"ΜΑΚΑΡΟΝΙΑ" ΚΑΙ ΣΥΜΠΑΘΕΙΑ

Το 1985 ο Ettore Scola, από τους σημαντικούς ιταλούς δημιουργούς, γυρίζει το "Macaroni" (Maccheroni στα ιταλικά),  μια ταινία που μιλά για τους Ιταλούς, τους Ναπολιτάνους συγκεκριμένα, και τη σχέση του τρόπου ζωής τους μ' αυτόν των αμερικάνων. Χρησιμοποιεί μάλιστα δύο μεσήλικες πλέον μεγάλους ηθοποιούς: Τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και τον Τζακ Λέμον.
Ο δεύτερος είναι ένας πετυχημένος επαγγελματικά αμερικάνος, πρόεδρος στο συμβούλιο μεγάλης αεροπορικής εταιρίας, που φτάνει στην Ιταλία για μπίζνες. Είχε να πατήσει εκεί από τον πόλεμο, όπου ήταν φαντάρος. Ένας τυπικός ιταλός αρχίζει να τον πολιορκεί, λέγοντας ότι είναι ο κολλητός του φίλος από αυτήν την παλιά εποχή, αδελφός συγκεκριμένα της ιταλίδας κοπέλας με την οποία τα είχε ο ήρωάς μας στον πόλεμο. Στην αρχή ο αμερικάνος θα τον υποδεχτεί ψυχρά, θα τον διώξει για την ακρίβεια, στη συνέχεια όμως η σχέση τους θα αλλάξει, περνώντας από πολλά στάδια.
Στόχος του Σκόλα, βέβαια, είναι να καταδείξει τη διαφορά του τρόπου ζωής των "καθυστερημένων" ιταλών (νότιων γενικότερα) και των "πλούσιων" αμερικάνων (βόρειων γενικότερα). Φυσικά τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται. Ο πετυχημένος αμερικάνος στην πραγματικότητα νοιώθει μοναξιά, ανία, η ζωή του είναι κενή, οι σχέσεις του με την οικογένεια διαλυμένες. Αντίθετα ο φτωχός ιταλός είναι πέρα για πέρα εξωστρεφής, διαθέτει πλούσιο συναισθηματικό κόσμο, έχει φίλους παντού, οικογένεια κλπ. Ταυτόχρονα βέβαια δείχνεται και η άλλη πλευρά της ιταλικής καθημερινότητας, η τάση για κομπίνα, το γενικότερο μπάχαλο μιας χώρας που σε αρκετά σημεία μοιάζει με τη δικιά μας. Το θέμα είναι ότι όλα αυτά δίνονται μάλλον απλοϊκά, οι δύο βασικοί χαρακτήρες είναι πολύ κομένοι και ραμένοι σύμφωνα με την γενικότερη, τυπική εικόνα που έχουμε για τον "φτωχό πλην όμως χαρούμενο" νότιο και τον "πλούσιο πλην όμως κατά βάθος δυστυχή" αμερικάνο. Οι χαρακτήρες είναι πολύ προβλέψιμοι, απόλυτα όμοιοι με τα στάνταρ που έχουμε όλοι στο μυαλό μας, οπότε φοβάμαι ότι γίνονται σχεδόν καρικατούρες... Στο μεταξύ έχουμε πάντως προλάβει να δούμε αρκετές γραφικές εικόνες της Νάπολι.
Κατά τα άλλα, όπως συμβαίνει στις τυπικές ιταλικές κωμωδίες, το χιούμορ εναλλάσεται με τη συγκίνηση, το κωμικό στοιχείο με το δραματικό και το τέλος (προβλέψιμο κι αυτό) είναι συγκινητικό (και δίνει χώρο και σε στοιχεία μαγικού ρεαλισμού). Γενικά το είδα μάλλον ευχάριστα - αν και η διάρκεια είναι κάπως μεγάλη - αλλά η απλοϊκότητά του παραμένει. Δεν το βρήκα κακό, δεν το θεωρώ όμως από τις πολύ καλές ταινίες του Σκόλα και σίγουρα δεν φτάνει, ας πούμε, την θαυμάσια "Ξεχωριστή Μέρα". Άλλωστε η ιδιόρυθμη ιταλική "δραματική κωμωδία", είδος με μακρά παράδοση από τη δεκαετία του 50 ήδη, βρίσκεται πια στο τέλος της κι αυτό εδώ είναι ένα από τα τελευταία, όχι πολύ σπουδαία δείγματά της. Δίχως πάντως να τη θεωρώ κακή ταινία, επαναλαμβάνω.

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΙΤΑΛΙΚΑ "ΤΕΡΑΤΑ"

Στη δεκαετία του 60 ο Dino Risi γυρίζει "Τα Τέρατα", ένα σαρκαστικό πορτρέτο της τότε Ιταλίας, και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Το 1977 λοιπόν οι ιταλοί προσπαθούν να επαναλάβουν την επιτυχία γυρίζοντας τα "Μοντέρνα Τέρατα" (I Nuovi Mostri), αναθέτοντας αυτή τη φορά τη σκηνοθεσία σε τρεις μεγάλους σκηνοθέτες τους: Τον Dino Risi (1916-2008), τον Mario Monicelli (1915–2010) και τον Ettore Scola.
Το φιλμ είναι σπονδυλωτό. Αποτελείται μάλιστα από πολλά μικρά, έως πολύ μικρά, σε διάρκεια επεισόδια, που καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος της ιταλικής ζωής και κοινωνίας της εποχής. Τρομοκρατία, ρόλος της εκκλησίας, γραφειοκρατία και καθημερινό μπάχαλο, τρίτη ηλικία, μαφία, η υποκρισία της μικροαστικής τάξης, είναι μερικά μόνο απ' αυτά. Τα περισσότερα δίνονται με χιούμορ, άλλα πάλι είναι περισσότερο δραματικά. Συνήθως όμως, ακόμα και κάτω από την αστεία επιφάνεια, κρύβεται μια άγρια, σαρκαστική και καυστική ματιά, που αποκαλύπτει τη γελοία και τραγική συγχρόνως πλευρά της χώρας. Μερικά μάλιστα απ' αυτά είναι, κυρίως με το φινάλε τους, ακόμα και συγκλονιστικά.
Όπως είναι φυσικό, η ύπαρξη πολλών και διαφορετικής θεματικής επεισοδίων κάνει την ταινία άνιση. Μερικά είναι εξαιρετικά, άλλα απλώς μέτρια. Τα προσωπικά μου αγαπημένα είναι: Αυτό με τον καρδινάλιο που αγορεύει ιδιοφυώς σε ναό φτωχής ενορίας, αντικαθιστώντας τη ζωντανή πάλη των αγράμματων ενοριτών με έναν κενό βερμπαλισμό και επιστροφή στη μοιρολατρεία, επεισόδιο που δείχνει με πολύ έξυπνο τον απόλυτα αντιδραστικό ρόλο της εκκλησίας. Αυτό με τον αμίμητο πλούσιο φανφαρόνο, που μεταφέρει με το πανάκριβο σπορ αμάξι του ετοιμοθάνατο τραυματία από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, ανάγλυφη εικόνα του ζαμανφουτισμού των πλουσίων απέναντι στους άλλους ανθρώπους, αλλά και της ιταλικής γραφειοκρατίας και έλλειψης ανθρωπισμού από το κράτος, και τα δύο επεισόδια με την Ορνέλα Μούτι, που αφορούν την τρομοκρατία και τις τραγικές της επιπτώσεις. Όσο γι' αυτό με το επαρχιακό εστιατόριο, είναι ίσως το πιο αστείο - με χοντρό χιούμορ, προειδοποιώ.
Στα συν η παρέλαση "τεράτων" του ιταλικού σινεμά: Βιτόριο Γκάσμαν, Ούγκο Τονιάτσι, Αλμπέρτο Σόρντι, Ορνέλα Μούτι, αλλά και ο δικός μας Γιώργος Βογιατζής. Ωστόσο το τελικό αποτέλεσμα αφήνει, νομίζω, ανάμεικτες εντυπώσεις, λόγω της ανισότητας των σκετς που προαναφέραμε. Εντάξει, ενδιαφέρον πορτρέτο μιας χώρας, δεν το θεωρώ όμως από τις μεγάλες στιγμές της τόσο ιδιόρυθμης και χαρακτηριστικής ιταλικής κωμωδίας.