"LITTLE JOE" Ή... ΠΡΟΣΕΧΕ ΤΙ ΕΥΧΕΣΑΙ!

Η Jessica Hausner είναι μια αυστριακή σκηνοθέτης με αρκετές ταινίες στο ενεργητικό της. Το 2019 γυρίζει το φιλμ επιστημονικής φαντασίας "Little Joe", μια ενδιαφέρουσα, χαμηλότονη ταινία με την Emily Beecham στον βασικό ρόλο.

Η ηρωίδα, μια μόνη μητέρα, είναι βιολόγος και εργάζεται σε εταιρία που κάνει γενετικές έρευνες. Τελευταίο επίτευγμά της είναι η δημιουργία ενός φυτού που το άρωμά του μπορεί να προκαλέσει ευτυχία στους ανθρώπους. Η Άλις αφιερώνεται ολόψυχα στην ανάπτυξη και βελτίωσή του (παίρνει μάλιστα κρυφά και μια γλάστρα σπίτι της), αφού το θεωρεί "παιδί" της - είναι από τους βασικούς επιστήμονες που συνέβαλλαν στην ανάπτυξή του. Σύντομα όμως θα αρχίσουν να γίνονται φανερές οι παρενέργειες...

Το φιλμ θίγει ένα πολυχρησιμοποιημένο θέμα σε ταινίες του είδους: Αυτό της επιστήμης που, ενώ αρχικά ξεκινά ως ευεργετική για τον άνθρωπο, πολλές φορές ξεφεύγει, με ολέθρια αποτελέσματα. Όταν μάλιστα στην εξίσωση μπει και το θέμα του κέρδους (οι πιο προχωρημένες έρευνες γίνονται από ιδιωτικές εταιρίες, άρα...), τότε τα πράγματα μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτα. Εδώ, για παράδειγμα, γινόμαστε εμείς όργανα αυτού που δημιουργήσαμε.

Κλινικά καθαροί χώροι (επιστημονικά εργαστήρια γαρ), αντίστοιχοι τρόποι ζωής των ηρώων, όλα ταιριάζουν με τη σκηνοθετική άποψη, που συνειδητά είναι ψυχρή και απόμακρη, όπως ακριβώς οι χώροι στους οποίους κινούνται οι ήρωες. Σε τέτοια περιβάλλοντα λογικό είναι να αναζητείται η "κατασκευασμένη" ευτυχία, μια τεχνητή ευτυχία φτιαγμένη από επιστήμονες. Βέβαια η ταινία στην ουσία είναι μια παραλλαγή του μοτίβου του κλασικού "Body Snatchers", που έχει γυριστεί και ξαναγυριστεί κάμποσες φορές. Είναι λογικό ο νους του θεατή να πηγαίνει αβίαστα σ' αυτό. Δεν μοιάζουν οι ιστορίες, αλλά είπαμε: Το μοτίβο είναι ίδιο.

Χαμηλότονο, ψυχρό και γι' αυτό ανατριχιαστικό, νομίζω ότι το φιλμ πετυχαίνει το στόχο του και λέει όσο θέλει να πει. Ωστόσο αν περιμένετε εφέ και δράση, ξεχάστε το. Αλλού βρίσκεται η ουσία...

ΘΑΥΜΑΤΑ (;) ΣΤΗ ΛΟΥΡΔΗ

Θα πω από την αρχή ότι το "Προσκύνημα στη Λούρδη" (Lourdes, 2009) της αυστριακής Jessica Hausner μάλλον σε λίγους θα αρέσει. Λόγω των πολύ αργών ρυθμών του, λόγω του ντοκιμαντερίστικου στιλ του (στο οποίο όμως παρεισφρύει ένα υπό συζήτηση θαύμα), λόγω του όλου θέματος. Βρίσκω παρ' όλα αυτά ότι είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία, που έχει την ικανότητα να προβληματίζει.
Η Λούρδη στη Γαλλία είναι ό,τι ακριβώς για μας η Παναγία της Τήνου. Τόπος συρροής χιλιάδων πιστών, αλλά και ένα τεράστιο εμπορικό οικοδόμημα, που αφήνει εκατομμύρια στην καθολική εκκλησία. Μέρος προσευχής, αλλά και τεράστιας εμπορικής εκμετάλλευσης ταυτόχρονα. Χιλιάδες άρρωστοι, ανάπηροι και γενικά άνθρωποι με προβλήματα υγείας μαζεύονται κάθε χρόνο εκεί περιμένοντας το θαύμα και εναποθέτοντας τις ελπίδες τους στην Παναγία.
Η ταινία παρακολουθεί την θρησκευτική εκδρομή ενός τέτοιου γκρουπ. Ανάμεσα στους άρρωστους και μια νεαρή ανάπηρη κοπέλα, που ωστόσο δεν δείχνει να είναι ιδιαίτερα θρήσκα. Ωστόσο το "θαύμα" θα συμβεί σ' αυτή και ξαφνικά θα νοιώσει ότι μπορεί να περπατήσει. Η ζωή της θα αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη έως... Με αργούς, όπως σας έλεγα στην αρχή, ρυθμούς, παρακολουθούμε τις καθημερινές δραστηριότητες του γκρουπ, τις θρησκευτικές τελετές και όχι μόνο στις οποίες παίρνουν μέρος κλπ. Αλλά και τις ποικίλες αντιδράσεις μετά το θαύμα (;), που κυμαίνονται από χαρά και δέος μέχρι ζήλεια και φθόνο.
Νομίζω ότι αυτό που θέλει να τονίσει το φιλμ είναι η τυχαιότητα και - γιατί όχι - η τυφλή σκληρότητα της ζωής. Η οποία ζωή δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε "καλούς" και "κακούς", πιστούς ή μη, πλούσιους ή φτωχούς. Η μοίρα (όχι με την έννοια του προδιαγεγραμμένου, αλλά μ' αυτήν της τυχαιότητας) δεν κάνει καμιά απολύτως διάκριση. Κάτω από την ευαισθησία στην καταγραφή των όσων συμβαίνουν, διακρίνουμε μια βαθύτατη ειρωνεία: Τη βρίσκουμε στην κατάδειξη του εμπορικού στοιχείου του όλου πράγματος, στην αμηχανία των στερεότυπων απαντήσεων των παπάδων στις "δύσκολες" και γεμάτες αγωνία ερωτήσεις των πιστών ("γιατί αυτή κι όχι κάποια άλλη" είναι μια από τις πιο βασικές, και αφορά και στις καλές και στις αρνητικές καταστάσεις), ακόμα και στα "βλάσφημα" θρησκευτικά ανέκδοτα που λένε κάποιοι. Όπως επίσης μπορούμε και να διακρίνουμε, όπως ακριβώς και σε ταινίες του Μπουνιουέλ σαν τη "Βιριδιάνα", την κοινωνική "αχρηστία" ενός θαύματος (αν δεχτούμε πως συμβαίνει κάτι τέτοιο), που ευεργετεί κάποιον αφήνοντας ανέγγιχτη τη βαθιά δυστυχία χιλιάδων άλλων γύρω του. Όπως λέει και ένας ηλικιωμένος ανάπηρος πιστός με ανατριχιατική ειλικρίνεια "όταν τελειώσει όλη αυτή η όμορφη εκδρομή, θα είμαι πάλι ολομόναχος". Κι όλα αυτά για να καταλήξουμε σ' ένα φινάλε που πραγματικά παγώνει το αίμα, καταδεικνύοντας για μια ακόμα φορά την τυφλότητα της μοίρας.
Ταινία διφορούμενη, που βλέπεται μάλλον δύσκολα (εκτός αν σας ενδιαφέρει η ντοκιμαντερίστικη καταγραφή των όσων συμβαίνουν κάθε χρόνο στη Λούρδη), που ωστόσο με άγγιξε και με έκανε να σκεφτώ (και μάλλον να επιβεβαιώσω) πράγματα που ήδη πίστευα. Αυτό όμως είναι προσωπικό. Πιστεύω ότι, αφαιρώντας το τελευταίο μέρος της πρότασης, σίγουρα θα σας κάνει να σκεφτείτε.