Ο ΚΑΤΑ ΒΑΘΟΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ "ΩΡΟΛΟΓΟΠΟΙΟΣ ΤΟΥ SAINT-PAUL"

 

Το 1974  ο σημαντικός γάλλος δημιουργός Bertrand Tavernier (1941-2021) γυρίζει τον "Ωρολογοποιό του Saint-Paul", με τον καταπληκτικό Φιλίπ Νουαρέ στο βασικό ρόλο, ο οποίος έχει παίξει και σε άλλα φιλμ του σκηνοθέτη, και τον Ζαν Ροσφόρ. Θα μπορούσα να τη θεωρήσω από τις πιο ωραίες και αρκετά άγνωστες ταινίες των 70ς.

Ο ήρωας είναι ένας μεσήλικας χήρος ωρολογοποιός και αποτελεί το άκρον άωτον του συνηθισμένου ανθρώπου. Όχι "κακός" ή απαράδεκτα συντηρητικός. Το γλεντά με τους φίλους του, γελάνε αρκετά, πίνουν λίγο και η ζωή κυλά σε μια γλυκιά ρουτίνα. Ώσπου ξαφνικά μαθαίνει ότι ο 20κάτι γιος του έχει συλληφθεί κατηγορούμενος για φόνο. Ολόκληρη η ζωή του θα ανατραπεί και θα αρχίσει ένας αγώνας για να μάθει τι ακριβώς έχει συμβεί. Συγχρόνως θα αναπτύξει μια στα-όρια-της-φιλικής σχέση με τον επιθεωρητή που ερευνά την υπόθεση.

Το φιλμ μιλά για κάτι που μπορεί να συμβεί με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους (από έναν πόλεμο ή φυσική καταστροφή έως ένα πρόβλημα υγείας ή μια απροσδόκητη οικογενειακή ιστορία) σε οποιονδήποτε από εμάς : Την ακούσια ριζική αλλαγή της καθημερινότητάς μας. Δυστυχώς είμαστε απόλυτα εκτεθειμένοι σε κάτι τέτοιο και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να εμποδίσουμε γεγονότα ή καταστάσεις που μας ξεπερνούν. Συγχρόνως όμως η ρεαλιστική αυτή ταινία εμπλέκει με αριστοτεχνικό τρόπο και άλλα σημαντικά θέματα: Την απόλυτα ανθρώπινη, συναισθηματική πλευρά, παρακολουθώντας πειστικά τον χαρακτήρα και τις αντιδράσεις ενός κοινού ανθρώπου σε κάτι που αλλάζει βίαια τα πάντα, την κοινωνική πλευρά (ποιες είναι οι σχέσεις του ήρωα με το γιο του; Τελικά γνωρίζει κάτι γι' αυτόν ή είναι δύο απομονωμένοι μεταξύ τους άνθρωποι;), αλλά και την πολιτική (γιατί και πώς έχει συμβεί ό,τι έχει συμβεί; Μήπως τα πάντα έχουν τις ρίζες τους σε πολιτικοκοινωνικές καταστάσεις / παθογένειες;). Τελικά τι σπρώχνει έναν κοινότοπο, αδιάφορο τύπο στα όρια του ηρωισμού και, ίσως, της συνειδητοποίησης της αληθινής κατάστασης των πραγμάτων;

Η ταινία είναι χαμηλότονη, δίχως εξάρσεις και ανατροπές, έως και βραδυφλεγής, ωστόσο την απόλαυσα όσο λίγες άλλες. Θα επαναλάβω αυτό που είπα στην αρχή: Για μένα αποτελεί ένα από τα άγνωστα διαμάντια των 70ς.

ΟΙ "FABELMANS" Ή Ο ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ ΕΞΟΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ

 

Το 2022 ο πολύς Steven Spielberg γυρίζει τη μοναδική μέχρι σήμερα καθαρά αυτοβιογραφική του ταινία: Οι "Fabelmans" είναι η εξιστόρηση των παιδικών και εφηβικών του χρόνων στους κόλπους μιας οικογένειας στοργικής και ζεστής μεν, αλλά οπωσδήποτε "παράξενης". Πολύ καλή η Μισέλ Ουίλιαμς στο ρόλο της μητέρας - σχεδόν κεντρική φιγούρα το φιλμ. 

Έτσι λοιπόν παρακολουθούμε σκηνές οικογενειακής θαλπωρής, τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη (ο Στίβεν είχε δύο αδελφές), τις δυσκολίες προσαρμογής μετά από μια δύσκολη μετακόμιση, τις σχολικές περιπέτειες, το έντονο εβραϊκό στοιχείο, τη διάλυση της οικογένειας (με γαλήνιο και φιλικό τρόπο όμως) κλπ.

"Και τι μας ενδιαφέρει η παιδικοεφηβική ηλικία του Στίβεν;", θα μου πείτε. Και όντως πιθανόν να μη μας ενδιαφέρει. Να όμως που σύντομα θα διαπιστώσουμε ότι ανάμεσα σε αναφορές σε ευρύτερα θέματα που μας αφορούν όλους, όπως η βίωση ενός χωρισμού από ένα παιδί, ο ρατσισμός και η προκατάληψη (εδώ ενάντια στους εβραίους) κλπ., υπάρχει ένα απόλυτα κυρίαρχο θέμα, που δεσπόζει και διαπερνά ολόκληρο το φιλμ και που επίτηδες άφησα τελευταίο: Αυτό της κινηματογραφοφιλίας. Είναι σαν να έχει φτιαχτεί ολόκληρη η ταινία για να δείξει όχι τόσο τις οικογενειακές καταβολές του σκηνοθέτη, αλλά κυρίως την απαρχή, την ανάπτυξη και την "έκρηξη" μιας καλπάζουσας κινηματογραφοφιλίας, που αποτέλεσε αρχικά έναν κεραυνοβόλο έρωτα (ο Σπίλμπεργκ θυμάται πολύ καλά την πρώτη ταινία που είδε ποτέ και το σοκ που του προκάλεσε) για να καταλήξει στα αποτελέσματα και να δώσει τους καρπούς που όλοι σήμερα γνωρίζουμε. Οπότε τελικά μπορούμε να πούμε ότι ολόκληρο το μεγάλης διάρκειας αυτό φιλμ δεν είναι παρά ένας δοξαστικός ύμνος στην απίστευτη μαγεία του σινεμά.

Πάντως, παρά το ότι το παρακολούθησα με αρκετό ενδιαφέρον, δεν μπορώ να το θεωρήσω μεγάλη ταινία ούτε να συμμεριστώ κάποιες παραληρηματικές κριτικές. Προσοχή όμως: Σε καμία περίπτωση δεν το θεωρώ κακό. Έχει αποδειχτεί δεκάδες φορές άλλωστε ότι ο Σπίλμπεργκ, αν μη τι άλλο, ξέρει να αφηγείται.

Η ΒΑΡΕΙΑ "ΣΚΙΑ ΤΟΥ CARAVAGGIO"

 

Ο Καραβάτζιο (1571-1610) είναι βεβαίως ο μεγάλος ζωγράφος με την άστατη και "αμαρτωλή" ζωή. Καταραμένος πριν γίνουν "μόδα" οι καταραμένοι καλλιτέχνες, καβγατζής, ομοφυλόφιλος (ή ΚΑΙ ομοφυλόφιλος), φίλος σκοτεινών ή/και λούμπεν στοιχείων, σύχναζε σε καταγώγια και συγχρόνως ζωγράφιζε για ευγενείς και εκκλησίες. Εξορίστηκε και πιστεύεται ότι σκοτώθηκε σε μονομαχία. Από την άλλη ο Michele Placido είναι ο γνωστός ιταλός ηθοποιός, αλλά και σκηνοθέτης με αρκετές ταινίες στο ενεργητικό του. Το 2022 γυρίζει το "L' Ombra di Caravaggio" (Η Σκιά του Καραβάτζιο) όπου, σε δεύτερους ρόλους εμφανίζονται η Ιζαμπέλ Ιπέρ, ο Λουί Γκαρέλ και ο ίδιος ο σκηνοθέτης / ηθοποιός.

Ένας ιεροεξεταστής συλλέγει πληροφορίες για την όχι και τόσο καθώς πρέπει ζωή του μεγάλου ζωγράφου (που από τότε ήδη θεωρείται "μεγάλος"), ψάχνει το παρελθόν του, ενώ συγχρόνως - αν και μισεί τη ζωή του - θαυμάζει το έργο του. 

Ο Καραβάτζιο παρουσιάζεται εδώ όπως περίπου τον περιγράψαμε παραπάνω, πλην όμως και ως ένα είδος ιδεολόγου / επαναστάτη ενάντια στο τότε κατεστημένο, αλλά και ως "αιρετικού", που συνειδητά ατιδρά ενάντια στην κυρίαρχη (και καταπιεστική φυσικά) εκκλησία. Πλησιάζει τους "καταραμένους" (μέθυσους, πόρνες, πάμφτωχους κλπ.) από ένα είδος αγάπης και σεβασμού γι' αυτούς και διαλέγει τα μοντέλα τόσο για τους αγίους και τις Παναγίες που ζωγραφίζει όσο και για τους "κακούς" - τον Ιούδα, τους σταυρωτές κλπ. - ανάμεσά τους (το τελευταίο περί μοντέλων είναι αλήθεια).

Καλά όλα αυτά - ανεξάρτητα αν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή όχι - αλλά προσωπικά το φιλμ με κούρασε πολύ. Υπερβολικά βαρύ και "δύσκαμπτο", μουντό και σκοτεινό, με ένα είδος στόμφου στην αφήγηση και ταυτόχρονα αργό, νομίζω ότι βλέπεται δύσκολα κι όταν τελειώσει αυτό που θέλεις περισσότερο είναι να πάρεις μια βαθιά ανάσα καθαρού αέρα. Δεν μου άρεσε λοιπόν η μοναδική ταινία που είδα του Placido- σκηνοθέτη. Δεν μπορώ φυσικά να έχω γνώμη για τις προηγούμενες δουλειές του.

"Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ" : Ο ΜΠΕΛΜΟΝΤΟ, ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΙΑ (;)

 

Ο Jean-Pierre Melville (1917-1973) γυρίζει το 1963 το "L'aine des Ferchaux" (ο άσχετος ελληνικός τίτλος είναι "Ο Μεγάλος Τυχοδιώκτης"!), με τον Ζαν Πολ Μπελμοντό και τον Σαρλ Βανέλ στους βασικούς ρόλους (και, για προσέξτε, σε έναν μικρό ρόλο κάνει μια από τις πρώτες της εμφανίσεις η Στεφανία Σαντρέλι).

Ένας άστατος και δίχως ηθικούς φραγμούς νεαρός, όταν "τελειώνει" με το μποξ, με το οποίο ασχολείται μέχρι τότε, γίνεται κάτι σαν σωματοφύλακας ενός ηλικιωμένου διεφθαρμένου τραπεζίτη. Όταν αυτός αρχίζει να διώκεται από τις αρχές για σκάνδαλα θα καταφύγει με ψεύτικη ταυτότητα στις ΗΠΑ και θα πάρει μαζί του και το νεαρό, ο οποίος δεν δίνει δεκάρα για το πού θα πάει και ποιο θα είναι το μέλλον του.

Ταινία σχέσεων περισσότερο, διερευνά τις σχέσεις και τους δεσμούς που δημιουργούνται βαθμιαία ανάμεσα σε δύο αμοραλιστές άντρες, για τους οποίους (σε διαφορετικό βαθμό στον καθένα, αλλά στην ουσία πρόκειται για το ίδιο γενικό μοτίβο) η λέξη ηθική δεν σημαίνει τίποτα. Μια από τις πρώτες σκηνές, με τον Μπελμοντό να εγκαταλείπει την επί καιρό ερωμένη του με έναν απίστευτα άκαρδο τρόπο, που ίσως πονά το θεατή περισσότερο από τις "χοντρές" απάτες του τραπεζίτη, είναι χαρακτηριστική και δείχνει ότι κι αυτός, παρά τη συμπαθητική του εμφάνιση και στιλ, είναι ένα κάθαρμα. Μπορεί λοιπόν να υπάρξει φιλία ανάμεσα σε δύο καθάρματα, έστω και διαφορετικού βεληνεκούς; Μπορεί κάποιος να καταλήξει να έχει απόλυτη ανάγκη τον άλλον; Ταυτόχρονα, κατά ένα μέρος τουλάχιστον, το φιλμ γίνεται road movie, δείχνοντάς μας καθημερινές εικόνες από την τότε Αμερική.

Δεν τη θεωρώ από τις πολύ καλές ταινίες του Μελβίλ, μοιάζει να έχει κάποια κενά στην αφήγηση και την ανάπτυξη της ιστορίας, ωστόσο έχει αναμφισβήτητα το ενδιαφέρον της.

"Σ'ΑΓΑΠΩ, Σ'ΑΓΑΠΩ" ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ Μ' ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΕΙΡΑ...

 

Ο Alain Resnais (1922-1014) είναι ένας από τους πλέον εγκεφαλικούς και "δύσκολους" σκηνοθέτες του παγκόσμιου σινεμά. Το 1968, ενώ το γαλλικό "Νέο Κύμα" ήταν ακόμα νωπό, γυρίζει το "Σ' αγαπώ, Σ' αγαπώ" (Je t'aime, Je t'aime) με τους Κλοντ Ριτς και την Όλγα Ζωρζ-Πικό, ένα φιλμ τυπικά επιστημονικής φαντασίας, αλλά (αυστηρά) με τους όρους του Ρενέ.

Ένας άνθρωπος που έχει επιχειρήσει να αυτοκτονήσει δέχεται να γίνει "πειραματόζωο" επιστημόνων που δουλεύουν πάνω στο θέμα του ταξιδιού στο χρόνο και μέχρι τότε έχουν πειραματιστεί μόνο με ποντίκια. Αποφασίζεται να τον στείλουν πίσω, στο πολύ κοντινό παρελθόν. Ωστόσο ένα σφάλμα στη μηχανή θα τον παγιδέψει εκεί, με αποτέλεσμα να (ξανα)ζεί επεισόδια από το παρελθόν του, αλλά με τυχαίο τρόπο, με μπερδεμένη σειρά.

Η ιστορία αυτή δίνει στο Ρενέ την αφορμή για να μιλήσει για τη μνήμη, ένα από τα αγαπημένα του θέματα. Ουσιαστικά πρόκειται για τις ερωτικές ιστορίες του ήρωα με δύο γυναίκες, την πρώην σύζυγό του και μία κοπέλα που γνωρίζει στη δουλειά του. Εμείς (και εκείνος) βλέπουμε αποσπάσματα με τυχαία σειρά και διαφορετική διάρκεια (π.χ. μια σκηνή 1 χρόνο πριν που διαρκεί 2 λεπτά και αμέσως μετά μια σκηνή 7 χρόνια πριν που διαρκεί 4 λεπτά). Ουσιαστικά παρακολουθούμε τα σκόρπια κομμάτια ενός παζλ, που ο θεατής προσπαθεί να ενώσει ώστε να αποκρυπτογραφήσει την ιστορία του ήρωα. Γι' αυτό έγραψα στην αρχή ότι "μιλά για τη μνήμη". Έτσι δεν λειτουργεί και η μνήμη μας; Αποσπασματικά; Δεν εμφανίζεται ξαφνικά μια ανάμνηση, χάνεται και μετά από ένα λεπτό ή 10 μέρες μπορεί να αναδυθεί κάποια άλλη, άσχετη;

Προσωπικά δεν αποτελεί μια από τις αγαπημένες μου ταινίες του Ρενέ, ωστόσο το ενδιαφέρον της είναι αναμφισβήτητο.

"NASHVILLE" Ή ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΧΑΟΣ

 

Το 1975 ο Robert Altman (1925-2006) γυρίζει το σχεδόν τρίωρης διάρκειας "Nashville", αναφορά βεβαίως στη θρυλική πόλη - πρωτεύουσα της κάντρι. Εδώ δοκιμάζει για πρώτη φορά αυτό που πολύ αργότερα θα έκανε στα "Στιγμιότυπα" και άλλα φιλμ του: Τις πολλές, άσχετες μεταξύ τους, πλην όμως διαπλεκόμενες ιστορίες. Επίσης το πλήθος των μεγάλων ονομάτων που εμφανίζονται, κάποιοι σε μικρούς ρόλους (πολλοί υπήρξαν μεγάλοι σταρ των 70ς και 80ς): Κιθ Καραντάιν, Κάρεν Μπλακ, Σέλι Ντιβάλ, Νεντ Μπίτι, Τζεραλντίν Τσάπλιν, Λίλι Τόμλιν, Τζεφ Γκόλντμπλουμ, Έλιοτ Γκουλντ, Τζούλι Κρίστι κ.α.).

Στο Νάσβιλ διαδραματίζονται ταυτόχρονα πολλές ιστορίες. Οι περισσότερες απ' αυτές έχουν επίκεντρο την κάντρι, καθώς η πόλη είναι η κοιτίδα της: Διάσημοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες, wanabe σταρς, καμαρίνια, παρασκήνια και συναυλίες, αλλά και οι προσωπικές ζωές όλων αυτών, οι έρωτες, οι καταρρεύσεις και οι υστερίες τους, οι απιστίες και οι σχέσεις με μάνατζερς και κοινό... Και όχι μόνο: Ένας image maker  ενός πολιτικού, ο οποίος κατεβαίνει ως ανεξάρτητος πρόεδρος των ΗΠΑ, μπαινοβγαίνει στο σκηνικό, κλείνει συναυλίες υπέρ του υποψήφιου και αρθρώνει έναν πολιτικό λόγο που κινείται ανάμεσα στην ανατροπή του κατεστημένου και το... κιτς. Οι περισσότεροι από τους ήρωες θα συναντηθούν προς το τέλος σε μια μεγάλη συναυλία με απρόσμενη κατάληξη.

Ο Altman αγαπούσε την κάντρι. Αυτό φαίνεται καθαρά και, πριν απ' οτιδήποτε άλλο, η ταινία είναι ένα μεγάλο αφιέρωμα σ' αυτή. Εδώ καταφέρνει να την αναμείξει με το γενικότερο κλίμα της Αμερικής της εποχής, την πολιτική, τον τρόπο σκέψης, την αισθητική (ή μη αισθητική αν θέλετε). Φυσικά τα τραγούδια του αποκλειστικά αμερικάνικου αυτού είδους κυριαρχούν (αν λοιπόν απεχθάνεστε την κάντρι, εγώ σας προειδοποίησα). Υπάρχουν πάνω από 30 (!) χαρακτήρες, αλλά νομίζω ότι καταφέρνει να σκιαγραφήσει αδρά όλους τους, ώστε να συμπάσχουμε μαζί τους και να παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τις ιστορίες τους.

 Η ταινία, με τη μεγάλη διάρκεια και το χάος της, άλλους κουράζει κι άλλους κάνει να μιλούν για αριστούργημα. Προσωπικά μου αρέσει πολύ (δίχως όμως να τη θεωρώ και αριστούργημα). Διαλέγετε και παίρνετε. Σίγουρα πάντως πρόκειται για σημαντικό φιλμ.

ΝΟΣΤΙΜΟ, ΑΛΛΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ "ΜΕΝΟΥ"

 

Ο Mark Mylod είναι σχετικά άγνωστος και μάλλον αδιάφορος σκηνοθέτης λίγων ταινιών. Είναι περισσότερο τηλεοπτικός. Να όμως που το 2022 γυρίζει το "Μενού", με τον πολύ καλό Ρέιφ Φάινς και την Άνια Τέιλορ-Τζόι, μια κατάμαυρη, σαρκαστικότατη κωμωδία με αρκετό ενδιαφέρον.

Μια ομάδα ζάπλουτων ανθρώπων όλων των ηλικιών, κάποιοι απ' αυτούς διασημότητες, πληρώνουν ένα ασύλληπτο ποσό για να πάνε με ειδικά σκάφη σε απομονωμένο μικρό νησί, όπου βρίσκεται το εστιατόριο ενός σούπερ σεφ, πιθανόν του καλύτερου στον κόσμο και ο οποίος δέχεται πελάτες που μόνο ο ίδιος επιλέγει. Μεταξύ τους υπάρχει και ένα νεαρό ζευγάρι. Θα διαπιστώσουμε αμέσως ότι το προσωπικό του εστιατορίου είναι οργανωμένο σαν στρατός, με τυφλή πειθαρχία στον σεφ. Και τα παράξενα συμβάντα θα αρχίσουν...

Φιλμ με ακραίο μαύρο χιούμορ (θα το καταλάβετε όσο περνά η ώρα) και αγχωτική ατμόσφαιρα, σατιρίζει ανελέητα μια σειρά από πράγματα: Πρώτα - πρώτα στο στόχαστρο μπαίνει η "υψηλή κοινωνία", όχι μόνο με την έννοια της αριστοκρατίας ή των επιχειρήσεων, αλλά και αυτή που περιλαμβάνει μια σειρά γελοίων και ηλίθιων καραγκιόζηδων (αθλητές, μέτριοι ηθοποιοί με μεγάλο σουξέ, μια ξινή σούπερ σταρ "κριτικός εστιατορίων" κλπ.), που το κοινό μεταξύ τους είναι μόνο τα πολλά λεφτά (για να πας στο συγκεκριμένο εστιατόριο άλλωστε αυτό αποτελεί προϋπόθεση). Όσο προχωρά βλέπουμε την κενότητα, τα βρώμικα μυστικά, την υπεροψία, την ηλιθιότητα μερικές φορές όλων αυτών των τύπων. Έτσι το εστιατόριο και οι εκλεκτοί (;;;) πελάτες του μετατρέπονται σε μια καρικατουρίστικη απεικόνιση της σύγχρονης κοινωνίας. Όσο για τον περίφημο σεφ και την ομάδα του... ε, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα δείγμα απόλυτου φανατισμού κάποιων κοινωνικών ομάδων. Σε ένα εντελώς πρώτο επίπεδο γίνεται (προφανώς) και καυστική κριτική στα "υπεργκουρμέ" πανάκριβα εστιατόρια που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια (ίσως αυτό με άγγιξε προσωπικά, διότι απεχθάνομαι όσο τίποτα αυτούς που σερβίρουν ένα πελώριο άδειο πιάτο με μια δυσδιάκριτη πρασινωπή κουτσουλιά στην αριστερή του άκρη διακοσμημένη περίτεχνα με χορταράκια και περιμένουν να προσκυνήσεις την ανυπέρβλητη νοστιμιά αυτής της μισής μπουκιάς που έχεις πληρώσει με το μισό μηνιάτικο ενός μέσου ανθρώπου).

Ανεξάρτητα απ' αυτά όμως, πρόκειται για πρωτότυπη, καλογυρισμένη ταινία, που κρατά τον θεατή και συγχρόνως ασκεί, όπως είπαμε, αιχμηρή κριτική. Από τα πιο ενδιαφέροντα φιλμ της χρονιάς.

"ΜΕΡΕΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ": ΦΑΡΜΕΣ, ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

 

Ο Terrence Malick έχει μια παράξενη κινηματογραφική ιστορία: Εμφανίζεται στη δεκαετία του 70, γυρίζει 2 ταινίες που παίρνουν διθυραμβικές κριτικές και μετά εξαφανίζεται για 20 ολόκληρα χρόνια. Επανεμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά το 1998 με τη "Λεπτή Κόκκινη Γραμμή" και από εκεί συνεχίζει κανονικά με άλλες ταινίες (που, προσωπικά, συνήθως δεν μου αρέσουν). Η δεύτερη από τις δύο πρώτες ταινίες του στα 70ς είναι το "Days of Heaven" (Μέρες Ευτυχίας) του 1978, με τους νεαρούς τότε Ρίτσαρντ Γκιρ και Σαμ Σέπαρντ, αλλά και την "σπανίων εμφανίσεων" Μπρουκ Άνταμς στους βασικούς ρόλους.

Πρόκειται για ένα αγροτικό δράμα που διαδραματίζεται στις αρχές του 20ού αιώνα στις ΗΠΑ. Ένα ζευγάρι φτωχών εραστών (που κρύβουν απ' όλους ότι είναι εραστές) μετακινούνται από μέρος σε μέρος (όπως πάμπολλοι άλλοι την εποχή αυτή) βρίσκοντας εποχικές αγροτικές δουλειές σε φάρμες (μετά το τέλος της σεζόν οι φτωχές αυτές μάζες αγροτών έφευγαν ομαδικά αναζητώντας την επόμενη δουλειά στα χωράφια). Σε μία μεγάλη φάρμα ο νεαρός πλούσιος ιδιοκτήτης ερωτεύεται την κοπέλα, αγνοώντας ότι είναι με άλλον. Ο εραστής της, μαθαίνοντας ότι ο φάρμερ πρόκειται να πεθάνει σύντομα από ανίατη ασθένεια, πείθει την κοπέλα να τον παντρευτεί ώστε αργότερα να γίνει κληρονόμος του και να γλυτώσουν έτσι για πάντα από τη φτώχεια.

Εξαιρετική σκηνοθεσία και εικόνα (ο Μάλικ γύρισε το φιλμ μόνο αυγές και σούρουπα για να πετύχει το φωτισμό και την ατμόσφαιρα που επιθυμούσε), ποιητική διάθεση, ατμοσφαιρική φωτογράφιση της φύσης τόσο στις φιλικές και στις εχθρικές της στιγμές, στιβαρό δράμα με συναισθηματικές συγκρούσεις μεγάλης έντασης και χαρακτήρες "καλοί" και "κακοί" ταυτόχρονα (έτσι δεν είναι άλλωστε η ανθρώπινη φύση;), συνθέτουν μια ταινία που θεωρήθηκε από τότε "μεγάλη" και αναγνωρίζεται από τις σημαντικές του μεγάλου αμερικάνικου σινεμά των 70ς. Εξ άλλου η φύση πάντοτε παίζει σημαντικό ρόλο στο σινεμά του Μάλικ και αυτό φαίνεται ήδη από αυτό το 2ο φιλμ του. Επίσης - από την ατμόσφαιρα και μόνο - αναγνωρίζεται το έντονο μεταφυσικό (σχεδόν θρησκευτικό) στοιχείο που πάντοτε διέπει το έργο του. Γι' αυτό και η ταινία αυτή έχει χαρακτηριστεί ως "βιβλική παραβολή". Να το ψάξετε. Κι αν το βρείτε σε μεγάλη οθόνη, ακόμα καλύτερα,

ΣΤΗΝ ΑΦΟΡΗΤΗ ΑΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ "BARDO"

Κανονικά ο μεξικανός Alejandro Inarritu μου αρέσει πολύ και πάντοτε παρακολουθούσα το έργο του. Μέχρι το 2022 που έκανε το ανοικονόμητο "Bardo, falsa crónica de unas cuantas verdades" (Μπάρντο, το Ψευδές Χρονικό ενός σωρού Αλήθειες), απ' όπου άρχισα να τον φοβάμαι.

Ένας διάσημος και βραβευμένος μεξικάνος σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ που ζει και δουλεύει στις ΗΠΑ επιστρέφει με την οικογένειά του για λίγο στην πατρίδα του για να παραλάβει ένα σημαντικό βραβείο. Από εκεί και πέρα το φιλμ είναι πλημμυρισμένο από τις φαντασιώσεις του, τους εφιάλτες του, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του που μεταμορφώνονται σε εικόνες, την αλαζονεία  και την (περίπου) ανθρωποφοβία του. 

Ουσιαστικά (θέλει να) είναι μια φελινική ταινία, με πρότυπο βεβαίως - αυτό είναι ξεκάθαρο - το περίφημο "8 1/2". Ωστόσο κατά τη γνώμη μου ο Ιναρίτου σπάει τα μούτρα του όταν πασχίζει να αναμετρηθεί με το πρότυπό του. Η ουσία είναι ότι προσωπικά βρέθηκα αφόρητα στην πάνω από δυόμιση ώρες διάρκεια του φιλμ (κάθε λίγο έριχνα ματιές στην ώρα για να μάθω πόσο ακόμα θέλει για να τελειώσει). Βασικά μας μιλά (με αλληγορικό τρόπο) για τα δημιουργικά αδιέξοδα του καλλιτέχνη, για την απέχθειά του στα βραβεία και τις κάθε λογής επίσημες συγκεντρώσεις και αναγνωρίσεις και, ίσως κυρίως, για τις πολύπλοκες σχέσεις αγάπης - μίσους της χώρας του (και των επιφανών καλλιτεχνών της) με τις γειτονικές πανίσχυρες και πολιτισμικά (εκτός των άλλων) ιμπεριαλιστικές ΗΠΑ. Καλά όλα αυτά, αλλά είναι τόσο φλύαρα, εγωκεντρικά και δοσμένα με "βαρύ" τρόπο που κουράστηκα αφάνταστα. Οι συχνά όμορφες και εξ ίσου συχνά σουρεαλιστικές εικόνες φοβάμαι ότι δεν αρκούν για να κάνουν μια καλή ταινία.

 Ο Hal Ashby (1929-1988) είναι από τους αγαπημένους μου αμερικανούς σκηνοθέτες των 70ς (κυρίως), αλλά μάλλον παραγνωρισμένος. Ίσως επειδή δυστυχώς έφυγε νωρίς. Το 1973 πάντως γυρίζει "Το Τελευταίο Απόσπασμα" (The Last Detail), με τον απολαυστικότατο Τζακ Νίκολσον, τον Ράντι Κουέιντ και τον Ότις Γιανγκ στους βασικούς ρόλους.

Δύο μονιμάδες στο Ναυτικό αναλαμβάνουν να μεταφέρουν ένα νεαρό συνάδελφό τους στη φυλακή για μικροέγκλημα. Θα πάρουν οδοιπορικά κάποιων ημερών (αφού η φυλακή βρίσκεται σε άλλη, μακρινή πόλη), στο δρόμο οι σχέσεις δεσμοφυλάκων - κρατούμενου θα εξομαλυνθούν και, τελικά, οι δύο σκληροτράχηλοι καραβανάδες θα αποφασίσουν να κάνουν το νεαρό να περάσει μερικές καλές "τελευταίες μέρες" προτού τον χώσουν στο κελί για 12 χρόνια (αν θυμάμαι καλά).

Από τις πλέον ανθρώπινες ταινίες του αμερικάνικου σινεμά, συνδυάζει με καλό τρόπο τον ρεαλισμό, το χιούμορ, την τετριμμένη, μίζερη καθημερινότητα και τη ζεστασιά των συναισθημάτων - κι όλα αυτά απόλυτα "προσγειωμένα". Τι εννοώ: Εδώ δεν υπάρχουν ηρωισμοί, περιπέτειες, αποδράσεις και κυνηγητά, ούτε αποφάσεις που θα ανατρέψουν τα πάντα. Εδώ όλα κυλάν με τρόπο προβλεπόμενο, τυπικό, όπως ακριβώς δηλαδή θα συνέβαινε στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων της καθημερινής ζωής. Όμως ακόμα και σ' αυτή τη θαμπή και γκρίζα καθημερινότητα μπορεί να διεισδύσει το συναίσθημα και η συμπάθεια... Συγχρόνως η ταινία ασκεί κριτική στην αμερικάνικη δικαιοσύνη με τις "δύο ταχύτητες". Στη στρατιωτική εδώ, αλλά υποθέτω ότι εύκολα μπορούμε να μεταφέρουμε την εικόνα στην ευρύτερη διακαιοσύνη. 

Από τις καλές ταινίες δρόμου μιας προηγούμενης εποχής, συνίσταται ιδιαίτερα στους φίλους του αμερικάνικου σινεμά πριν την ανούσια ψηφιακή και υπερηρωική σύγχρονη φάση του. Και, ξαναλέω: Ο Νίκολσον, ως σκληροτράχηλος "παλιός", αλλά όχι μόνο, είναι απολαυστικός.

Ο "ΦΑΝΤΟΜΑΣ", Ο ΛΟΥΙ ΝΤΕ ΦΙΝΕΣ ΚΑΙ Η ΞΕΠΕΡΑΣΜΕΝΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ

 

Είχα δει παιδάκι κάποιες ταινίες με τον Λουί Ντε Φινές και βρήκα τη  ευκαιρία, από καθαρή περιέργεια, να δω κάποια απ' αυτές για να μάθω πόσο αντέχει σήμερα. Ε, λοιπόν, δεν... (κατά τη γνώμη μου πάντα). Η ταινία, που επέλεξα στην τύχη, ήταν ο "Φαντομάς" (1964) του Andre Ηunebelle (1896-1985), με τον Λουί ντε Φινές βεβαίως, το Ζαν Μαρέ και τη Μιλέν Ντεμονζό.

Ο περιβόητος κακοποιός Φαντομάς βασίζει την εγκληματική του δράση στο ότι μπορεί να μεταμφιέζεται σε ό,τι θέλει, ακόμα και αποκτώντας πρόσωπα άλλων, και να δρα έτσι με όποια ταυτότητα επιθυμεί. Κανείς δεν ξέρει το αληθινό του πρόσωπο (ούτε κι εμείς, αφού ποτέ δεν θα αποκαλυφτεί στο φιλμ). Ο ντε Φινές είναι ο νευρικός αρχηγός της αστυνομίας που - μάταια - τον κυνηγά. 

Ο συγκεκριμένος Φαντομάς μπορεί να είναι ο ήρωας δημοφιλών μυθιστορημάτων των αρχών του 20ού αιώνα (κάτι σαν τον Αρσέν Λουπέν) και των αντίστοιχων βουβών ταινιών του Φεγιάντ, ωστόσο σ' αυτή εδώ η αναβίωσή του σαφώς μοιάζει με το ιταλικό κόμικς Diabolik, που πρωτοβγήκε το 1962 και γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη χώρα του. Σ' αυτό ο ήρωας κάνει ό,τι ακριβώς ο εδώ Φαντομάς. 

Καλά όλα αυτά, αλλά, παρά το ότι προφανώς πρόκειται για κωμωδία, με το ζόρι κατάφερα να χαμογελάσω. Όσο για το σενάριο, είναι κάτι παραπάνω από προσχηματικό και εύκολο, με τα πάντα να γίνονται με απόλυτη ευκολία. Τελικά μου φαίνεται ότι ταιριάζει για σημερινό κοινό ηλικιακά μικρότερο από εφηβικό (οι έφηβοι ξέρουν πάρα πολλά σήμερα για να διασκεδάσουν και να αφεθούν στην απίστευτη αφέλεια των όσων συμβαίνουν). Μένει ως το μόνο διασκεδαστικό στοιχείο ο πάντα νευρικός χαρακτήρας του ντε Φινές / επιθεωρητή, που μπορεί να βγάλει γέλιο με τις γκριμάτσες, τις κινήσεις του, το οξύθυμο και νευρικό του χαρακτήρα του κλπ. 

Φοβάμαι πάντως ότι για μένα το φιλμ είναι ο ορισμός του ξεπερασμένου.