ΑΝΟΔΟΣ, ΠΤΩΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ ΣΤΟ "ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΟΥ ΡΗΝΟΥ"

 

Ο Fatih Akin βρίσκεται πάντα εδώ: Το 2022 γυρίζει το "Χρυσάφι του Ρήνου" (Rheingold), μια ματιά στην πολύ ιδιαίτερη ζωή ενός κούρδου εγκληματία και ράπερ στη Γερμανία (κυρίως).

Κούρδος, γεννημένος σε τουρκική φυλακή (!), με πατέρα γνωστό Κούρδο συνθέτη σοβαρής μουσικής και μητέρα αγωνίστρια (σχεδόν ηρωίδα) του αγώνα των Κούρδων για ανεξαρτησία, θα περάσει μια σημαδεμένη από πολέμους και διώξεις παιδική ηλικία, θα βρεθεί τελικά με την οικογένειά του στη Γερμανία κι εκεί, παρά τους εντελώς άλλης κουλτούρας γονείς και παρά τη στενοχώρια τους, θα ακολουθήσει εγκληματική καριέρα (κυρίως στο χώρο των ναρκωτικών), προτιμώντας την από τη μουσική.

Η καριέρα του ήρωα θυμίζει τις ζωές των σκορτσεζικών ηρώων, αυτών με την εγκληματική σταδιοδρομία και την άνοδο και την πτώση τους - ενώ παράλληλα παρακολουθούμε και την προσωπική τους ζωή και σχέσεις. Μόνο που εδώ τα πράγματα είναι πιο "πεζά", με πιο ανάλαφρη αντιμετώπιση (κάποιες φορές μάλιστα με χιούμορ, το οποίο συνδυάζεται με τη γενική σκληρότητα του φιλμ). Και υπάρχει και η έντονα πολιτική πλευρά με την ανάγλυφη κατάδειξη των δεινών του κουρδικού λαού (ο Ακίν
σε απόλυτη αντίθεση βεβαίως με την τουρκική υστερία εναντίον των Κούρδων), αλλά και την κοινωνική πλευρά (συμπεριφορά των εθνικών μειονοτήτων στη Δύση, οι διάφορες εθνικές "μαφίες", η κουλτούρα του χιπ χοπ κλπ.)

Το είδα ευχάριστα και το θεωρώ ενδιαφέρουσα ταινία, όχι όμως και αριστούργημα. Χαίρομαι πάντως που ο Ακίν πάντα έχει κάτι ενδιαφέρον να μας πει. 

"ΜΑΖΙ Ή ΤΙΠΟΤΑ"... ΠΟΥ ΘΑ ΣΥΖΗΤΗΘΕΙ

Τελικά, μετά από κάποια κάμψη, να που ο τουρκογερμανός Fatih Akin εξακολουθεί να κάνει ενδιαφέρουσες ταινίες. Και μάλιστα ταινίες οι οποίες, σε ιδεολογικό επίπεδο, θα συζητηθούν αρκετά. Αυτό συμβαίνει με το πολιτικό "Μαζί ή Τίποτα" (Aus dem Nichts) του 2017, που ασχολείται με ένα καυτό και επίκαιρο θέμα : Αυτό της ανόδου της ακροδεξιάς και των νεοναζί στις μέρες μας. Και υποστηρίζεται μάλιστα στην ηθοποία από μια πολύ καλή Νταϊάν Κρούγκερ.
Η ηρωίδα είναι βέρα γερμανίδα, πλην όμως έχει παντρευτεί, παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας της, κούρδο, ο οποίος μάλιστα έχει εκτίσει ποινή για διακίνηση ναρκωτικών. Ωστόσο όλα πάνε άψογα μεταξύ τους και αποκτούν και ένα αγοράκι. Ώσπου ξαφνικά η ζωή της καταρέει, καθώς σύζυγος και παιδί σκοτώνονται σε βομβιστική επίθεση, η οποία, όπως σύντομα αποδεικνύεται, έχει γίνει από νεοναζί καθαρά για ρατσιστικούς λόγους. Όταν η δικαιοσύνη, στην οποία θα φτάσουν οι κατηγορούμενοι, αποδειχτεί... όχι και τόσο δίκαια, εκείνη αποφασίζει να πάρει την υπόθεση στα χέρια της.
Το φιλμ κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον μου. Ξεκινά σαν βαρύ, ψυχολογικό δράμα, που μιλά για τη φρίκη και το σοκ όχι απλώς της απώλειας, αλλά μιας τέτοιας, τόσο βαριάς και τόσο άδικης, διπλής απώλειας, μετατρέπεται σε δικαστικό θρίλερ και στη συνέχεια σε θρίλερ σκέτο. Η αφήγηση είναι στρωτή και καθαρή και η αντιφασιστική θέση του δημιουργού δεδομένη. Το αμφιλεγόμενο στοιχείο είναι βεβαίως το θέμα της αυτοδικίας (αν και η αυτοδικία εδώ έχει μια ιδιαίτερη παράμετρο και έναν ιδιαίτερο τρόπο, τον οποίο φυσικά δεν θα σας αποκαλύψω εγώ). Συναισθηματικά είμαστε με την ηρωίδα. Οι δράστες είναι απεχθέστατοι και ατιμώρητοι συγχρόνως. Ηθικά όμως; Πού βρίσκονται τα όρια; Πόσο δικαιολογεί την προσωπική δράση μια κατάφωρη αδικία (ας σημειώσουμε μάλιστα ότι η μη καταδίκη οφείλεται σε ψευδορκία). Οι αποφάσεις και οι θέσεις πάνω στο δύσκολου και αμφιλεγόμενο αυτό θέμα δικές σας.
Εκτός αυτού τώρα η ταινία καταγγέλει - και πολύ σωστά - την εγκληματική δράση των φασιστοειδών συμμοριών, αλλά και την αδιαφορία, τον καλυμένο ρατσισμό και τα λάθη του συστήματος, που οδηγούν σε πλήρως άδικες αποφάσεις. Και έχει βεβαίως και ελληνικό ενδιαφέρον: Οι εγκληματίες νεοναζί βρίσκονται σε διαρκή επαφή με έλληνες χρυσαυγίτες (η εγκληματική οργάνωση κατονομάζεται σαφώς), μεγάλο μέρος του δεύτερου μέρους είναι γυρισμένο στην Ελλάδα και ένα γουρούνι - χρυσαυγίτης, πρόσωπο κλειδί στην εξέλιξη της ιστορίας, ερμηνεύεται πειστικότατα από το γνωστό σκηνοθέτη Γιάννη Οικονομίδη. Η συνεργασία και η αλληλοϋποστήριξη των ανά την Ευρώπη συνεργασία λοιπόν νεοφασιστικών οργανώσεων είναι ένα άλλο γεγονός που καταγγέλεται.
ΥΓ: Αυθόρμητα και συναισθηματικά είμαι απόλυτα σύμφωνος με το πνεύμα της ταινίας και αναρωτιέμαι αν κι εγώ, κάτω από τέτοιες συνθήκες, δεν θα δρούσα όπως η ηρωίδα. Τώρα αν σκεφτώ το πράγμα πιο ψύχραιμα, αναλογιστώ τις λογικές συνέπειες κλπ... δεν ξέρω. Δεν ξέρω αν πρέπει να γίνονται έτσι τα πράγματα. Σίγουρα όμως η κοινωνία και το σύστημα φέρουν μεγάλο μέρος της ευθύνης.

Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΤΟ... ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ

Να λοιπόν που μετά από μερικές καλές, αλλά σε άλλο κλίμα, ταινίες, ο τουρκογερμανός Fatih Akin δοκιμάζεται με επιτυχία και στην κωμωδία. Διότι το "Soul Kitchen" είναι κωμωδία και μάλιστα πολύ διασκεδαστική. Και - αν ψάχνετε ντε και καλά για κάτι τέτοιο - έχει και ελληνικό ενδιαφέρον, αφού ο πρωταγωνιστής της είναι ένας έλληνας που έχει εστιατόριο στη Γερμανία και ερμηνεύεται και από έναν ελληνικής καταγωγής ηθοποιό, τον Adam Bousdoukos.
Ίσως το όλο concept να φαίνεται απλοϊκό και πολλάκις διατυπωμένο: Η ελληνική στο συγκεκριμένο παράδειγμα, γενικά όμως η μεσογειακή, η νότια, η τριτοκοσμική ακόμα (χρησιμοποιείστε όποιον όρο προτιμάτε) ζεστή και περισσότερο ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία απέναντι στην πιο ψυχρή, ορθολογιστική, βόρεια οργάνωση και θεώρηση των πραγμάτων. Είναι όμως τόσο καλά και συμπαθητικά δοσμένο όλο αυτό, που πραγματικά ξεχνάς το μπανάλ της υπόθεσης αυτής και αφήνεσαι να απολαύσεις το φιλμ.
Στον κακόμοιρο ιδιοκτήτη του μάλλον άθλιου (αρχικά) εστιατορίου όλα πάνε στραβά: Η κοπέλα του φεύγει για την Κίνα, ο ίδιος υποφέρει από λουμπάγκο που όλο και χειροτερεύει, η εφορία και το υγειονομικό τον κυνηγούν, ο αδελφός του, που βγαίνει με αναστολή από τη φυλακή, τινάζει τα πάντα στον αέρα, ο νέος (φοβερός χαρακτήρας και ξεκαρδιστικός) σεφ διώχνει τους πιστούς του πελάτες... Όμως αυτός προσπαθεί να επιβιώσει με καλή καρδιά, φίλους, επιμονή, πονηριά, κομπίνες κι ό,τι άλλο φανταστείτε. Το ελληνικό δαιμόνιο σε όλο του το μεγαλείο... δοσμένο από έναν τούρκο δημιουργό.
Η ταινία αφήνει μια όμορφη, αισιόδοξη, γλυκειά γεύση, με ένα θρίαμβο της ανθρωπιάς πάνω σε ένα άψογα οργανωμένο, πλην όμως απρόσωπο σύστημα και μας θυμίζει ότι η χαρά της ζωής βρίσκονται ενίοτε στο ρίσκο και στην περιπέτεια και όχι στον τέλειο προγραμματισμό. Θα επαναλάβω εδώ αυτό που έγραψα και πριν: Ίσως όλα αυτά να ακούγονται απλοϊκά, όταν όμως δίνονται με έξυπνο και καλό τρόπο, δεν μπορείς παρά να το ευχαριστηθείς.
Ιδιαίτερη μνεία στους φοβερούς δεύτερους χαρακτήρες (ο αδελφός, ο γέρος έλληνας που μένει στο εστιατόριο, ο σεφ (όλα τα λεφτά), η γερμανίδα εφοριακός κλπ.), αλλά και στην εξαιρετική μουσική (με πολλές ελληνικές συμμετοχές και ακούσματα). Άλλωστε ο Akin τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μουσική, έχει γυρίσει μουσικά ντοκιμαντέρ, έχει επιμεληθεί συλλογές και ενίοτε παίζει κι ίδιος σαν d.j.

ΕΡΩΤΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ

Με την "Άκρη του Ουρανού" (Auf der anderen Seite, 2007) ο τουρκογερμανός Fatih Akin επιβεβαιώνει τις προσδοκίες μας από το "Μαζί ποτέ" πριν μερικά χρόνια - και πολύ χαίρομαι γι' αυτό. Και πάλι όλα συμβαίνουν ανάμεσα στις δύο πατρίδες του: Τη Γερμανία και την Τουρκία. Και πάλι οι πολιτισμοί αλληλοεπιδρούν, συγκρούονται, αναμειγνύονται. Και οι ήρωες, τούρκοι και γερμανοί, κάποια στιγμή αλλάζουν ταυτότητα, περνώντας από τον έναν στον άλλον.
Με ένα έξυπνο σενάριο, που παρακολουθεί τις ιστορίες 6 ανθρώπων, που κινούνται παράλληλα και άλλοτε τέμνονται άλλοτε όχι, ο Akin καταφέρνει να μας πει πολλά. Για τις βαθιές διαφορές των δύο πολιτισμών, για το πάθος του έρωτα (που βέβαια μπορει να γεννηθεί ανάμεσα σε διαφορετικής προέλευσης ανθρώπους), για την πολιτική κατάσταση, στην Τουρκία κυρίως, και τον αγώνα κάποιων ανθρώπων εκεί, για την ανάγκη ή τον εξαναγκασμό πολλών ανθρώπων να πετάξουν από πάνω τους το παρελθόν και ν' αλλάξουν ζωή ή / και ταυτότητα ψάχνοντας απεγνωσμένα για έναν σκοπό.
Χαρακτήρισα έξυπνο το σενάριο επειδή, ενώ βασίζεται σε συμπτώσεις (πράγμα που γενικά θεωρώ σεναριακή αδυναμία), οι συμπτώσεις αυτές δεν παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη. Εννοώ ότι οι ήρωες δένονται με πολλαπλούς δεσμούς, αναζητούν μερικές φορές το ίδιο ή σχετικά πρόσωπα για διαφορετικούς λόγους, συναντώνται σε κοινούς χώρους ή διασταυρώνουν τις πορείες τους καθώς ταξιδεύουν με ποικίλα μέσα μεταφοράς... πλην όμως συνήθως δεν αντιλαμβάνονται αυτές τις συμπτώσεις, αγνοούν ότι συμπτωματικά βρίσκονται ακριβώς δίπλα σ' αυτό ακριβώς που αναζητούν. Από την άλλη, η πολιτική και ο ακτιβισμός μπλέκονται με το πάθος, το τραγικό στοιχείο αναμειγνύεται με το συγκινητικό και το ανθρώπινο, οι αρνητικές πλευρές και των δύο διαφορετικών πολιτισμών διαγράφονται αδρά και το σύγχρονο πρόσωπο της Τουρκίας, με το ένα πόδι στην Ευρώπη και τη Δύση και το άλλο στον Τρίτο Κόσμο, σχεδιάζεται καθαρά.
Με την "Άκρη του Ουρανού" ο Akin νομίζω ότι κατακτά περίοπτη θέση ανάμεσα στους σημαντικούς σύγχρονους δημιουργούς. Περιμένω τη συνέχεια.