ΜΕΤΑΞΩΤΕΣ ΚΑΛΤΣΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ

Το έχω ξαναπεί επανειλημμένα: Τα παλιά χολιγουντιανά μιούζικαλ ή τα αγαπάς ή δεν τα αντέχεις. Πρόκειται για ένα νεκρό ουσιαστικά σήμερα είδος (παρά τις κάποιες σπάνιες σύγχρονες επιβιώσεις του), που κάποτε γνώρισε τεράστιες δόξες. Το "Silk Stockings" γυρίστηκε το 1957 από τον Rouben Mamoulian (1897–1987) και είναι από τα τελευταία της μεγάλης εποχής του είδους. Έχει όλα τα κλασικά του χαρακτηριστικά... και μια ιδιορυθμία: Είναι ριμέικ σε μιούζικαλ της κλασικής "Νινότσκα" του Λιούμπιτς της δεκαετίας του 30, με τη Γκρέτα Γκάρμπο φυσικά. Ο Φρεντ Αστέρ (56 χρονών τότε) και η Σιντ Τσαρίς, ένα κάτι παραπάνω από κλασικό ζευγάρι του είδους δηλαδή, κρατάνε (και χορεύουν) τους βασικούς ρόλους.
Πρέπει ακόμα να καταλάβουμε ότι εδώ και σχεδόν ένα αιώνα το αμερικάνικο σινεμά, ανεξαρτήτως είδους, καταφέρνει να διαθέτει, αν μη τι άλλο, ένα υψηλό επίπεδο ψυχαγωγίας, ακόμα κι αν συχνά σε εξοργίζει ιδεολογικά. Ένας σκεπτόμενος λάτρης του ξέρει πολύ καλά να τα διαχωρίζει αυτά. Προσπαθεί να ξεχάσει την αφέλεια, τις απλουστεύσεις ή την υπέρ του ακραιφνούς καπιταλισμού ιδεολογία... και το απολαμβάνει. Όλα αυτά ισχύουν στο έπακρο για το ριμέικ αυτό. Όπου, ενώ μένει πιστό στο στόρι της αρχικής "Νινότσκα", γίνεται ακόμα πιο ψυχροπολεμικό, τονίζοντας με οποιονδήποτε τρόπο την "ανωτερότητα" του καπιταλισμού απέναντι στο σοβιετικό σύστημα. Φυσικά το ίδιο έκανε και το ορίτζιναλ. Εδώ όμως τα πράγματα γίνονται με λιγότερη χάρη, πιο "άσπρα - μαύρα", πιο χοντροκομένα (ιδεολογικά εννοώ) και με λιγότερο χιούμορ. Η Σοβιετική Ένωση είναι μια καρικατούρα όπου τα πάντα είναι κακά, ενώ οι πιστοί του καθεστώτος της κάτι σαν ρομπότ που ενδιαφέρονται μόνο για νούμερα. Το όλο θέμα είναι ακριβώς η "διαφθορά" των ρώσων κομμουνιστών από τα θέλγητρα του καπιταλισμού. Όποιος επισκεφτεί μια έστω φορά το Παρίσι, κάνει τα πάντα για να μην επιστρέψει ποτέ στη Μόσχα. Και, απαράδεκτο για μένα, η σαγήνη αυτή εξασκείται στις γυναίκες (στην κομισάριο Νινότσκα συγκεκριμένα) με ό,τι πιο βλακώδες: Με τις μεταξωτές κάλτσες, σύμβολο της γοητείας του καπιταλισμού, τα ρούχα, τα αρώματα... Καταλαβαίνετε: Αν μια γυναίκα αντικρύσει κάλτσες και τα σχετικά λούσα είναι έτοιμη να ξεχάσει τα πάντα. Την πατρίδα ή την ιδεολογία της ας πούμε. Σήμερα θα το αποκαλούσαμε απλώς προσβλητικό για τις γυναίκες.
Φυσικά μην περιμένετε ούτε την παραμικρή ιστορική ή σκηνογραφική πιστότητα. Το νούμερο στη Μόσχα είναι αστείο, με ρώσους προλετάριους να χορεύουν κλακέτες κάτω από μια γιγάντια φωτογραφία του Λένιν. Νομίζω ότι πρέπει να το δείτε αυτό. Α, και επανέρχεται όπως πάντα σχεδόν στα μιούζικαλ, η σύγκριση "υψηλής" και "χαμηλής" τέχνης, "σοβαρής" και ποπ κουλτούρας (με θρίαμβο φυσικά της δεύτερης, αν και οι αμερικάνοι αυτοσαρκάζονται ιδιαίτερα στο θέμα αυτό, δείχνοντάς την αδίστακτα ως σαγηνευτική, αλλά και ιδιαιτέρως κιτς ταυτόχρονα).
Από την άλλη Αστέρ και Τσαρίς διαθέτουν έντονη "χημεία" και χορεύουν άψογα. Μας μένει η σκηνή της Τσαρίς, ιδιαίτερα σέξι, να μεταμορφώνεται χορεύοντας από "χοντροκομένη" ρωσίδα σε κομψή και ερωτική παριζιάνα, το χορευτικό των δύο σε ένα κινηματογραφικό στούντιο, όπου τα σκηνικά αλλάζουν διαρκώς, και... αυτό κι αν είναι έκπληξη, ο Αστέρ να χορεύει ροκ εντ ρολ, το οποίο τότε ήταν ό,τι πιο καυτό και καινούριο.
Δεν είναι από τα πολύ μεγάλα μιούζικαλ, αν ωστόσο σας αρέσει το είδος βλέπεται ευχάριστα. Ξεχνώντας βεβαίως την αφελέστατη πολιτική διάσταση.

Ο ΤΖΕΚΙΛ, Ο ΧΑΪΝΤ ΚΑΙ Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Νο 1

Το κλασικό μυθιστόρημα του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον "Δόκτορ Τζέκιλ και κύριος Χάιντ" απασχόλησε αρκετές φορές το σινεμά. Μια από τις διασημότερες μεταφορές του είναι το κλασικό "Dr. Jekyll and Mr. Hyde" του 1931 του Rouben Mamoulian (1897-1987) με τον Φρέντερικ Μαρτς στον ομώνυμο διπλό ρόλο. Από τις γνωστότερες ταινίες του φανταστικού σινεμά της "χρυσής" δεκαετίας του 30 (χρυσής για το είδος του φανταστικού), είναι ένα εξπρεσιονιστικό φιλμ που μπορεί μέχρι σήμερα, νομίζω, να συγκινήσει.
Φυσικά ο σύγχρονος θεατής οφείλει να έχει πάντοτε στο μυαλό του τις τόσες δεκαετίες που έχουν μεσολαβήσει από τότε. Βρισκόμαστε στην αρχή μόλις του ομιλούντος, τα ειδικά εφφέ είναι ακόμα πρωτόγονα και κυρίως η ηθοποιίες είναι "βαρειές", στομφώδεις, εξπρεσιονιστικές κι αυτές όπως η ατμόσφαιρα του φιλμ. Ωστόσο ο μύθος είναι διαχρονικός: Η ιστορία διαδραματίζεται στην ασφυκτική, καταπιεστική και υποκριτική βικτωριανή εποχή και η σκέψη ακόμα ότι μέσα σε κάθε άνθρωπο συνυπάρχει το καλό και το κακό είναι τουλάχιστον σκανδαλώδης. Όταν ο ιδιοφυής γιατρός Τζέκιλ καταφέρνει να παρασκευάσει το ελιξήριο που θα διαχωρίσει τις δύο πλευρές, αφήνει το κακό, τη σκοτεινή πλευρά, τα ένστικτα δηλαδή, να ελευθερωθούν με ολέθρια αποτελέσματα. Ακόμα πιο τολμηρή όμως από τη σκέψη της συνύπαρξης είναι η κατάδειξη της προφανούς ευχαρίστησης που προκαλεί αυτή η απελευθέρωση, όταν μάλιστα το "κακό" σχετίζεται με το σεξουαλικό ένστικτο. Στο τέλος βεβαίως υπάρχουν τα ολέθρια αποτελέσματα που αναφέραμε, η μεταμέλεια για την ύβρη που διαπράχτηκε, αλλά όσα προηγήθηκαν αρκούν για να καταδεξουν την απελευθερωτική δύναμη των ενστίκτων και τη δυσκολία της κατάπνιξής τους.
Σκοτεινή φωτογραφία, μακριές σκιές, ενδιαφέρον μοντάζ, split screen, διπλοτυπίες, ομιχλώδες νυχτερινό Λονδίνο (στούντιο δηλαδή που παριστάνει το Λονδίνο), εξαιρετική ατμόσφαιρα, πρωτόγονα, αλλά υποβλητικά εφφέ μεταμόρφωσης, συνθέτουν μια κλασική, όπως είπαμε στην αρχή, ταινία, που ακόμα "λειτουργεί" κι ας φαίνονται υπερβολικές ορισμένες ηθοποιίες ή διάλογοι.
ΥΓ: Το τέρας στο οποίο μεταμορφώνεται ο ήρωας έχει σαφώς πιθηκοειδή χαρακτηριστικά και κινείται - πηδά - τρέχει σαν πίθηκος. Αν η αναφορά αυτή δείχνει το πόσο κοντά βρισκόμαστε στο "κτήνος", πόσο πίσω μας γυρίζει η απελευθερωση των ενστίκτων, τότε ίσως αυτό να είναι και μια νύξη για την καταγωγή μας από τον πίθηκο, πράγμα που κάνει ακόμα πιο τολμηρό το φιλμ. Ας μη ξεχνάμε ότι στην Αμερική το θέμα αυτό είναι μέχρι σήμερα σχεδόν απαγορευμένο και διχάζει τον κόσμο.