ἉΝΟΙΞΗ, ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ, ΧΕΙΜΩΝΑ... ΚΑΙ ΑΝΟΙΞΗ῾῾: Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΟΜΟΡΦΙΑ

 

Υπάρχουν ταινίες που, πέραν από οτιδήποτε άλλο, τη σκηνοθεσία, τα νοήματα, την ιστορία... όλα, σε καθηλώνουν με την ομορφιά τους, την ομορφιά της εικόνας τους εννοώ. Όταν το σκέφτομαι αυτό, το πρώτο φιλμ που μου έρχεται στο νου είναι το ῾῾ Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας...῾῾, το κορεάτικο αριστούργημα του Kim Ki-duk του 2003. Ο οποίος δεν μας έχει συνηθίσει σε τόση κυριαρχία του εικαστικού στοιχείου, αλλά ούτε και σε τόση ευαισθησία (πολλά από τα φιλμ του είναι βίαια).

Σε έναν απομονωμένο ναό - κατοικία που βρίσκεται στο μέσο μιας λίμνης ζει ένας μοναχός με το μικρό (παιδί ακόμα) μαθητή του. Η ζωή τους είναι λιτή, περιορίζεται μόνο στα απαραίτητα. Κυρίως όμως, είναι ένα με τη φύση, ζουν σε απόλυτη αρμονία μ᾽αυτήν. Η ταινία παρακολυθεί τις ζωές τους. Το παιδί μεγαλώνει, θα ερωτευτεί, θα αφήσει το ναό για να ζήσει στον κόισμο, κάποια στιγμή, μεγάλος πια θα επιστρέψει. Ο μοναχός θα μείνει εκεί για πάντα, απλώς θα γερνά ειρηνικά και η σοφία του θα μεγαλώνει...

Δεν έχει κανένα νόημα να αφηγηθεί κανείς την ιστορία μιας τέτοιας ταινίας. Είναι τόσο καθηλωτική, τόσο όμορφη η εικόνα, που οτιδήποτε άλλο παύει να έχει νόημα. Εικόνες φύσης σε σχέση με τις εποχές που αλλάζουν. Κάθε ῾῾κεφἄλαιο῾῾του φιλμ διαδραματίζεται σε διαφορετική εποχή (παραλληλισμός των ανθρώπινων ζωών ή των φάσεων των ζωών του ανθρώπου με τις εποχές του χρόνου). Συγχρόνως τα πάντα εμποτίζονται σε μια ζεν φιλοσοφία, μοιάζουν να λένε ότι στη ζωή δεν χρειάζονται πολλά για να είναι κανείς ευτυχισμένος, μόνο τα απολὐτως απαραίτητα... και η αρμονία με φύση, αλλά ταυόχρονα και το ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να ακολουθήσει κανείς αυτή την πορεία. Η ζωή με την ποικιλία της και τις πιθανότητές της πάντοτε σε τραβά... Και, τέλος, αναπτύσσει μια φιλοσοφία σε σχέση με  την κυκλικότητα των πάντων. Όπως ακριβώς οι εποχές του χρόνου άλλωστε... Όλα επαναλαμβάνονται αέναα.

Μπορεί κανείς να μη συμφωνεί με όλα αυτά (και με άλλα που πιθανόν θα ανακαλύψετε στην ῾῾ανατολική῾῾ λογική της ταινίας). Ωστόσο, νομίζω, είναι δύσκολο να αντισταθεί στην απίστευτη  ομορφιά της, στη γαλήνη που αποπνέει, στο τοπίο που περιβάλλει τα πάντα και ενσωματώνει μέσα του τον άνθρωπο και τα έργα του. Με λίγα λόγια πιστεύω ότι, ανεξάρτητα από το αν κανείς συμφωνεί με τη φιλοσοφκή οπτική του δημιουργού, πρόκειται για αριστούργημα., 

"ΤΟ ΔΙΧΤΥ" Ή ΟΙ ΚΑΦΚΙΚΟΙ ΕΦΙΑΛΤΕΣ

Ο κορεάτης Kim Ki-duk μας έχει χαρίσει αρκετές αξιόλογες ταινίες παλιότερα, με την ωμή βία και την τρυφερότητα να συνδυάζονται στο έργο του. Το 2016 επανέρχεται με το "Δίχτυ" (Geumul), αυτή τη φορά περισσότερο πολιτικοκοινωνικός παρά (άρρωστα συνήθως) ψυχογραφικός.
Η ιστορία έχει να κάνει με τη χωρισμένη στα δύο Κορέα (ένας διχασμός που μόνο αρνητικές συνέπειες φέρει). Ένας βορειοκορεάτης ψαράς περνά κατά λάθος τα θαλάσσια σύνορα επειδή του χάλασε η μηχανή (μπλέχτηκε - συμβολιά - σ' αυτή το δίχτυ του τίτλου) και συλλαμβάνεται ως πιθανός κατάσκοπος από τους "Νότιους". Όταν αυτοί αντιλαμβάνονται ότι είναι αθώος, προσπαθούν, για προπαγανδιστικούς λόγους, να τον κάνουν να αυτομολήσει στον "καπιταλιστικό παράδεισο". Όταν όμως εκείνος αρνείται πεισματικά (το μόνο που θέλει είναι να γυρίσει στην οικογένειά του), θα τον στείλουν τελικά πίσω, αλλά οι τραγικές δοκιμασίες του δεν έχουν τελειώσει. Κάθε άλλο...
Ο ήρωας είναι βεβαίως εδώ ο απλός, ανυποψίαστος, καθημερινός άνθρωπος, καλός κατά βάθος και με λίγες πραγματικές και ουσιαστικές ανάγκες, που άθελά του θα εμπλακεί σε διαμάχες τεραστίων πολιτικών συμφερόντων, που τον ξεπερνούν κατά πολύ - και τις οποίες ούτε καν αντιλαμβάνεται. Οπότε εδώ έχουμε μια κλασική περίπτωση καφκικού εφιάλτη, με το "δίχτυ" του τίτλου να τυλίγεται όλο και πιο ασφυκτικά γύρω του. Ταυτόχρονα ο Kim Ki-duk γίνεται εξ ίσου πικρός και απαξιωτικός τόσο με τον νοτιοκορεάτικο "καπιταλιστικό παράδεισο" όσο και με τον βορειοκορεάτικο "κομμουνιστικό" φασισμό. Πίσω από την απαστράπτουσα νότια βιτρίνα κρύβεται πολύς πόνος, πολλή παράνοια, τεράστια σκληρότητα και ανισότητα. Πίσω από τις μεγαλόστομες μαρξιστικής προέλευσης ρητορείες κρύβεται ένας αληθινός φασισμός, μια καταπίεση που συνδυάζεται μάλιστα με την απόλυτη φτώχια. Ανάμεσα σ' αυτές τις συμπληγάδες, η μόνη "ιδιότητα" που διαθέτει το άτομο είναι αυτή του θύματος, θύματος μιας πολύπλοκης πραγματικότητας που το ξεπερνά κατά πολύ.
Η μόνη μου αντίρρηση είναι ότι ολα αυτά δίνονται κάπως σχηματικά και σχετικά απλοϊκά. Οι χαρακτήρες, ιδιαίτερα ο "καλός" και ο "κακός" νοτιοκορεάτης φύλακας και ανακριτής αντίστοιχα, αλλά και οι σχέσεις τους με του από πάνω τους, μάλλον δεν με έπεισαν για την αληθοφάνειά τους, τους βρήκα κάπως καρικατούρες (ίσως επίτηδες, δεν ξερω). Γενικά κάποιες ευκολίες στους χαρακτήρες τους είχε. Παρ' όλα αυτά όμως είναι κατά τη γνώμη μου μια πολύ δυνατή ταινία, που αξίζει την προσοχή μας. Και η άποψή της για τη ζωή και το (τα) σύστημα(τα) δεν είναι καθόλου αισιόδοξη... Άλλωστε ο Kim Ki-duk δεν είναι καθόλου τυχαίος δημιουργός.

ΣΚΛΗΡΗ ΚΑΙ ΤΡΥΦΕΡΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ "PIETA"

Χρόνια είχαμε να δούμε στην Ελλάδα ταινία του κορεάτη Kim Ki-duk. Ενός δημιουργού που το έργο του - όπως και άλλων κορεατών ή γιαπωνέζων - κινείται με έναν παράδοξο για τους δυτικούς τρόπο ανάμεσα στην απόλυτη σκληρότητα και βία και την αφοπλιστικη τρυφερότητα. Η "Pieta" του 2012 δεν αποτελεί εξαίρεση.
Πριν από οτιδήποτε άλλο ο Κι-Ντουκ μας οδηγεί σε μια απίστευτη γειτονιά της Σεούλ, που απέχει πολλά μίλια από το κορεάτικο οικονομικό θαύμα, με τους ουρανοξύστες και τις ακμάζουσες επιχειρήσεις. Έναν λαβύρινθο από παράγκες, βρώμικα, γεμάτα σκουπίδια και πεταμένα παλιοσίδερα σοκάκια και άπειρα σκοτεινά μικρομάγαζα γεμάτα τόρνους, πριονοκορδέλες και άλλα μηχανήματα. Η ίδια η εικόνα της ταινίας είναι "βρώμικη", δίχως φτιασίδια. Στον άθλιο αυτόν κόσμο κινείται ο ήρωας, ένας πέρα για πέρα μοναχικός άνθρωπος, που δουλειά του είναι να εισπράτει με φριχτούς τρόπους τα χρέη διάφορων κακομοίρηδων που έμπλεξαν από απελπισία στα νύχια τοκογλύφων. Άνθρωπος; Ένα μοναχικό κτήνος θα λέγαμε καλύτερα, δίχως καν συναισθήματα, δίχως έλεος και οίκτο για κανέναν. Στο διάβα του σπέρνει τρόμο και απελπισία, αφήνει ανάπηρους ή άλλους που αναγκάζονται ακόμα και να αυτοκτονήσουν. Ώσπου, από το πουθενά, εμφανίζεται η άγνωστη μητέρα του, που τον είχε εγκαταλείψει όταν γεννήθηκε, και η ζωή του αλλάζει. Η σχέση τους είναι ηλεκτρισμένη, συχνά βίαιη, μια εναλλαγή έλξης και απώθησης, αλλά ο ήρωάς μας αποκτά για πρώτη φορά συναισθήματα, νοιάζεται για κάποιον. Η συνέχεια επιφυλάσσει ανατροπές...
Όπως ίσως καταλάβατε, ο Κιμ Κι-ντουκ μας μεταφέρει σε έναν εφιαλτικό κόσμο, σε μια επίγεια κόλαση. Τόσο οι ανθρώπινες σχέσεις οσο και το ίδιο το περιβάλλον βρίσκονται στο απόλυτο ναδίρ. Οι άνθρωποι, σαν ζώα, δρουν σχεδόν μόνο από ένστικτο στον βρώμικο κόσμο που τους περιβάλλει ασφυκτικά. Μέσα σ' αυτή την αθλιότητα ο πρωταγωνιστής μοιάζει να βρίσκει για πρώτη φορά κάποια ζεστασιά, κάποιο νόημα. Όμως τα όσα εφιαλτικά έχει διαπράξει τον κυνηγούν. Μήπως είναι πια πολύ αργά για ένα κομάτι έστω αληθινής ζωής;
Βρήκα την ταινία εξαιρετική, παρά τη σκληρότητά της. Για την ακρίβεια, την θεωρώ την καλύτερη από όσες έχω δει του κορεάτη δημιουργού (μαζί με το πολύ διαφορετικό "Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας..."). Και βέβαια, σας προειδοποιώ ότι βλέπεται δύσκολα, λόγω ακριβώς όλων αυτών που περιγράψαμε, παρά το ότι και σασπένς δημιουργεί στον θεατή και ανατροπές διαθέτει. Όμως το στιλ ακριβώς του παράδοξου αυτού σινεμά είναι η διαρκής εναλλαγή ανάμεσα στον ωμό, δίχως τον παραμικρό "καλλωπισμό", ρεαλισμό και την τρυφερότητα, τον λυρισμό, την έκρηξη των συναισθημάτων. Εξ άλλου η θρησκευτική αλληγορία υπάρχει στο βάθος (άλλωστε η Πιετά είναι καθολικός όρος και σημαίνει έλεος), όπως και η τραγωδία, με τις τύψεις μετά το έγκλημα και τον αγώνα για εξιλέωση. Όμως στον κόσμο του Κιμ Κι-Ντουκ δεν ξέρω αν υπάρχουν περιθώρια εξιλέωσης - ή μάλλον ανακούφισης μέσα από τη εξιλέωση. Τέλος το φιλμ μπορεί να ειδωθεί και σαν μια παραλλαγή του μοτίβου "έγκλημα και τιμωρία" ή σαν μια σκοτεινή ιστορία εκδίκησης. Αν πάντως είστε ανθεκτικοί σ' αυτό το κλίμα, μην το χάσετε.