογα με την αισθηματική κομεντί και το χιούμορ, ενώ ο θεατής πασχίζει να ξεμπλέξει το κουβάρι διασκεδάζοντας ταυτόχρονα. Όλα αυτά συμβαίνουν με φόντο το "εξωτικό" (για τους αμερικάνους φυσικά) Παρίσι, που την εποχή αυτή διατηρούσε ακόμα αμείωτη την αίγλη του.
Τα χιτσκοκικά μοτίβα είναι πάμπολλα. Από το ίδιο το πάντρεμα των ειδών που προαναφέραμε, από το μαύρο ενίοτε χιούμορ και τη συσσώρευση πτωμάτων, από το ανάλαφρο στιλ, από την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα και από το πανταχού παρόν σασπένς φυσικά. Ταινίες όπως "Ο Άνθρωπος που Γνώριζε πολλά", "Στη Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων" κλπ. έρχονται αβίαστα στο μυαλό μας.
Όχι, δεν θα εύρισκα κάποιο βαθύτερο νόημα σε όλα αυτά. Είναι όμως όλα τόσο, μα τόσο αφοπλιστικά διασκεδαστικά, που δεν θα έψαχνα παραπάνω για κάτι τέτοιο. Ο στόχος είναι νομίζω ξεκάθαρος: Η διασκέδαση για τη διασκέδαση. Και μάλιστα με απείρως κομψότερο και αέρινο τρόπο απ' ότι η πλειοψηφία των χιλιοειδωμένων και χονδροειδών αντίστοιχων σύγχρονων προσπαθειών του Χόλιγουντ. Ακολουθείστε λοιπόν τη συμβουλή μου: Ξαπλώστε όσο πιο αναπαυτικά γίνεται στην πολυθρόνα σας και αφεθείτε με πλήρη αποενοχοποίηση (για την έλλειψη βάθους εννοώ) στην ανεπανάληπτη κινηματογραφική απόλαυση. Αυτό είναι που μετρά κυρίως σε τέτοιου είδους φιλμ. Κλασικά φιλμ, θα πρόσθετα, που βλέπονται ανετότατα μέχρι σήμερα δίχως να χάνουν καθόλου τη γοητεία τους.

"ΑΣΤΕΙΟ ΜΟΥΤΡΑΚΙ", ΓΟΗΤΕΙΑ ΚΑΙ ΑΦΕΛΕΙΑ

Ο μάστορας του αμερικάνικου μιούζικαλ Stanley Donen γυρίζει το "Funny Face" το 1957, προς το τέλος δηλαδή της λαμπρής περιόδου του είδους. Έχει σαν ατού τους δύο κλασικούς πρωταγωνιστές, τον Φρεντ Αστέρ και την πάντα κομψότατη και γοητευτική Όντρεϊ Χέπμπορν. Και βέβαια, τη μουσική του μεγάλου Cole Porter.
Η ταινία είναι ό,τι είναι συνήθως το αμερικάνικο μιούζικαλ: Αφέλεια ως εκεί που δεν παίρνει σεναριακά, γοητεία ανεπανάληπτη κινηματογραφικά. Η ιστορία είναι μια ακόμα παραλλαγή του πολυχρησιμοποιημένου (και σε μιούζικαλ επίσης) μύθου του Πυγμαλίωνα, που θα πάρει υπό την προστασία του και θα κάνει σταρ την άβγαλτη και άσημη μικρή. Στο συγκεκριμένο φιλμ ο διάσημος φωτογράφος μόδας Αστέρ θα κάνει με την επιμονή του τοπ μόντελ την άγνωστη Χέπμπορν (τότε που το τοπ μόντελινγκ ήταν ακόμα αθώο και δεν είχε να κάνει ούτε με σούπερσταρς σε περιοδικά, ούτε με τόνους κόκας, ούτε με φήμες για σχεδόν κατάσταση πορνείας). Μόνο που εδώ έχουμε και κάποιες σεναριακές πρωτοτυπίες: Η ταινία είναι γυρισμένη στο Παρίσι, πράγμα που δίνει την ευκαιρία στον Donen και για μια "τουριστική" ματιά στην ούτως ή άλλως πανέμορφη πόλη, και που για μια ακόμα φορά καταδεικνύει την ιδιότυπη αυτή "ζήλεια" και θαυμασμό που τρέφουν οι διανοούμενοι και "διανοούμενοι" αμερικάνοι για την Ευρώπη και το Παρίσι ιδιαίτερα. Όσο πιο πίσω στις δεκαετίες πάμε μάλιστα, τόσο εντονότερο γίνεται αυτό το στοιχείο: Το Παρίσι είναι το όνειρο του σκεπτόμενου αμερικάνου, που έχει συναίσθηση της έλλειψης βάθους της δικής του κουλτούρας.
Εδώ όμως μπαίνει και ένα άλλο στοιχείο: Παράλληλα με τον θαυμασμό, υπάρχει και η σάτιρα της πόλης και της κουλτούρας της. Βρισκόμαστε στο απώγειο του κινήματος του υπαρξισμού, η φιλοσοφία βρίσκεται στα πάνω της και μάλιστα είναι και κάτι σαν μόδα (κλίμα που προετοίμασε με την αμφισβήτησή του τον Μάη του 68), οπότε η σάτιρα όλων αυτών είναι πανταχού παρούσα. Αφελώς βέβαια - με αποκορύφωμα τον μεγάλο και διάσημο φιλόσοφο που το μόνο που θέλει είναι να πηδήσει - αλλά χαριτωμένα. Αλλά για την αφέλεια θα πούμε και πιο κάτω.
Ιδεολογικά, άστα να πάνε. Και πάλι (αυτό είναι αρκετά συνηθισμένο και συνήθως έχει πλάκα στα μιούζικαλ) έχουμε την αντιπαράθεση "υψηλής" και "χαμηλής" κουλτούρας (αυστηρά σε εισαγωγικά, γιατί σήμερα πολλοί τέτοιοι διαχωρισμοί έχουν ξεπεραστεί). Τώρα βέβαια, στο συγκεκριμένο φιλμ, αν είναι καλό να πάρεις μια διανοούμενη και πολύ καλλιεργημένη κοπέλα και να την βάλεις στον επιεικώς ηλίθιο κόσμο της μόδας, για τον οποίο, προς τιμή της, δεν είχε ιδέα, αυτό θα το κρίνετε εσείς. Είπαμε όμως: Σε τέτοια φιλμ συχνά παραβλέπουμε την πλήρη αφέλεια, ακόμα και την αντιδραστική ιδεολογία ενίοτε, και υποκύπτουμε στην κινηματογραφική τους γοητεία - συνυπολογίζοντας βεβαίως και τις εντελώς διαφορετικές πολιτικοκοινωνικά συνθήκες της εποχής που γυρίστηκαν. Αν λοιπόν σας αρέσει αυτή η ταινία, μη ντρέπεστε. Φτάνει να σας αρέσει έχοντας υπ' όψη όλα τα παραπάνω και όχι πιστεύοντας στις κάθε λογής χολιγουντιανές αφέλειες.
Έτσι κι εγώ πέρασα δύο ευχάριστες, ρομαντικές ώρες, θαύμασα για μια ακόμα φορά την παλιομοδίτικη γοητεία των σταρ του Χόλιγουντ, αν και θα ομολογήσω ότι σαν μιούζικαλ, σε μουσικοχορευτικό επίπεδο, δεν είναι από τα αγαπημένα μου.

ΤΡΑΓΟΥΔΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΣΤΗ ΒΡΟΧΗ

Ας αρχίσω απο μερικές γενικές παρατηρήσεις, που νομίζω ότι κάπου έχω ξαναγράψει: Το αμερικάνικο μιούζικαλ είναι ένα ιδιόρυθμο είδος, με δική του αισθητική και κανόνες. Όπως όλα τα είδη ή το αγαπάς ή το μισείς. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που ουσιαστικά έχει εκλείψει σαν είδος (εκτός φυσικά από σχετικά σπάνιες εξαιρέσεις), πολύς κόσμος δεν μπορεί να αντέξει τις διαρκείς διακοπές στην αφήγηση για να παρεμβληθούν μουσικοχορευτικά νούμερα, μερικές φορές μάλιστα ψιλοάσχετα με την υπόθεση καθεαυτή. Αλλά είπαμε: Αυτό είναι το στιλ. Αν δεν το αντέχει κανείς, πολύ απά, δεν βλέπει μιούζικαλ.
Για τους υπόλοιπους τώρα, το αριστουργηματικό "Singing in the Rain" (Τραγουδώντας στη βροχή) του 1952 των Stanley Donen και Gene Kelly (1912-1996) είναι σίγουρα ένα αρχετυπικό δείγμα του είδους. Σπάνια το κωμικό στοιχείο, ο κλασικός ρομαντικός έρωτας, τα "κολλητικά" τραγούδια, τα εκπληκτικά χορευτικά, αλλά και η σάτιρα συγκεκριμένων πραγμάτων και καταστάσεων έδεσαν με τόσο απολαυστικό τρόπο, σε ένα τόσο αρμονικό αποτέλεσμα. Φυσικά ο Gene Kelly, ένας από τους δυο-τρεις σημαντικότερους χορευτές ηθοποιούς της οθόνης, είναι η ψυχή του φιλμ, τόσο με τα αέρινα χορευτικά του όσο και με το κωμικό του ταμπεραμέντο.
Αυτό όμως που ξαφνιάζει σήμερα είναι η σάτιρα του ίδιου του Χόλιγουντ και της υποκρισίας του. Βέβαια, για να χρυσώσει το χάπι, αυτή στρέφεται στην κοσμογονική για το σινεμά εποχή της μετάβασης από τον βωβό στον ομιλούντα κινηματογράφο (μετάβαση από την οποία ανλούνται και πολλά από τα αστεία του φιλμ), αλλά το ξεσκέπασμα της υποκρισίας και της ψευτιάς που κρύβονται κάτω τον απαστράπτοντα κόσμο της Μέκκας του σινεμά είναι εντυπωσιακό μέχρι τις μέρες μας. Όσοι βέβαια ξέρουν τις κλασικές ταινίες του είδους, γνωρίζουν ότι συχνά τα μιούζικαλ αυτοαναφέρονται, μιλάνε δηλαδή για το ίδιο το σινεμά, το θέατρο, το Μπρόντγουέι, έχουν συχνά σαν ήρωες σταρ της σκηνής ή του πάλκου και αφηγούνται τις ιστορίες τους άλλοτε με κωμικό κι άλλοτε με δραματικό τρόπο. Συχνά επίσης κάνουν πλάκα με το δίπολο "υψηλής" και "χαμηλής" τέχνης, με πρωταγωνιστές που θέλουν να πάψουν να χορεύουν για να ασχοληθούν με τον Σέξπιρ ή που, τέλος πάντων, ταλανίζονται από παρόμοια διλήμματα. Υπάρχει δηλαδή στους ίδιους τους δημιουργούς των μιούζικαλ η γνώση ότι "εμείς κάνουμε ποπ κουλτούρα και όχι "υψηλή" τέχνη" και, βέβαια, συνήθως επιλέγουν να βγάλουν γέλιο από το δίλημμα αυτό. Έτσι το ότι τα στοιχεία αυτά ενυπάρχουν και εδώ δεν είναι μεν κάτι πρωτότυπο, δίνονται όμως, νομίζω, με πραγματικά άψογο τρόπο. Τόσο ώστε δικαίως το "Singing in the Rain" να θεωρείται ένα από τα καλύτερα και δημοφιλέστερα μιούζικαλ όλων των εποχών και να κατέχει περίοπτη θέση στην παγκόσμια ιστορία του κινηματογράφου.
Πέραν από τις αναλύσεις πάντως, θα απολαύσετε θαυμάσια μουσικοχορευτικά κομμάτια (μερικά απ' αυτά ιδιαιτέρως κωμικά), μερικές πολύ αστείες σκηνές και, βέβαια, το κλασικό ομώνυμο νούμερο με τον Κέλι να τραγουδά και να χορεύει στη βροχή. Και, για μένα τουλάχιστον, όλες αυτές οι αρετές δεν έχουν καθόλου ξεθωριάσει μετά από τόσες δεκαετίες. Γι' αυτό άλλωστε και θεωρώ (μαζί με αρκετά εκατομμύρια άλλους στον πλανήτη) την ταινία κλασική.

ΤΡΕΙΣ ΝΑΥΤΕΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Να λοιπόν που το "On the town" (όλα τα λεφτά ελληνικός τίτλος "Τρεις ναύτες και τρία κορίτσια"!) του 1949 των Stanley Donen και Gene Kelly παραμένει ένα διασκεδαστικό μιούζικαλ, κλασικό στο είδος του. Προσοχή όμως: Υπό προϋποθέσεις, και μάλιστα αρκετές, τις οποίες πρέπει να λάβει πολύ σοβαρά υπ' όψιν του ο σύγχρονος θεατής, και ειδικά ο αμύητος στον κόσμο των αμερικάνικων μιούζικαλ: Έχω γράψει και αλλού ότι στο πάλαι ποτέ ένδοξο αυτό είδος το σενάριο περνάει σε δεύτερη (μπορεί και τρίτη) μοίρα. Αυτό που προέχει είναι τα τραγούδια, τα χορευτικά νούμερα, το θέαμα. Ειδικά όταν πρόκειται για κωμωδία, όπως εδώ, κάθε αληθοφάνεια πάει περίπατο. Ξεχάστε την 1949), λοιπόν απ' την αρχή. Αν μπείτε στο λούκι "μα αυτό δεν γίν1949), εται ούτε με σφαίρες", τότε χάσατε το παιχνίδι. Δεχτείτε λοιπόν τις απιθανότητες και τις τερατώδεις και κατ' εξακολούθησιν συμπτώσεις, και τότε θα διασκεδάσετε μια χαρά.
Διότι ο εξαιρετικός χορευτής Τζιν Κέλι, ο Φρανκ Σινάτρα και ο Ζιλ Μάνσιν είναι τρεις ναύτες, που βγαίνουν για 24 μόλις ώρες στη Νέα Υόρκη, την οποία και οι τρεις επισκέπτονται για πρώτη φορά. Στο 24ωρο αυτό πρέπει να δουν όλα τα αξιοθέατα, να γλεντήσουν σ΄όλα τα τρέντι μαγαζιά και... να βρούν κοπέλες. Δεν νομίζω βέβαια ότι αποτελεί σπόιλερ να πω ότι τα πετυχαίνουν όλα. Είπαμε, το θέμα δεν είναι το σενάριο. Είναι τα μουσικοχορευτικά νούμερα, είναι τα σκηνικά (αρκετά απ' αυτά κατασκευασμένα σε στούντιο, βεβαίως), τα όμορφα τραγούδια, οι έξυπνοι διάλογοι, και το κωμικό στοιχείο, που όσο προχωρά το φιλμ ανεβαίνει όλο και περισσότερο για να καταλήξει σ' ένα κρεσέντο στο φινάλε με μεταμφιέσεις, κυνηγητά αυτοκινήτων, μπάτσους κι άλλα πολλά, ενώ σ' όλη τη διάρκεια γίνονται και πολλά κινηματογραφοφιλικά λογοπαίγνια ή αστεία - αναφορές. Πρέπει όμως να έχει κανείς γνώση του παλιότερου σινεμά, προσώπων, έργων κλπ. για να τα πιάσει. Αναφέρονται, βλέπετε, στην προ 1949 εποχή... Έχει τέλος ενδιαφέρον να δει κανείς πόσο τέτοιου είδους σενάρια έχουν επηρεάσει την ελληνική κωμωδία της δεκαετίας του 60, που τόσο συχνά βλέπουμε στην τηλεόραση. Δεν μιλώ μόνο για τον Δαλιανίδη και τα μιούζικάλ του, αλλά και για συγκεκριμένο στιλ αστείων, ιστοριών κλπ. Μόνο που εδώ βλέπουμε το πρωτότυπο.
Θα πρότεινα λοιπόν να οπλιστείτε με "αθωότητα", να μην πολυαναλύετε το τι ακριβώς συμβαίνει και να χαλαρώσετε. Τότε θα απολαύσετε ένα από τα κλασικότερα κωμικά αμερικάνικα μιούζικαλ.