ΑΠΟΛΑΥΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΥΣΤΙΚΗ "ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ"

 

Ο Billy Wilder (1906-2002) είναι από τους πολύ αγαπημένους μου κλασικούς χολιγουντιανούς δημιουργούς. Η "Πρώτη Σελίδα" (The Front Page) πάλι βασίζεται σε θεατρικό έργο και έχει μεταφερθεί αρκετές φορές στην οθόνη (χαρακτηριστική μεταφορά αυτή του Κάπρα στο "My Girl Friday"). Ωστόσο το 1974 έρχεται η σειρά του μεγάλου Wilder με τους πάντοτε εξαίρετους Γουόλτερ Ματάου και Τζακ Λέμον και τη νεαρή τότε Σούζαν Σάραντον. Μάλλον η καλύτερη μεταφορά του έργου για μένα.

Ένας αδίστακτος εκδότης εκβιάζει με κάθε τρόπο, προσπαθώντας να τον κρατήσει στην εφημερίδα του, τον καλύτερο και εξυπνότερο δημοσιογράφο του, ο οποίος έχει αποφασίσει να παραιτηθεί για να παντρευτεί και να μετακομίσει σε άλλη πόλη. Όταν ένας θανατοποινίτης δραπετεύει η υπόθεση είναι τέλεια για τον δημοσιογράφο. Πώς όμως ο δαιμόνιος εκδότης θα τον πείσει να ασχοληθεί μ' αυτήν, αφού την επόμενη μόλις μέρα φεύγει για να παντρευτεί;

Ίσως να είναι θεατρικής καταβολής, αλλά το φιλμ δεν σ' αφήνει να πάρεις ανάσα.. Γρήγοροι ρυθμοί, διαρκές σασπένς, ανατροπές, φοβεροί χαρακτήρες και, κυρίως, διαρκείς εναλλαγές ανάμεσα σε κωμωδία και δράμα, συνθέτουν κάτι που, πριν από οτιδήποτε άλλο, είναι απολαυστικότατο. Πέραν αυτού όμως, επειδή έχουμε να κάνουμε με Wilder, η ανελέητη σάτιρα της Αμερικής πάει πολύ βαθιά και τσακίζει κόκαλα. Βλέπετε, ο νεαρός θανατοποινίτης είναι αθώος και αριστερός και έχει άδικα καταδικαστεί κυρίως εξ αιτίας του υστερικού αμερικάνικου αντικομουνισμού. Έτσι στο στόχαστρο βρίσκεται τόσο αυτός (ο αντικομουνισμός εννοώ), όσο και η βαθύτατη υποκρισία και διαφθορά των αρχών (σερίφης, δήμαρχος) που τον διώκουν, οι οποίοι βεβαίως είναι πολύ χειρότεροι σε όλα τα επίπεδα από τον κατάδικο. Αλλά και ο βρώμικος κίτρινος τύπος (στόχος του Wilder και στο παλιότερο συγκλονιστικό "Τελευταίο Ατού"), οι απαράδεκτοι και αδίστακτοι δημοσιογράφοι, η εργασιομανία (κατά βάθος ο δημοσιογράφος προτιμά την καριέρα του, που είναι η ζωή του, παρά τον έρωτα και το γάμο), οι εξ ίσου αδίστακτοι εργοδότες που ξεζουμίζουν τους υπαλλήλους τους... για να αναφέρουμε κάποιους από τους στόχους.

Άψογος συνδυασμός ψυχαγωγίας και κριτικής, συνίσταται ανεπιφύλακτα.

 

ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ" Ή ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΔΡΑΜΑ ΣΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΟΥ

Έχει χαρακτηριστεί ως η καλύτερη μεταφορά έργου της Άγκαθα Κρίστι στην οθόνη. Σίγουρα είναι ένα από τα καλύτερα δικαστικά δράματα όλων των εποχών. Και, επί πλέον, δράμα; Ναι, αλλά δράμα ξε-δράμα, σε πολλά σημεία είναι πραγματιά ξεκαρδιστικό. Πρόκειται για τον "Μάρτυρα Κατηγορίας" (Witness for the Prosecution) του 1957 του υπέροχου Billy Wilder, ο οποίος, όσο περνάνε τα χρόνια, γίνεται νομίζω ο αγαπημένος μου χολιγουντιανός δημιουργός.
Ένας άντρας που κατηγορείται για φόνο καταφεύγει σε διάσημο ηλικιωμένο και ιδιόρυθμο δικηγόρο, ο οποίος, παρά τα προβλήματα υγείας του, αναλαμβάνει την υπόθεση. Όταν ξεκινά η επεισοδιακή δίκη, αντιλαμβανόμαστε σύντομα ότι τίποτα δεν είναι όπως αρχικά φαίνεται...
Υπάρχουν κατ' αρχήν οι υπέροχες ηθοποιίες της Μάρλεν Ντίτριχ, του Τάιρον Πάουερ και, κυρίως, του απολαυστικότατου Τσαρλς Λότον, που κλέβει την παράσταση. Υπάρχει ο υποδειγματικός αφηγηματικός ρυθμός, που δεν σε κάνει να βαρεθείς ούτε λεπτό. Υπάρχουν οι διαρκείς ανατροπές, που συχνά σε αφήνουν έκπληκτο. Υπάρχει το διαρκώς παρόν χιούμορ, που κυρίως πηγάζει από την εκκεντρική περσόνα του Λότον, του δικηγόρου δηλαδή, παρά το ότι το δράμα είναι ζοφερό. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, το οποίο προσωπικά λατρεύω: Η διαρκής ανατρεπτικότητα του Wilder. Ο οποίος, όντας βαθιά μέσα στο Χόλιγουντ και χρησιμοποιώντας άψογα όλα τα κλισέ του, αλλά και τις δυνατότητες που αυτό προσέφερε (μεγάλες παραγωγές, σταρς κλπ.) κατάφερνε να ρίχνει πάντοτε μια βιτριολική, ανατρεπτική, συχνά πικρή και απαισιόδοξη ματιά στο σύστημα. Εδώ στόχος του είναι το δικαστικό σύστημα, το οποίο σχεδόν χλευάζει ως ανίκανο να αποδώσει δικαιοσύνη. Δεν μπορώ να πω πολλά για λόγους spoiler, αλλά αν δεν... θα είχαμε μια παντελώς παταγώδη αποτυχία και ένα λάθος ολκής. Μόνο βλέποντας το φιλμ θα καταλάβετε τι εννοώ. Και θα προβληματιστείτε πάνω σε ένα σημείο: Τελικά είναι πάντοτε κάτι καλό η ιδιοφυία ενός λαμπρού δικηγόρου;
Εξαιρετικό φιλμ που δεν θα κάνει κανέναν να βαρεθεί. Εσείς όμως θα βαρεθείτε σίγουρα να με ακούτε να επαναλαμβάνω ότι, βλέποντας αυτές τις ταινίες, αντιλαμβανόμαστε την απίστευτη κενότητα και παρακμή του σύγχρονου ψηφιακού, υπερηρωικού και αδηφάγου Χόλιγουντ (δηλαδή αδηφάγο ήταν και τότε, αλλά μπορούσε να παράγει εξαιρετικές ταινίες).

ΧΑΜΕΝΟ ΣΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ

Υπάρχουν ταινίες πραγματικά βουτηγμένες στο αλκοόλ, ταινίες που μιλάνε γι' αυτό, για τον εθισμό και την κόλαση... Πρόχειρα ας θυμηθούμε το "Κάτω από το Ηφαίστειο" ή το "Barfly". Πριν απ' αυτές όμως, ίσως δυνατότερη απ' αυτές, υπήρχε το "Χαμένο Σαββατοκύριακο" του πολύ μεγάλου Billy Wilder (1906-2002), μια σημαντική ταινία του 1945.
Ο ήρωας είναι ένας επίδοξος συγγραφέας. Ωστόσο δεν είναι σε θέση να γράψει ούτε λέξη. Η βασική του ιδιότητα, βλέπετε, δεν είναι ακριβώς συγγραφέας, αλλά αλκοολικός. Στο τελευταίο στάδιο, εκεί όπου οι άνθρωποι μπορούν κάνουν τα πάντα για ένα ποτό. Οι προσπάθειες του αδελφού του, ο οποίος τον συντηρεί, και της υπομονετικής κοπέλας του φαίνονται μάταιες. Όταν ο πρώτος φεύγει για τετραήμερο γουίκεντ, στο οποίο υποτίθεται ότι θα πήγαινε και ο ίδιος, αλλά..., τότε λοιπόν ο Ντον θα βρει ευκαιρία για μια αληθινή κατάδυση στον εφιαλτικό πλέον κόσμο του ποτού (και, ταυτόχρονα, σε μια διαρκή προσπάθεια να αποφύγει πάσει θυσία την κοπέλα που τον αγαπά και πασχίζει να τον σταματήσει από τον ανεξέλεγκτο κατήφορο, ώστε να μπορεί να πίνει ανενόχλητος).
Στο φιλμ δεσπόζει η ερμηνεία του Ρέι Μιλαντ, η οποία του χάρισε το Όσκαρ και απογείωσε την καριέρα του. Το συγκλονιστικό βεβαίως είναι η ειλικρινής καταγραφή της κόλασης που βιώνουν οι "τελειωμένοι" αλκοολικοί, καταγραφή που γίνεται με καθαρή ματιά και σοκάρει μέχρι σήμερα με όσα δείχνει. Γι' αυτούς δεν υπάρχει τίποτα άλλο στη ζωή: Έρωτας, δημιουργικότητα, καριέρα, δουλειά, φαγητό, φιλίες, υποχρεώσεις, όλα γλιστρούν στο παρασκήνιο προκειμένου να ικανοποιηθεί το ακόρεστο πάθος για αλκοόλ. Είναι φοβεροί οι τρόποι που σκαρφίζεται ο ήρωας για να ξεγελάει τους πάντες και να πίνει δίχως να τον αντιλαμβάνονται, είναι αβάσταχτες οι ταπεινώσεις που υφίσταται για να ικανοποιήσει το πάθος του. Όταν ο εθισμός επικρατεί ο άνθρωπος παύει να είναι ακριβώς άνθρωπος... Το φιλμ διαθέτει μια κλιμακούμενη "κατάβαση στην κόλαση" καθώς ο ήρωας πέφτει διαρκώς χαμηλότερα.
Οι σκηνές στο άσυλο όπου μεταφέρεται, αυτές των παραισθήσεων, αλλά και της απεγνωσμένης αναζήτησης για μια γουλιά πάσει θυσία, παραμένουν εξαιρετικά δυνατές. Όπως, το είπαμε, δυνατό παραμένει ολόκληρο το φιλμ. Οπότε νομίζω ότι άφοβα μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε κλασικό (και ειλικρινέστερο από πάμπολλα επιφανειακά σύγχρονα έργα). Η κόλαση είναι εδώ.
ΥΓ: Νομίζω ότι ο Wilder δίκαια είναι ένας από τους 4-5 πιο αγαπημένους μου σκηνοθέτες όλων των εποχών. Είτε διαθέτρει το σαρκαστικό του χιούμορ είτε όχι (όπως εδώ) παραμένει εξ ίσου κάποιος που άφοβα κοιτάζει κατάματα τα προβλήματα της εποχής του, ανατέμνει ανηλεώς την αμερικάνικη κοινωνία και, ενίοτε, σαρκάζει μ' όλα αυτά.

DOUBLE IDEMNITY : Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΟΥ ΝΟΥΑΡ

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το "Double Idemnity" ("Διπλή Ταυτότητα" στην Ελλάδα) είναι το καλύτερο νουάρ που γυρίστηκε ποτέ. Δεν ξέρω αν ισχύει κάτι τέτοιο, σίγουρα πάντως το φιλμ που έκανε ο μέγιστος Billy Wilder (1906-2002) το 1944 είναι ένα από τα καλύτερα, αλλά και αρχετυπικο του είδους.
Το νουάρ, σε γενικές γραμμές, μας αποκαλύπτει έναν εξαιρετικά σκοτεινό και διεφθαρμένο κόσμο, γεμάτο απληστία, ίντριγκες, λαγνεία, πάθη και ανθρώπους που για να ικανοποιήσουν τους πόθους ή να εκπληρώσουν τα συμφέροντά τους, δεν διστάζουν να φτάσουν στο φόνο. Όλα αυτά, φυσικά, δεν είναι καθόλου κολακευτικά για την αμερικάνικη κοινωνία στους κόλπους της οποίας διαδραματίζονται και η οποία αποτελεί τη σκηνή όλων αυτών των - άνομων σχεδόν πάντοτε - παθών. Πρόκειται δηλαδή για τη σκοτεινή, την ανεστραμένη πλευρά του αμερικάνικου ονείρου.
Όλα αυτά τα στοιχεία περιέχονται στο "Double Idemnity". Άλλωστε ο Wilder, βαθύς σαρκαστής και ανατόμος της αμερικάνικης κοινωνίας, δεν θα μπορούσε παρά να κάνει  κάτι πολύ σκοτετινό και αδιέξοδο. Ένας ασφαλιστής ερωτεύεται με πάθος τη σύζυγο ενός πελάτη του. Εκείνη, η κλασική μοιραία γυναίκα των νουάρ φυσικά, του προτείνει να δολοφονήσουν τον άντρα της - καθόλου θετικός χαρακτήρας κι αυτός - και ο ερωτευμένος άντρας όχι μόνο δέχεται, αλλά βάζει σε ενέργεια ένα σχέδιο που θα αποφέρει ακόμα μεγαλύτερα κέρδη.
Απόλυτα ατμοσφαιρικό με την ασπρόμαυρη φωτογραφία του, απαισιόδοξο, με απειλητική ατμόσφαιρα, βάζει σε πρώτο πλάνο, 6 χρόνια πριν από την επίσης κλασική "Λεωφόρο της Δύσης" του ίδιου δημιουργού, έναν ετοιμοθάνατο ήρωα να αφηγείται την ιστορία, γεγονός που σόκαρε στην εποχή του. Οπότε, αντιλαμβάνεστε, δεν υπάρχει καμία διαφυγή για τον ήρωα. Η πορεία προς την καταστροφή, για να ικανοποιηθεί η απληστία βεβαίως, είναι μονόδρομος. Σημειώστε επισης ότι κι άλλοι από τους βασικούς χαρακτήρες δεν είναι καθόλου θετικοί...
Προσθέστε σε όλα τα παραπάνω ότι το φιλμ βασίζεται σε μυθιστόρημα του Τζέιμς Κέιν, του συγγραφέα του "Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές", ότι το σενάριο έχει γραφτεί από τον ίδιο τον Wilder σε συνεργασία με τον μέγιστο του είδους Ρέιμοντ Τσάντλερ, ενώ η Μπάρμπαρα Στάνγουικ ήταν υποψήφια για Όσκαρ για το ρόλο της τυπικής μοιραίας γυναίκας, και θα έχετε πραγματικά ένα από τα καλύτερα και αρχετυπικότερα νουάρ όλων των εποχών. Διάβολε, τελικά μερικές από τις καλύτερες αμερικάνικες ταινίες δεν κολακεύουν καθόλου τη Αμερική...

H "FEDORA" ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΣΗΜΟΤΗΤΑΣ

Η "Fedora" του 1978 είναι η προτελευταία ταινία του μεγάλου Billy Wilder (1906-2002). Είναι η δεύτερη φορά που ο δημιουργός - από τους σημαντικότερους του Χόλιγουντ - καταπιάνεται με το θέμα της παράνοιας του star system και των κρυμμένων μυστικών της κινηματογραφικής βιομηχανίας μετά το αριστουργηματικό Sunset Boulevard (Η Λεωφόρος της; Δύσης). Και διαθέτει και ελληνικό ενδιαφέρον, αφού είναι γυρισμένο στην Κέρκυρα.
Ένας ξεπεσμένος παραγωγός φτάνει στην Κέρκυρα, σε μια βίλα της οποίας ζει εντελώς απομονωμένη μια παλιά, ηλικιωμένη πλέον, σούπερ σταρ του Χόλιγουντ, για να της προτείνει ένα "θριαμβευτικό come back". Εκεί θα διαπιστώσει ότι η πρώην σταρ ζει σε ένα είδος αιχμαλωσίας στη βίλα, η οποία "διοικείται" ουσιαστικά από μία αυταρχική γριά κόμισα. Από εκεί και πέρα οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις θα διαδέχονται η μία την άλλη.
Ας πούμε από την αρχή ότι η "Φεντόρα" δεν είναι σε καμία περίπτωση "Sunset Boulevard". Ο Γουάιλντερ, λογικά, είναι πιο κουρασμένος (72 ετών τότε), ο Ουίλιαμ Χόλντεν (επίσης πρωταγωνιστής της παλιότερης ταινίας) το ίδιο. Γενικά οι ηθοποιίες δεν είναι ό, τι καλύτερο, ενώ στο φιλμ κυριαρχεί μια περίεργη αίσθηση του γκροτέσκο. Μέχρι εδώ όμως τα αρνητικά. Θα ξαναπώ ότι το φιλμ είναι συγκλονιστικό.
Στην πρώτη κιόλας σκηνή βλέπουμε τον θάνατο της σταρ στις γραμμές ενός τρένου. Το φιλμ είναι λοιπόν ένα φλας μπακ για το πώς φτάσαμε ως εκεί και, πιστέψτε με, κρατά καθηλωμένο τον θεατή κι ας είναι γνωστή η κατάληξη. Η σημασία του βρίσκεται στα θέματα που θίγει: Το πρώτο - πρώτο είναι το σκληρό τίμημα της δόξας. Οι σταρ κουβαλούν ένα βαρύ φορτίο, το οποίο ενίοτε οδηγεί στην καθαρή παράνοια. Φυσικά και η ματαιοδοξία στον απόλυτο βαθμό είναι πανταχού παρούσα. Οι προσωπικές σχέσεις, η οικογένεια, ο έρωτας, η μητρότητα,  περνούν σε δεύτερο επίπεδο. Όλα θυσιάζονται για να κρατηθεί η απαστράπτουσα εικόνα, η τέλεια βιτρίνα, για να διατηρηθεί η δόξα όσο περισσότερο μπορεί. Ταυτόχρονα, όπως φυσικά και αλλού, η απληστία είναι και εδώ δεδομένη.
Τα πιο πάνω θα μπορούσαν να ισχύουν και σε άλλους καλλιτεχνικούς χώρους. Πάντως η κατά Wilder εικόνα των εσωτερικών της κινηματογραφικής βιομηχανίας, δεν είναι καθόλου, μα καθόλου κολακευτική. Οι ήρωες είναι όλοι τσακισμένοι με διάφορους τρόπους. Κανείς δεν βγαίνει αλώβητος από τις συμπληγάδες της βιομηχανίας της δόξας. Πέραν από τη μελέτη του ίδιου του σινεμά πάντως και την προφανή αυτοαναφορικότητα (ο Μάικλ Γιορκ παίζει τον εαυτό του, το γύρισμα μιας "Μαντάμ Μποβαρί" παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη), το φιλμ αποτελεί μια πολύ δυνατή μελέτη της ανθρώπινης αυτοκαταστροφικότητας, παράνοιας, απληστίας.
Όχι, δεν είναι  Sunset Boulevard. Παρ΄όλα αυτά όμως - και παρά τα όποια προβλήματα - θα πρότεινα ανεπιφύλακτα να μην το χάσετε.

Η ΑΓΕΡΑΣΤΗ ΦΡΕΣΚΑΔΑ ΤΗΣ "ΣΑΜΠΡΙΝΑ"

Νομίζω ότι το 1954 γυρίζεται μια αρχετυπική ταινία για ένα είδος: Αυτό της ρομαντικής κομεντί. Μιλώ για τη "Σαμπρίνα" του εξαίρετου Billy Wilder (1906-2002), του οποίου η υπογραφή είναι σφραγίδα άλλοτε για απόλυτη διασκέδαση κι άλλοτε για πικρόταη, ασυνήθιστη για τα χολιγουντιανά δεδομένα, κριτική και στην οποία "Σαμπρίνα" η Όντρεϊ Χέπμπορν λάμπει για μια ακόμα φορά και ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ ερμηνεύει έναν μάλλον ασυνήθιστο ρόλο για την καριέρα του, μακριά από τον "σκληρό τύπο" που έχουμε συνηθίσει.
Η "Σαμπρίνα" διαθέτει σε άψογες δόσεις ρομαντισμό και χιούμορ και μπορεί να σε κάνει μέχρι σήμερα να χαμογελάς και να ονειρεύεσαι. Αφέλειες; Αρκετές. Παραμύθι; Ίσως. Διότι πόσες φορές έχετε δει να συμβαίνει στην πραγματικότητα ο μύθος της Σταχτοπούτας; Είναι όμως τόση η κομψότητα του Wilder (και της Χέπμπορν φυσικά), τόσο τέλειες οι δόσεις που λέγαμε πριν, ώστε νομίζω ότι είναι δύσκολο να βγει θεατής δίχως ένα χαμόγελο μέχρι τ' αυτιά. Κι ο Wilder, όπως συχνότατα κάνει, "τη λέει" κιόλας με πλάγιο τρόπο, μέσα σ' όλο αυτό το χαριτωμένο περιτύλιγμα, στο σκληρό και άκαρδο καπιταλισμό, που σκέφτεται μόνο το κέρδος και τις μπίζνες ξεχνώντας οτιδήποτε άλλο. Πριν φτάσετε όμως μέχρι εκεί, έχετε τόσο διασκεδάσει (ή μαγευτεί σε κάμποσες περιπτώσεις), που μάλλον θα αργήσετε να τα σκεφτείτε όλα αυτά. Όπως αντιλαμβάνεστε, αν μη τι άλλο, θεωρώ τη διασκέδαση δεδομένη.
Καταλαβαίνω πολύ καλά ότι μπορεί να σιχαίνεστε το είδος της ρομαντικής κομεντί. Δεκτό και σεβαστό. Προσέξτε όμως: Πρόκειται για είδος που τις λίγες τελευταίες δεκαετίες έχει κακοποιηθεί όσο ελάχιστα άλλα από (αμερικάνικες φυσικά) επιεικώς ηλίθιες ταινίες. Αν αυτό είναι το κριτήριό σας και ο λόγος που το αντιπαθείτε, ξεχάστε το. Τα εξαιρετικά δείγματα του είδους βρίσκονται πολύ, πολύ πίσω στη χολιγουντιανή ιστορία. Και η "Σαμπρίνα" είναι αναμφισβήτητα ένα από αυτά.
ΥΓ: Και επειδή βρισκόμαστε στη δεκαετία του 50, βλέπεουμε για μια ακόμα φορά τον αφελή μάλλον θαυμασμό των αμερικάνων για το Παρίσι, που, παρά το ότι σίγουρα έχει ξεθωριάσει, διατηρείται κάπως ακόμα και στις μέρες μας. Έχει λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε το φιλμ και υπό τη σκοπιά του αισθήματος κατωτερότητας που ένοιωθαν και ως ένα βαθμό νοιώθουν ακόμα οι αμερικάνοι για την Ευρώπη (και ιδιαίτερα το Παρίσι, που τότε ήταν ακόμα το κέντρο της). Ίσως επειδή αντιλαμβάνονται την έλλειψη βάθους της κουλτούρας τους, ίσως επειδή νοιώθουν μειονεκτικά για τη μάλλον σύντομη ιστορία τους, ίσως για άλλους λόγους... Δεν ξέρω. Αλλά αυτός ο αφελής θαυμασμός σίγουρα υπάρχει, ανάμικτος πολλές φορές με κάποιο φόβο και σκανδαλισμό για τα ήθη της γηραιάς ηπείρου. Γι' αυτό και το Παρίσι είναι αυτό που μεταμορφώνει στο φιλμ το δειλό και άβγαλτο κοριτσάκι, στο οποίο κανείς δεν δίνει σημασία, σε κυριολεκτικά περιζήτητη γυναίκα, με πλήθος ανδρών να λειώνουν στα πόδια της.

ΟΤΑΝ Ο ΣΕΡΛΟΚ ΧΟΛΜΣ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΕΙ

Ο Billy Wilder (1906-2002) είναι από τους αγαπημένους μου αμερικανούς σκηνοθέτες (αν και δεν ήταν αμερικάνος, αλλά δούλεψε κυρίως εκεί). Πάντοτε σχεδόν ανατρεπτικός και σαρκαστικός, αποφάσισε το 1970 να ασχοληθεί με έναν από τους πιο συχνά μεταφερμένους στη μεγάλη οθόνη λογοτεχνικούς ήρωες: Τον Σέρλοκ Χολμς. Όμως ο Γουάιλντερ δεν θα μπορούσε να τον αφήσει ήσυχο, μεταφέροντας μια ακόμα περιπέτειά του, απ' αυτές που έγραψε ο Κόναν Ντόιλ, στην οθόνη. Αντίθετα, διάλεξε να σατιρίσει τον δημοφιλή ήρωα.
Η "Ιδιωτική Ζωή του Σέρλοκ Χολμς" λοιπόν είναι κωμωδία. Στο πρώτο μέρος μάλιστα αμιγώς κωμωδία. Στη συνέχεια η νέα υπόθεση που αναλαμβάνει ο δαιμόνιος ντετέκτιβ κρύβει όλο και περισσότερα μυστήρια, στα οποία εμπλέκεται η πολιτική, οι σχέσεις ανάμεσα σε χώρες, ακόμα και στρατιωτικά απόρρητα, οπότε το σασπένς και η αγωνία για τη λύση παίρνουν το πάνω χέρι, χωρίς βέβαια να λείψει ούτε στιγμή και το χιούμορ, για να καταλήξει τελικά σε ένα πικρό φινάλε. Το θέμα πάντως είναι ότι "αποκαλύπτει" υποτίθεται μια από τις ιστορίες τις οποίες δεν έγραψε ο βιογράφος του Γοότσον, για τον απλούστατο λόγο ότι στην ουσία στην υπόθεση αυτή ο δαιμόνιος ντετέκτιβ απέτυχε!
Και για την ιδιωτική του ζωή; Ο Χολμς παρουσιάζεται ως τζέντλεμαν, δίχως όμως συναισθήματα. Ψυχρός μέχρι παρεξήγησης με τις γυναίκες (αν και η ταινία αφηγείται τον άγνωστο στα "επίσημα χρονικά" έρωτά του), σα θηρίο σε κλουβί όταν δεν έχει κάτι για να απασχολεί το ιδιοφυές μυαλό του, παίζει βιολί και είναι ναρκομανής (στην ταινία καταναλώνει κοκαϊνη). Όσο για τον Γουότσον, δεν είναι και πολύ έξυπνος, είναι συντηρητικός στις ιδέες του, αθεράπευτα γυναικάς και ο Χολμς τον χρησιμοποιεί όπου τον βολεύει και με όποιον τρόπο του χρειάζεται κάθε στιγμη, κάνοντάς τον συχνά ρεζίλι. Όσο για την σχέση τους (συχνά πολλοί αναρωτιούνται μήπως είναι ερωτική), ο Γουάιλντερ αποκλείει κάτι τέτοιο, δεν διστάζει όμως να κάνει πλάκα με το θέμα αυτό σε μια από τις πιο αστείες σκηνές στην ταινία. Σημειωτέον ότι στον πρόσφατο Σέρλοκ Χολμς του Ρίτσι, η στάση του ήρωα απέναντι στον φίλο και συγκάτοικό του, άφηνε πολύ περισσότερες υποψίες...
Βρήκα πολύ διασκεδαστική την ταινία (στην οποία μάλιστα εμπλέκεται και το... τέρας του Λοχ Νες), αλλά και με αρκετό σασπένς ώστε να με κρατήσει μέχρι την τελική λύση. Δεν περίμενα άλλωστε τίποτα κατώτερο από έναν Γουάιλντερ. Και, εκτός των άλλων, θα απολάυσετε κι έναν ασυνήθιστο δεύτερο ρόλο για τον Κρίστοφερ Λι, ως αδελφό του Σέρλοκ Χολμς.

ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗ SUNSET BLVD.

Αν θέλετε μία και μόνο απόδειξη για το πόσο μεγάλος δημιουργός υπήρξε ο Billy Wilder (1906-2002) δεν έχετε παρά να δείτε το υπέροχο Sunset Blvd. του 1950. Ίσως τον Wilder τον ξέρουμε κυρίως για τις καυστικές του κωμωδίες και τη σαρκαστική ματιά του στην Αμερική. Παρά το ότι είμαι θαυμαστής και αυτών του των ταινιών, νομίζω ότι αυτό εδώ είναι το αριστούργημά του - και μια από τις καλύτερες ταινίες στην ιστορία του σινεμά.
Το φιλμ διαθέτει πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Αρχικά - κι αυτό είναι που συγκινεί και θα συγκινεί για πάντα κάθε σινεφίλ - είναι μια ταινία (η πρώτη ίσως) που αναφέρεται στο ίδιο το σινεμά και ιδιαίτερα στο Χόλιγουντ και τους ανελέητους μηχανισμούς του σταρ σύστεμ. Μέσα από τη σπαρακτική ιστορία της παλιάς, ξεχασμένης πια ντίβας του βωβού σινεμά, που ζει ολομόναχη με τον πιστό υπηρέτη της στην τεράστια, παρακμασμένη βίλα της νομίζοντας ότι παραμένει σούπερ σταρ, ενώ στην πραγματικότητα όλοι την έχουν ξεχάσει, μιλά για την άνοδο και την μοιραία πτώση σχεδόν κάθε αστεριού, μουσικού, κινηματογραφικού ή ό,τι άλλο. Μέσα απο τη ιστορία του ήρωα - επίδοξου σεναριογράφου του Χόλιγουντ, που ξεπουλά όλα του τα όνειρα για να καταντήσει ζιγκολό, μιλά για τη μοίρα πάμπολλων ανθρώπων που ξεκινούν με φιλοδοξίες και όνειρα, αλλά όλα τους έρχονται αλλιώς. Μέσα από την ιστορία του πιστού υπηρέτη, σκλάβου σχεδόν της σταρ, εξερευνά τα πάθη και τις εμμονές ανθρώπων που μπορούν, υποταγμένοι σ' αυτά, να εγκαταλείψουν όλα τα άλλα. Ταυτόχρονα σχολιάζει τους μηχανισμούς και τον ψεύτικο, επίχρυσο κόσμο του Χόλιγουντ, το ρόλο του χρήματος, την άνοδο και την πτώση των ονομάτων του, τις παραχωρήσεις που απαιτούνται για να γίνεις κάποιος. Για όλα αυτά ο Wilder, πολύ πριν τον Altman και τον "Παίκτη" του, δείχνει τα ίδια τα στούντιο, χρησιμοποιεί τους ίδιους τους παλιούς σταρ που παίζουν τον εαυτό τους. Έτσι, εκτός από την πρωταγωνίστρια και παλιά ντίβα Γκλόρια Σβάνσον στον συγκλονιστικό ρόλο της, εμφανίζονται παίζοντας, όπως είπαμε, τον εαυτό τους, ο Warner, ο Cecil DeMille, o Buster Keaton και άλλοι, ενώ τον βασικό ρόλο του υπηρέτη κρατά ο ίδιος ο μεγάλος σκηνοθετης Eric von Strohaim. Η όλη ιστορία είναι ειπωμένη με τυπικούς νουάρ τόνους - δίχως από τις ατάκες να λείπει ο σαρκασμός του Wilder και οι σινεφίλ αναφορές (ήδη από το 1950).
Εκτός όλων αυτών πάντως, το Sunset Blvd. μιλά για την αναπόφευκτη μελαγχολία όλων των πραγμάτων που τελειώνουν και την εξ ίσου αναπόφευκτη νοσταλγία παλιότερων εποχών, ανεξάρτητα του αν πρόκειται για καριέρα και δόξα, για έρωτες, ή για τα ίδια τα νιάτα που μοιραία δίνουν τη θέση τους στη νοσταλγία και τη μελαγχολία του λυκόφωτος κάθε ανθρώπινης ζωής. Γι΄αυτό και η ταινία παραμένει αγέραστη όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Αν δεν την έχετε δει ψάξτε την Ανήκει στα κλασικά αριστουργήματα του παγκόσμιου σινεμά.

ΠΑΝΤΟΤΕ ΥΠΕΡΟΧΗ "ΓΚΑΡΣΟΝΙΕΡΑ"

Τελικά δεν είναι το είδος που κάνει το καλό σινεμά. Οποιοδήποτε απ' αυτά (τα είδη εννοώ) διαθέτει τα αριστουργήματά του και τις κακές του στιγμές. Πώς λοιπόν να απορίψει κανείς συλλήβδην την "ξενέρωτη" (υποτίθεται) κομεντί, όταν σ' αυτή περιλαμβάνονται ταινίες όπως "Η Γκαρσονιέρα" (The apartment) του 1960; Πώς αλλιώς όμως θα μπορούσε να γίνει αφού η εν λόγω γκαρσονιέρα υπογράφεται από τον Billy Wilder (1906-2002), έναν από τους ευφυέστερους δημιουργούς που πέρασαν ποτέ από το Χόλιγουντ;
Πρώτα απ' όλα η "Γκαρσονιέρα" είναι απολαυστικότατη. Παρακολουθείται με ενδιαφέρον από την αρχή ως το τέλος, διαθέτει έξυπνο χιούμορ, μια επίσης έξυπνη ιστορία και, φυσικά, τους υπέροχους Σίρλεϊ Μακ Λέιν (στα καλύτερά της εδώ) και Τζακ Λέμον. Αν και δεν είναι μόνο κωμική. Σε αρκετές στιγμές υποβάσκει η θλίψη, η συγκίνηση, η κατάδειξη της μοναξιάς στη σύγχρονη μεγαλούπολη, ώστε να μου θυμίσει ενίοτε αυτό το μείγμα κωμικού - συγκινητικού που πάντοτε πετυχαίνει ο Τσάπλιν. Πέραν αυτών όμως, ο Wilder, κάτω από το "αθώο" καμουφλάζ της ανώδυνης, υποτίθεται, αισθηματικής κομεντί, βρίσκει για μια ακόμα φορά την ευκαιρία να σατιρίσει και να καυτηριάσει ανελέητα ένα σύστημα που βασίζεται σε μια αυστηρά άκαμπτη ιεραρχία κι όπου για να ανέβεις πρέπει να γλύψεις (στην πιο ανώδυνη περίπτωση) και γενικά να αφεθείς στις ορέξεις των αφεντικών - και, εν πάσει περιπτώσει, η ανέλιξη είναι άσχετη από τις ικανότητές σου. Και να γίνει, επίσης, και αρκετά τολμηρός (εν έτει 1960) για τα ερωτικά ήθη της εποχής και την υποκρισία που κυριαρχεί σ' αυτά.
Δεν ήταν η πρώτη φορά βέβαια που ο αυστριακής καταγωγής σκηνοθέτης έκανε ανελέητη κριτική. Ταινίες σαν το "Τελευταίο ατού" ας πούμε (δείτε το αν μπορείτε να το βρείτε) έδειχναν την απόλυτα κριτική του στάση προς τα πράγματα. Και μόνο οι εκπληκτικές αρχικές σκηνές στη "Γκαρσονιέρα" με το αχανές (εφιαλτικό μάλλον) γραφείο - μυρμηγκοφωλιά αρκούν για να πείσουν οποιονδήποτε ότι η ευτυχία δεν μπορεί να βρίσκεται εκεί μέσα.
Είπαμε όμως. Όλα αυτά είναι "παράλληλες" παρατηρήσεις. Γιατί πρώτα - πρώτα έχουμε ένα απόλυτα απολαυστικό κινηματογραφικό πιάτο, κι αυτό είναι που μετρά σε πρώτη φάση. Α, ναι, και την επιβεβαίωση ότι η Σίρλει ΜακΛέιν είναι μια από τις ωραιότερες γυναίκες που πέρασαν ποτέ από την οθόνη.