"ΝΑ ΕΧΕΙΣ KAI ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΕΙΣ" ΚΛΑΣΣΙΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ - ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ

O Howard Hawks (1896-1977) είναι ο κλασικός χολιγουντιανός σκηνοθέτης με τις πολλές επιτυχίες και την ικανότητα να διαπρέπει σε διαφορετικά κινηματογραφικά είδη. Το 1944 λοιπόν φτιάχνει άλλη μια κλασική ταινία, το "To Have and Have Not", βασισμένο (πολύ χαλαρά) σε μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουέι. Και χρησιμοποιεί το εξ ίσου κλασικό ζεύγος Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ - Λορίν Μπακόλ (ζεύγος και στην πραγματικότητα, ως γνωστόν).
Ο ήρωας είναι ένας αμερικανός καπετάνιος μικρού πλοίου, που ζει και δουλεύει στην "εξωτική" Μαρτινίκα την εποχή του Β' παγκόσμιου πόλεμου. Ο ίδιος μοιάζει αδιάφορος για την πολιτική κατάσταση και τον πόλεμο που μαίνεται κάπου "εκεί έξω". Τότε θα του συμβούν δύο πράγματα ταυτόχρονα: Από τη μία θα γνωρίσει μια όμορφη τυχοδιώκτρια, η οποία, άγνωστο πώς, καταλήγει μετά από περιπλάνηση σε διάφορα μέρη του κόσμου στη Μαρτινίκα με σκοπό να επιστρέψει (αν βρει λεφτά για εισιτήριο) στην Αμερική. Από την άλλη θα τον πλησιάσουν γάλλοι αντιναζί και θα του ζητήσουν μια επικίνδυνη αποστολή: Να μεταφέρει με το πλοίο του κάποιο σημαντικό πρόσωπο της γαλλικής αντίστασης και την όμορφη σύζυγό του, δίχως να τον πάρουν είδηση οι γερμανικές αρχές (το νησί ήταν γαλλική αποικία τότε, άρα υπό τη ναζιστική κυβέρνηση κατοχής της Γαλλίας). Αρχικά, πιστός στην αποχή του από τα πολιτικά, θα αρνηθεί. Στη συνέχεια όμως...
Η ταινία χαρακτηρίζεται κλασική διότι, απλούστατα, παραμένει απολαυστική και βλέπεται απνευστί έως σήμερα. Υπάρχει, βεβαίως, η εκπληκτική "χημεία" Μπόγκαρντ - Μπακόλ. Υπάρχει όμως και αναμφισβήτητο σασπένς που κρατά τον θεατή, υπάρχει ενδιαφέρον σενάριο, "θανατηφόρες" ατάκες εκατέρωθεν, κοφτερές και με χιούμορ, όμορφη ασπρόμαυρη φωτογραφία και, βέβαια, ο τυπικός διχασμός του ήρωα: Προσωπική ασφάλεια ή καθήκον; Σημειωτέον ότι στο φιλμ κάποιοι αμερικανοί τουρίστες είναι αρνητικοί χαρακτήρες, ενώ η βασική ηρωίδα κάθε άλλο παρά αθώος άγγελος είναι: Τυχοδιώκτρια, "περπατημένη", με μάλλον βεβαρυμένο παρελθόν και με εξαιρετική ικανότητα να σαγηνεύει άντρες αφαιρώντας τους, συνήθως, το πορτοφόλι... Ωστόσο δεν μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε τυπική "femme fatale" όπως αυτές που αφθονούν στα νουάρ, αφού, κατά βάθος, είναι "καλή". Τόσο αυτή όσο και ο πρωταγωνιστής κρύβονται πίσω από μάσκες κυνισμού.
Σίγουρα η πλοκή, το δίλημμα και ο χαρακτήρας που ερμηνεύει ο Μπόγκαρντ θυμίζουν τα αντίστοιχα της περίφημης "Καζαμπλάνκα", δύο χρόνια πριν. Είναι πιθανόν στόχος να ήταν η επανάληψη της επιτυχίας της. Δεν έχει σημασία, αφού, κατά τη γνώμη μου (και πολλών άλλων), ο στόχος αυτός επετεύχθη απόλυτα. Ξαναλέω ότι το φιλμ παραμένει κλασικό. Απολαύστε το ξανά ή ανακαλύψτε το.

ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ, ΟΙ ΞΑΝΘΙΕΣ ΚΑΙ, ΠΑΝΩ ΑΠ' ΟΛΑ, ΤΟ ΧΡΗΜΑ

Ο Howard Hawks (1896-1977) είναι βέβαια ένα από τα μεγάλα ονόματα του κλασικού Χόλιγουντ και έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους κινηματογραφικά είδη. Το 1953 γυρίζει το διάσημο μιούζικαλ "Οι Άντρες Προτιμούν τις Ξανθιές", που προηγουμένως είχε γίνει παράσταση στο Μπρόντγουει και βουβή ταινία, και προσθέτει στο ενεργητικό του μια ακόμα επιτυχία. Και κάτι παραπάνω: Το φιλμ αυτό είναι που καθιερώνει τη Μέριλιν Μονρόε ως σούπερσταρ και για δεκαετίες πρότυπο γυναίκας και μόνιμη αρσενική ονείρωξη.
Η Μέριλιν λοιπόν και η κολητή της φίλη Τζέιν Ράσελ είναι show girls. Η πρώτη ψάχνει απεγνωσμένα για πλούσιο γαμπρό (τι πλούσιο, εκατομμυριούχο για να ακριβολογούμε), θεωρώντας τον έρωτα βλακεία, ενώ η δεύτερη, περισσότερο ρομαντική, θέλει να ερωτευτεί πραγματικά. Ένα ταξίδι με υπερωκεάνειο και το αιώνιο Παρίσι θα ολοκληρώσουν το εντυπωσιακό γκλάμορους της ταινίας.
Τώρα πρέπει να σας πω ότι παρά τη διασημότητά του, δεν αποτελεί για μένα ένα από τα αγαπημένα μου μιούζικαλ ούτε μια από τις αγαπημένες μου κωμωδίες. Ίσως φταίει ο αντιπαθητικός ρόλος της Μονρόε, που είναι ψυχρή, υπολογίστρια και έτοιμη να κάνει τα πάντα για τα λεφτά και να προδώσει για ακόμα περισσότερα λεφτά (ενώ ταυτόχρονα το παίζει ηλίθια ξανθιά). Ένα αληθινό αρπαχτικό, όπως τη χαρακτηρίζει κάποιος στην ταινία. Όταν αυτός ο χαρακτήρας παρουσιάζεται κωμικά, χαριτωμένα και εκπέμποντας τόσο ερωτισμό, λες και όλα αυτά είναι μια χαρά και δεν τρέχει τίποτα, ε, όλα αυτό κάπου με ξενερώνει. Αλλά είπαμε, Χόλιγουντ του '50 είναι αυτό και πολλά ενοχλητικά σήμερα υπήρξαν κοινός τόπος για την εποχή. Εκτός φυσικά αν δεχτούμε ότι η ταινία σατιρίζει την αγάπη για το χρήμα και τον ψυχρό υλισμό των αμερικάνων, αλλά δεν το πολυβλέπω...
Βέβαια η γκρίνια μου δεν εμποδίζει το φιλμ να αποτελεί μια αληθινά εκτυφλωτική επίδειξη χολιγουντιανής γκλαμουριάς, στα καλύτερά της. Η δύο σταρ (και κυρίως η Μονρόε βέβαια) λάμπουν πραγματικά στην οθόνη, κάποια νούμερα είναι εντυπωσιακά, αστείες στιγμές υπάρχουν. Κανείς δεν πλήττει τέλος πάντων. Πάνω απ' όλα όμως υπάρχουν τα αξέχαστα, κλασικά τραγούδια που συσσωρεύονται στην ταινία. Σπάνια μιούζικαλ περιλαμβάνει τόσα γνωστά τραγούδια. Από το "Little Rock" στην αρχή μέχρι το γνωστότερο όλων, σε ένα από τα πιο γνωστά νούμερα ever, το "Diamonds are the best girl's friend" προς το τέλος, που τραγουδά η Μέριλιν "σφραγίζοντας" την ταινία (και πιστή βεβαίως στην παροιμοιώδη φιλοχρηματία του ρόλου της).
Φυσικά, ανακεφαλαιώνοντας, πρόκειται για κλασικό, αν και αφελές, φιλμ, που πρέπει να έχει δει κάθε σινεφίλ. Η αναλοίωτη λάμψη που εκπέμπει είναι αρκετή για να σε κάνει να ξεχάσεις κάποιες "λεπτομέρειες". Άσχετα αν, όπως είπα, δεν είναι από τα αγαπημένα μου.

ΠΕΡΙ "ΠΑΛΗΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ" ΚΑΙ (ΚΙΤΡΙΝΗΣ) "ΠΡΩΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

Η "Πρώτη Σελίδα" υπήρξε αρχικά θεατρικό έργο και, από τη δεκετία του 30 μέχρι αυτή του 70 μεταφέρθηκε 4 (!) φορές στο σινεμά. Η δεύτερη από αυτές τις μεταφορές έγινε το 1940 με σκηνοθέτη τον μεγάλο Howard Hawks (1896–1977) και με αλλαγή τίτλου: Η "Πρώτη Σελίδα" έγινε "His Girl Friday" (και, για να επαληθευτεί η δική μας κακογουστιά, "Ξαναπαντρεύομαι τη γυναίκα μου" στην Ελλάδα). Πρόκειται βέβαια για μια σπινθηροβόλα αισθηματική και όχι μόνο κωμωδία, που εμπλέκει όμως το αμφιλεγόμενο επάγγελμα της δημοσιγραφίας, έναν θανατοποινίτη που δραπετεύει και άλλα. Ο Κάρι Γκραντ, εκδότης εφημερίδας, έχει χωρίσει με την Ρόζαλιντ Ράσελ, δεινή δημοσιογράφο, αλλά κάνει τα πάντα για να μην την αφήσει να ξαναπαντρευτεί και (κυρίως ίσως) να την κρατήσει στο επάγγελμα και στην εφημερίδα του. Τότε είναι που πέφτουν πάνω σ' ένα θανατοποινίτη (αθώο πιθανόν) που δραπετεύει και, βέβαια, αποτελεί πρώτη και καυτή είδηση σε μια εποχή που ο τύπος ήταν κυριολεκτικά παντοδύναμος (ελλείψει τηλεόρασης). Πανέξυπνες ατάκες, σεναριακές ανατροπές και απρόοπτα, κλασικά καλή σκηνοθεσία, όλα οδηγούν σε ένα έυχάριστο δίωρο και συντελούν στο να χαρακτηριστεί η ασπρόμαυρη αυτή κωμωδία "κλασική". Η οποία μάλιστα ρίχνει και μια σαρκαστική ματιά, εκτός από τις σχέσεις των δύο φύλων και τον αιώνιο "πόλεμό" τους, και στη δημοσιογραφία, με την απληστία της αποκλειστικής καυτής είδησης, τον κιτρινισμό και το αδίστακτο στοιχείο που την χαρακτηρίζει ουκ ολίγες φορές - αν όχι τις περισσότερες. Αλλά βέβαια και στη γοητεία της σαν επάγγελμα, και τον "εθισμό" που προκαλεί σε όσους την υπηρετούν (βλέπε την πρώην σύζυγο). Άλλωστε όλο το παιχνίδι παίζεται ανάμεσα στην ανάγκη της για μια πιο ήσυχη ζωή και σ' αυτόν ακριβώς τον εθισμό. Είπα ότι θεωρείται από τις πιο κλασικές χολιγουντιανές κωμωδίες ever και σίγουρα είναι διασκεδαστικότατη, προσωπικά όμως δεν είναι από τις αγαπημένες μου. Αυτό για δύο λόγους: Αφ' ενός για τον αντιπαθή για μένα χαρακτήρα που ερμηνεύει ο Γκραντ. Χαριτωμένος ίσως και γοητευτικός, πονηρός σίγουρα, για μένα όμως είναι απλώς αδίστακτος. Αν τον είχα μπροστά μου στην αληθινή ζωή μάλλον θα ήθελα να τον σπάσω στο ξύλο. Και βέβαια, αν ήμουν η έστω ερωτευμένη ακόμα πρώην σύζυγος, σίγουρα θα τον μισούσα πολύ με όσα πράττει, τα οποία θα ήταν επαρκέστατος λόγος για να μου περάσει ο έρωτας. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι σε ένα μεγάλο μέρος του φιλμ οι ηθοποιοί μιλούν όλοι μαζί και πολύ δυνατά. Πετάνε βάβαια πανέξυπνες και ενίοτε "θανατηφόρες" ατάκες, αλλά όλη αυτή η λεκτική βαβούρα τελικά μάλλον με κούρασε. Ψιλά γράμματα, θα μου πείτε, ιδιαίτερα όσον αφορά την πρώτη μου αντίρρηση, αφού πρόκειται για κωμωδία και ακριβώς από τον χαρακτήρα αυτόν βγαίνει το γέλιο και η πλοκή. Συμφωνώ. Όπως και να το κάνουμε, παρά τις επιφυλάξεις μου, που στο κάτω - κάτω είναι καθαρά προσωπικές, το φιλμ παραμένει κλασικό, έξυπνο και διασκεδαστικό. Και ο Hawks μεγάλος δημιουργός, ο οποίος μάλιστα, ως χαμαιλέων, έχει κάνει αριστουργήματα σε εντελώς διαφορετικά είδη.

ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΚΟΙ ΤΟΥ ELDORADO

Ο μεγάλος χολιγουντιανός σκηνοθέτης Howard Hawks (1896–1977) γυρίζει την προτελευταία ταινία του, το γουέστερν "Eldorado", το 1966, την εποχή δηλαδή που το είδος βρίσκεται ήδη στην παρακμή του. Φυσικά ο Hawks, με την τεράστια εμπειρία του, έκανε και πάλι ένα χορταστικό γουέστερν, χρησιμοποιώντας μάλιστα δύο εμβληματικούς ηθοποιούς του είδους: Τον Τζον Γουέιν και τον Ρόμπερτ Μίτσαμ. Με μπόλικο πιστολίδι, με την κλασική πόλη του Φαρ Ουέστ, με καλούς και κακούς φυσικά, με κτηματίες που επιβουλεύονται ο ένας τη γη του άλλου, με το κυρίαρχο τοπίο της παρθένας τότε αμερικάνικης υπαίθρου, με πληρωμένους φονιάδες, με κλασικά σαλούν κλπ. Και, φυσικά επίσης, τα κυρίαρχα μοτίβα είναι και εδώ τα κλασικά: Η γενναιότητα που φτάνει ως την αυτοθυσία, η αντρική φιλία, η αίσθηση του καθήκοντος... τέτοια πράγματα. Από την άλλη, η ανθρώπινη ζωή ποτέ δεν είχε τόσο μικρή αξία: Οι ήρωες, καλοί και κακοί, πυροβολούν καλού - κακού πριν μιλήσουν, φόνοι γίνονται κατά λάθος - οπότε ο φονιάς είναι απόλυτα δικαιολογημένος, ο οίκτος είναι άγνωστη λέξη... και άλλα τέτοια. Ευτυχώς δεν υπάρχουν "κακοί" ινδιάνοι, αν και μια - δυο φορές κάποιος από τους θετικούς ήρωες αναφέρει περήφανος ότι έχει καθαρίσει πολλούς απ' αυτούς. Και κάτι άλλο: Υπάρχει και αρκετό χιούμορ, το οπποίο όμως νομίζω ότι ποτέ δεν αποτελεί το κυρίαρχο μοτίβο. Όχι παρωδία, δεν έχουμε φτάσει ακόμα στην αποδόμηση του είδους, απλώς χιούμορ.
Οπότε το συμπέρασμα είναι απλό: Αν είστε φαν του χαρακτηριστικά αμερικάνικου αυτού είδους - που αυτή ακριβώς την εποχή είχε πλέον μεταπηδήσει και στην Ιταλία - πρόκειται νομίζω από τα κλασικά, χορταστικά όπως είπα δείγματα, που θα σας ικανοποιήσουν. Αν πάλι έχετε αλλεργία στην Άγρια Δύση και τους ήρωές της, αλλάξτε ταινία. Απλώς, φίλοι ή εχθροί, να έχετε υπ' όψιν ότι κατά τη γνώμη μου δεν έχουμε να κάνουμε με ένα από τα "σκεπτόμενα" φιλμ του είδους, που θέτουν τους ήρωες (και τους θεατές) μπροστά σε φοβερά ηθικά διλήμματα ή τους κάνουν να σκεφτούν ή να ξανασκεφτούν ορισμένα πράγματα ("Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές", "Liberty Vallance" κλπ.) Το "Eldorado" το βλέπετε κυρίως για να διασκεδάσετε. Και ως τέτοιο είναι μια χαρά.

ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΑΛΛΑ ΔΑΙΔΑΛΩΔΗΣ "ΜΕΓΑΛΟΣ ΥΠΝΟΣ"

Το "Big Sleep" (1946) ενός από τους κλασικούς μεγάλους χολιγουντιανούς σκηνοθέτες, του Howard Hawks (1896-1977) είναι ένα πραγματικά αρχετυπικό αστυνομικό φιλμ, με μία σπάνια ιδιαιτερότητα: Ενώ από όλους θεωρείται, όπως είπαμε, αρχετυπικό, ουδείς μάλλον έχει καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει σ' αυτό, ποιος είναι πίσω από ποιον, ποια είναι ακριβώς η ίντριγγα. Δεν λέω ότι δεν υπάρχει ιστορία, εξήγηση, ξεκαθάρισμα, αλλά ίσως χρειάζεται να το δει κανείς 2-3 φορές απανωτά (κρατώντας πιθανόν και σημειώσεις) για να βγάλει άκρη. Το σενάριο είναι τόσο πολύπλοκο, οι πληροφορίες τόσο πυκνές, τα ονόματα πέφτουν τόσο γρήγορα, που πολλοί από τους θεατές παραιτούνται κάπου στα μισά και... απλώς απολαμβάνουν όσα βλέπουν. Έχοντας λοιπόν αυτά υπ' όψιν, μη φοβηθείτε αν ξαφνικά διαπιστώσετε ότι δεν θυμάστε ποιος είναι ο τάδε, τι σχέση έχει με το δείνα, γιατί ο Α έκανε αυτό που έκανε εις βάρος του Β κλπ. Δεν θα είστε ο πρώτος.
Βασισμένο στο ομώνυμο (και εξ ίσου πολύπλοκο) βιβλίο του Ρέιμοντ Τσάντλερ, η ταινία μεταφέρει στην οθόνη μια ακόμα περιπέτεια του θρυλικού ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου, που φυσικά τον υποδύεται - ποιος άλλος; - ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ. Δίπλα του μια πανέμορφη, νεαρή τότε, Λορίν Μπακόλ. Και γιατί είναι λοιπόν κλασικό το φιλμ, ενώ οι περισσότεροι μπερδεύονται με την πλοκή; Διότι έχει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά του φιλμ νουάρ: Υπέροχη, ασπρόμαυρη φωτογραφία που δημιουργεί ανεπανάληπτη ατμόσφαιρα, σχεδόν αποκλειστικά νυχτερινά πλάνα, εξαιρετικά πνευματώδεις ατάκες, που συναγωνίζονται η μία την άλλη - πολλές με έντονα σεξουαλικά υπονοούμενα, σασπένς, διαρκείς ανατροπές και την ανεπανάληπτη χημεία μεταξύ Μπακόλ και Μπόγκαρντ. Τι άλλο θέλετε; Συγχρόνως βέβαια, δεν παραλείπει, όπως πολλά έργα του Τσάντλερ, να καυτηριάσει την ανηθικότητα και τη βρωμιά που κρύβεται πίσω από την απαστράπτουσα βιτρίνα της πλούσιας αμερικάνικης οικογένειας, αυτής του γέρου στρατηγού με τις δύο διεφθαρμένες κόρες στο συγκεκριμένο παράδειγμα.
Φυσικά το σχεδόν εξωπραγματικό στοιχείο υπάρχει: Κρύβεται στην απίστευτη ευκολία που ο Μπόγκαρντ / Μάρλοου ρίχνει όποιαδήποτε όμορφη γυναίκα βρει μπροστά του κυριολεκτικά σε λίγα λεπτά. Αρκεί να τις κοιτάξει και να πει δυο - τρεις κουβέντες... και πάει, πέσανε όλες. Μιλάμε δηλαδή για απανωτούς κεραυνοβόλους έρωτες! Στα υπ' όψιν λοιπόν κι αυτό το στοιχείο, για να μη σας ξενίσει αν δεν είστε φίλος των παλιών αστυνομικών.
Πρέπει κανείς να κατανοήσει ότι εδώ μιλάμε για μια καθαρή "ταινία είδους". Αν δεν γοητεύεστε από τα ρεπούμπλικα, τις καπαρντίνες, τα παλιομοδίτικα αυτοκίνητα, τα αιώνια σφηνωμένα τσιγάρα στα χείλη, τους ντετέκτιβ, το τζόγο, τις εντυπωσιακές, μοιραίες γυναίκες, τότε ψάξτε αλλού. Πέραν του fun στοιχείου πάντως, και σεναριακά εξαιρετικά νουάρ υπήρξαν και πολλά απ' αυτά, όπως είπαμε, διέθεταν εντονότατο το στοιχείο της καυστικότατης κοινωνικής κριτικής. Για τους φίλους λοιπόν του είδους, αλλά και τους φίλους του κλασικού αμερικάνικου σινεμά, το φιλμ συνίσταται, κι ας βγείτε με μερικά ερωτηματικά στο τέλος...