ΕΝΑΣ ΟΝΤΩΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΤΣΕΧΙΚΟΣ "ΒΑΡΩΝΟΣ ΜΥΓΧΑΟΥΖΕΝ"

Το τσέχικο σινεμά των 60ς, εκτός από όλα τα τολμηρά σε πολλά επίπεδα φιλμ, διακρίθηκε και στα animation. Ο Karel Zeman (1910-1989) είναι ένας από τους σημαντικούς δημιουργούς του είδους γενικότερα. Το 1962 γυρίζει έναν υπέροχο "Βαρώνο Μυγχάουζεν" ("Baron Prasil" ο πρωτότυπος τίτλος), με ευφάνταστο συνδυασμό αληθινών ηθοποιών και animation.
Ο Zeman, ενώ στηρίζεται αρκετά στον αρχικό μύθο του βαρώνου με την ανεξέλεγκτη ροπή προς το ψέμα και την περιαυτολογία, ταυτόχρονα τον αλλάζει κιόλας κάνοντας έξυπνες επεμβάσεις. Έτσι, σε μια αξέχαστη αρχή, ένας σύγχρονος αστροναύτης (με στολή, πύραυλο κλπ.) πηγαίνει για πρώτη φορά στο φεγγάρι, για να συναντήσει έκπληκτος εκεί τον... Σιρανό ντε Μπερζεράκ, τον Μυγχάουζεν και τους πρωταγωνιστές του βιβλίου του Βερν "Από τη Γη στη Σελήνη", τους γνωστότερους δηλαδή λογοτεχνικούς ήρωες που έχουν ταξιδέψει εκεί. Οι οποίοι μάλιστα γλεντάνε εκεί δίχως σκάφανδρα ή ό,τι άλλο, διότι "πάνω απ' όλα βάζουν τη φαντασία και όχι την πραγματικότητα". Από εκεί και πέρα ο βαρώνος με τον αστροναύτη θα επιστρέψουν στη γη, θα πάνε στην Κωνσταντινούπολη, στο παλάτι του σουλτάνου, θα κλέψουν μια όμορφη κοπέλα από το χαρέμι, την οποία θα προσπαθήσουν να κατακτήσουν αμφότεροι, αλλά με διαφορετικό τρόπο προσέγγισης, και θα γνωρίσουν όλες τις γνωστές περιπέτειες του θρυλικού βαρώνου.
Κατ' αρχήν είναι η αισθητική: Αληθινοί ηθοποιοί, όπως είπαμε, που κινούνται σε υπέροχα, κομψά ή μπαρόκ σκηνικά, τα περισσότερα παρμένα από γκραβούρες του Ντορέ, θαυμάσια χρώματα και πανέμορφες εικόνες, πολλές από τις οποίες στέκουν από μόνες τους σαν έργα τέχνης. Άφθονος σουρεαλισμός και φαντασία (είπαμε: όλα γίνονται επειδή ο βαρώνος - το δηλώνει συχνά - προτιμά τη φαντασία από την πεζή πραγματικότητα), πολύ χιούμορ και έξυπνες, δηκτικές ατάκες, ενδολογοτεχνικές αναφορές και, γενικότερα, μια οπτική πανδαισία με ευχάριστα παλιομοδίτικο στιλ. Πόσο μακριά βρισκόμαστε από τα τυποποιημένα, κομπιουτερέ δημιουργήματα της Ντίσνεϊ, όπου, ακόμα και καλή να είναι η ταινία, που πολλές φορές είναι όντως καλή, σε εικαστικό επίπεδο είναι σχεδόν αδύνατο να ξεχωρίσεις το προσωπικό στιλ του δημιουργού! Ταυτόχρονα το φιλμ ασκεί κριτική σε πολλά πράγματα, όπως την ηλίθια, βασισμένη στον εθνικισμό, επιθετικότητα των λαών και στους πολέμους που είναι φυσικό επακόλουθό της, στην απολυταρχική εξουσία κλπ. Παράλληλα σατιρίζει τις διαφορετικές προσεγγίσεις και κοσμοθεωρίες δύο εποχών: Τη σύγχρονη, προσγειωμένη, βασισμένη σε γεγονότα αντίληψη και την παλιά, περίτεχνη και βασισμένη στη φαντασία, που χαρακτηρίζεται από αποφυγή (ή άγνοια) της πραγματικότητας, που ενσαρκώνεται βεβαίως από τον βαρώνο, για τον οποίο τίποτα δεν είναι αδύνατο.
Κλασικό και απολαυστικότατο φιλμ, που το συνιστώ στους φίλους των animation. Για μένα η παλιομοδίτικη ατμόσφαιρα προσδίδει μια ξεχασμένη μαγεία. Για σας... δεν ξέρω... θα το διαπιστώσετε.

ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΣΕΧΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΒΕΡΝ

Έχω ξαναπεί ότι οι κινηματογράφοι αρκετών πρώην "ανατολικών" χωρών (βλ. χωρών "υπαρκτού σοσιαλισμού") γνώρισαν για δεκαετίες μεγάλη ακμή. Ιδιαίτερη θέση στην ακμή αυτή κατέχει το animation, με σημαντικότατες σχολές αυτές της Τσεχίας (τότε Τσεχοσλοβακίας) και Κροατίας (τότε Γιουγκοσλαβίας). Το "Vynalez zkazy" (κάτι σαν "Η διαβολική εφεύρεση", "The Fabulous World of Verne" όπως είναι γνωστό στα αγγλικά) είναι μια εξαίρετη τσέχικη ταινία του 1958 που γυρίστηκε από τον μετρ του είδους Karel Zeman.
Ασπρόμαυρο, συνδυάζει με ευφάνταστο τρόπο animation και αληθινούς ηθοποιούς και, όπως καταλαβαίνετε, είναι εμπνευσμένο από έργα του Ιουλίου Βερν. Για την ακρίβεια, ενώ το κλίμα του Βερν είναι άμεσα αναγνωρίσιμο στο στόρι (για το αισθητικό μέρος θα πούμε μετά), δεν είναι παρμένο από κανενα αυτούσιο έργο του, αλλά ένα σεναριακό "κολάζ", και μάλιστα πολύ πετυχημένο κατ' εμέ, από πολλά: "Οι 20000 Λεύγες κάτω από τη θάλασσα", "Η Μυστηριώδης Νήσος", "Μπροστά στη Σημαία", έρχονται αμέσως στο νου, αλλά υπάρχουν και αναφορές στον "Ροβήρο τον Κατακτητή" και σε πολλά άλλα. Πρόκειται ακριβώς για μια έξυπνη συρραφή του "θαυμαστού κόσμου του Βερν". Ο κακός, περίπου πειρατής, αλλά ιδιοφυής επιστήμονας που παραπέμπει κατευθείαν στον θρυλικό Νέμο, ο αφηρημένος επίσης ιδιοφυής καθηγητής που δεν καταλαβαίνει ότι χρησιμοποιείται για δόλιους σκοπούς, ο νεαρός επιστήμονας που αντιστέκεται, η απαραίτητη γυναίκα που θα ερωτευτεί ο τελευταίος και πολλές άλλες γνώριμες φιγούρες παρελαύνουν από το φιλμ. Φυσικά η ιστορία είναι μάλλον απλοϊκή και ηθελημένα παλιομοδίτικη, αλλά, πιστέψτε με, αυτό είναι το τελευταίο που σε νοιάζει σε μια ταινία σαν αυτή.
Δεν ξέρω αν έχετε δει ποτέ τις αυθεντικές εικονογραφήσεις των βιβλίων του Βερν, που συνοδεύουν και διάφορες ελληνικές εκδόσεις. Πρόκειται για χαρακτηριστικές ασπρόμαυρες, εντυπωσιακές συχνά γκραβούρες, που αναπαριστούν πάμπολλες σκηνές της πλοκής (υπήρχαν πολλές για κάθε βιβλίο). Αυτό ακριβώς το υλικό χρησιμοποιεί ο Zeman, άλλοτε χρησιμοποιώντας αυθεντικά μέρη απ' αυτές και άλλοτε δημιουργώντας άλλες, στο ίδιο ακριβώς κλίμα και στιλ, ώστε θα ορκιζόσουν ότι προέρχονται όντως από αυτές. Όλο αυτό το εκπληκτικό υλικό αποτελεί το φόντο, τα τοπία, αλλά και το πλήθος των κάθε λογής αντικειμένων. Σ' αυτό το θαυμάσιο σκηνικό κινούνται οι ήρωες, που όπως είπαμε είναι κανονικοί ηθοποιοί. Το αποτέλεσμα είναι κατά τη γνώμη μου εξαιρετικό αισθητικά. Αποτελεί έναν πρόγονο του κινήματος steam punk της επιστημονικής φαντασίας, αλλά και επηρρέασε πολλούς μεταγενέστερους δημιουργούς. Τα animation του Terry Gilliam, που έφτιαχνε τόσο για τις τηλεοπτικές σειρές όσο και για τα φιλμ των Monty Python, έρχονται αμέσως στο μυαλό. Πρόκειται για ένα αποτέλεσμα που είναι υπέροχα νοσταλγικό, έξυπνο, αλλά και απόλυτα ταιριαστό με το όλο στόρι και κλίμα της ταινίας.
Για αισθητικούς κυρίως λόγους, αν το πετύχετε πουθενά μην το χάσετε.
ΥΓ1: Και μην ακούσω από κανέναν ότι το "Roger Rabbit" ήταν η πρώτη ταινία που συνδύασε animation με αληθινούς ηθοποιούς!
ΥΓ2: Κάποιος πρέπει να μιλήσει σε σύγχρονους νοσταλγούς των "υπαρκτοσοσιαλιστικών" καθεστώτων για την εικόνα της γυναίκας σ' αυτά: Στο συγκεκριμένο φιλμ πρόκειται για απόλυτη γλάστρα, μάλλον χαζή, που την ενδιαφέρει μόνο το πλύσιμο / σκούπισμα και άλλα συναφή και είναι καθαρά διακοσμητικό στοιχείο. Ούτε στο χειρότερο Χόλιγουντ δεν συμβαίνει σε τέτοιο βαθμό, αν μάλιστα σκεφτούμε ότι πρόκειται για μια κατά τα άλλα θαυμάσια και ευφάνταστη ταινία.