Η "ΔΥΣΚΟΛΗ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ CHAPPIE

Ο νοτιοαφρικανός σκηνοθέτης Neill Blomkamp είχε εντυπωσιάσει πριν μερικά χρόνια με το εξαιρετικό "District 9", που ανανέωσε την επιστημονική φαντασία στο σινεμά. Το 2015 γυρίζει το "Chappie" και φοβάμαι ότι τα αποτελέσματα είναι σαφώς κατώτερα.
Το Γιοχάνεσμπουργκ του κοντινού μέλλοντος είναι βουτηγμένο στην εγκληματικότητα (πράγμα που συμβαίνει και στο παρόν). Μία εταιρία όπλων κατασκευάζει ειδικά ρομπότ, τα οποία χρησιμοποιούνται ως αστυνομικοί, με θετικά αποτελέσματα στη μείωση της εγκληματικότητας - και μέχρι εδώ το πράγμα θυμίζει "Ρόμποκοπ". Ένας νεαρος επιστήμονας κλέβει ένα τέτοιο ρομπότ και καταφέρνει να του εμφυτεύσει τεχνητή νοημοσύνη, οπότε αυτό χρειάζεται εκπαίδευση από την αρχή, σαν παιδί. Τα πράγματα όμως περιπλέκονται όταν το "αθώο" ρομπότ απάγεται από μια συμμορία των δρόμων και χρησιμοποιείται για εγκληματικούς σκοπούς.
Ας δούμε τα αρνητικά: Βρήκα την ιστορία - ειδικά τα μέρη της εκπαίδευσης του Chappie και κάποια άλλα σημεία - αρκετά απλοϊκά και ιδιαιτέρως συναισθηματικά. Είναι στιγμές που ένοιωθα ότι η ταινία γλιστρά σχεδόν στο μελό. Τα στερεότυπα είναι πολλά (οι άγριοι γκάγκστερς που κατά βάθος έχουν "χρυσή καρδιά", τα μητρικά αισθηματα, η σκληρή κοινωνία κλπ.) Γενικά μου φάνηκε ότι το φιλμ υποκύπτει σε πολλές ευκολίες - και η δράση, τα κυνηγητά και οι εκρήξεις δεν λείπουν καθόλου φυσικά. Η στιβαρότητα του "District 9" νομίζω οτι έχει χαθεί.
Θετικά στοιχεία υπάρχουν: Κατ' αρχήν ο Blomkamp, εκτός του ότι για τρίτη φορά παραμένει σταθερός στο είδος της επιστημονικής φαντασίας, διατηρεί στο περιβάλλον του φιλμ αυτή τη χαρακτηριστική "βρωμιά" και την άσχημη καθημερινότητα που τον καθιέρωσαν, πολύ μακριά από την απαστράπτουσα χάι τεχνολογία αμερικάνικων παραγωγών. Δεν είναι τυχαίο ότι η ταινία είναι γυρισμένη και πάλι στο άσχημο και γεμάτο παραγκουπόλεις Γιοχάνεσμπουργκ, πολύ μακριά δηλαδή από το Χόλιγουντ - και το στοιχείο αυτό τονίζεται. Επίσης το κοινωνικό σχόλιο είναι παρόν - οι ταξικές διαφορές, οι "καρχαρίες" της εταιρίας και οι πολεμοκάπηλοι (Χιου Τζάκμαν), οι άξεστοι μπάτσοι... Αλλά εδώ, προσπαθώντας να βάλει και πολλά άλλα κοινωνικά, θρησκευτικά και φιλοσοφικά θέματα (εκπαίδευση, σχέση δημιουργού - δημιουργήματος κλπ.) κάπου χάνει τον στόχο. Υπάρχει βέβαια και πολύ χιούμορ, που ελαφρύνει τις καταστάσεις - νομίζω είναι πρώτη φορά που υπάρχει το στοιχείο του χιούμορ στο έργο του.
Γενικά λοιπόν ο Blomkamp διατηρεί αρκετά στοιχεία από ένα προσωπικό στιλ και εδώ το αποτέλεσμα είναι κάποιες στιγμές διασκεδαστικό και παρακολουθείται ευχάριστα, συνολικά όμως μου άρεσε λιγότερο από τις άλλες δουλειές του.

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ "ELYSIUM"

O Neil Blomkamp είναι ο νοτιοαφρικανός δημιουργός που το 2009 είχε γυρίσει το πολύ ενδθαφέρον "District 9". Το 2013, σε χολιγουντιανή παραγωγή πλέον, κάνει το "Elysium", με το οποίο όχι μόνο παραμένει στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας, αλλά αποδεικνύει ότι έχει άποψη, τόσο αισθητική όσο και πολιτική, αφού το φιλμ έχει αρκετά κοινά σημεία με το προηγούμενο.
Στο μέλλον η κοινωνία είναι βαθύτατα διχασμένη. Οι προνομιούχοι έχουν εγκαταλείψει την παρακμασμένη γη και ζουν σε έναν αχανή και πολυτελέστατο διαστημικό σταθμό που βρίσκεται στην ατμόσφαιρα. Όσοι μένουν κάτω, η πλειοψηφία φυσικά, ζουν σε άθλιες συνθήκες, εργάζονται εξοντωτικά και βιώνουν ένα καταπιεστικό καθεστώς. Όλοι τους έχουν το όνειρο να ανέβουν κάποτε στο Elysium, τον σταθμό, αυτό όμως είναι αδύνατο. Ο ήρωας του φιλμ πρέπει να πάει οπωσδήποτε εκεί για να θεραπευτεί χάρη στις προηγμένες μεθόδους ιατρικής, αφού δεν του μένουν παρά λίγες μέρες ζωής. Για να το πετύχει θα δεχτεί να αναλάβει μια πέρα για πέρα παράτολμη αποστολή.
Υπάρχει λοιπόν η πολιτική άποψη, που είναι καθαρή: Μια κοινωνίας όπου η ψαλίδα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς έχει ανοίξει σε αδιανόητα επίπεδα. Οι προνομιούχοι δεν νοιάζονται καθόλου για τους κάτω. Ακόμα και ο θάνατός τους τούς είναι αδιάφορος. Επίσης οι ίντριγκες και οι συνωμοσίες που εξυφαίνονται ανάμεσά τους παραπέμπουν στα παιχνίδια εξουσίας που συχνά συμβαίνουν ανάμεσα σε ισχυρούς, με καθοδηγητή φυσικά την απληστία, τη μάστιγα (και) της σύγχρονης ανθρωπότητας.
Αλλά και το αισθητικό κλίμα μοιάζει μ' αυτό του District 9 - και, ευτυχώς, βρίσκεται μίλια μακριά απ' αυτό των κάθε λογής υπερηρώων που μας έχουν κατακλύσει. Αυτό που κυριαρχεί στην ταινία είναι η χαρακτηριστική "βρωμιά" του περιβάλλοντος. Χώμα και σκόνη, τρώγλες που παραπέμπουν άμεσα στις σύγχρονες φαβέλες και παραγκουπόλεις που μεγαλώνουν σαν καρκίνος στις παρυφές ή και μέσα στις μεγαλουπόλεις, ανύπαρκτη ιατρική περίθαλψη, ακραία φτώχια, παράνομες δραστηριότητες για επιβίωση, εξοντωτική δουλειά... (σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά;) Πρόκειται για επιστημονική φαντασία που πολύ λίγα στοιχεία έχει από το χαρακτηριστικό hi-tec των περισσότερων ταινιών του είδους. Αυτό υπάρχει στον εντυπωσιακό διαστημικό σταθμό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι το κυρίαρχο στοιχείο στην ταινία.
Φυσικά κάποιες παραχωρήσεις έχουν γίνει - στο Χόλιγουντ βρισκόμαστε... Αλλά η δράση που βέβαια υπάρχει, είναι σχετικά περιορισμένη, βρισκόμαστε δηλαδή αρκετά μακριά από τη μανιακή (και εξαιρετικά βαρετή για μένα τουλάχιστον) "δράση για τη δράση" που μοιάζει να κυριαρχεί στο σύγχρονο αμερικάνικο σινεμά. Δεν το θεωρώ αριστούργημα, αλλά σίγουρα μια ενδιαφέρουσα ταινία φανταστικού κινηματογράφου, που τόσο έχει υποφέρει (βλέπε παρακμάσει) στην εποχή μας.

ΟΙ ΕΞΩΓΗΙΝΟΙ ΩΣ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗΝ "ΠΕΡΙΟΧΗ 9"

Να λοιπόν που, συμπτωματικά, βρεθήκαμε και πάλι μπροστά σε ένα πολύ καλό δείγμα μιας άγνωστης κινηματογραφίας: Αυτής της Νότιας Αφρικής. Το "District 9" (2009) του 30χρονου Neill Blomkamp και σε έξυπνη ιδέα βασίζεται και καλογυρισμένο είναι ώστε να κρατά συνεχώς τον θεατή και καίρια κοινωνικά σχόλια κάνει. Και νομίζω ότι κανένα από τα θετικά αυτά στοιχεία δεν αποβαίνει εις βάρος του άλλου.
Οι εξωγήινοι εδώ (αφού πρόκειται για καθαρή ταινία επιστημονικής φαντασίας) δεν είναι ούτε εχθρικοί εισβολείς ούτε καλοί απεσταλμένοι που θα μας οδηγήσουν σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Είναι μόνο... λαθρομετανάστες ή μάλλον κατά λάθος μετανάστες, αφού στην ουσία έχουν "ναυαγήσει" στη γη. Και ως τέτοιοι πώς αντιμετωπίζονται; Σαν τους δικούς μας τριτοκοσμικούς μετανάστες, λαθρο- ή μη. Ζουν εξαθλιωμένοι σε γκέτο από φριχτές παράγκες, βιώνοντας κάθε είδους εκμετάλλευση, απομόνωση και διάκριση. Κοινώς η ταινία μας μιλά πάνω απ' όλα για τον ρατσισμό.
Οι εντομοειδείς εξωγήινοι δεν είναι κακοί, αλλά ούτε και καλοί. Έχουν τη μοίρα ακριβώς των δικών μας μεταναστών. Η φτώχια και η πείνα μπορεί να τους οδηγήσουν σε εγκληματικότητα ή βίαιες συμπεριφορές, μπορεί πάλι να διαφθαρούν και να ξεχάσουν οποιοδήποτε ιδανικό ή σκοπό. Πού το περίεργο; Όλα αυτά είναι απόλυτα φυσιολογικά για την κατάστασή τους. Αντίθετα οι άνθρωποι είναι όλοι σχεδόν "κακοί". Ρατσιστές, εκμεταλλευτές, δίχως την παραμικρή ηθική. Ακόμα και ο ήρωας προσεγγίζει τους εξωγήινους από ανάγκη, όταν δηλαδή την πατήσει ο ίδιος και αναγκάζεται να το κάνει. Αμφιβάλλετε ακόμα ότι η επιστημονική φαντασία μπορεί αν θέλει να μιλά για πολύ σύγχρονα και φλέγοντα θέματα;
Αλλά και η περιπετειώδης διάσταση της ταινίας είναι απόλυτα ικανοποιητική. Είπα στην αρχή πως νομίζω ότι θα κρατήσει τον θεατή όχι μόνο λόγω της κοινωνικής της διάστασης, αλλά και γιατί είναι μια καλογυρισμένη περιπέτεια με αρκετή δράση (και μερικές σχεδόν σπλάτερ σκηνές). Επίσης αρκετό μέρος είναι γυρισμένο με τη λογική του ψευδοντοκιμαντέρ, που δίνει αφορμή και για σχόλια πάνω στα μίντια και τον κάθε άλλο παρά καθαρό ρόλο τους. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ένα τέτοιιο φιλμ γυρίστηκε στη Νότιο Αφρική, μια χώρα που γέννησε και βίωσε μέχρι το κόκαλο το απαρτχάιντ, και δη στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου διαδραματίζεαται και η ιστορία. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό το εφιαλτικό, γεμάτο σκουπίδια και άθλιες παράγκες γκέτο να είναι η αληθινή παραγκούπολη των φτωχών μαύρων της πόλης, μια από τις χειρότερες και πιο υποβαθμισμένες του κόσμου. Κι αν δεν είναι αυτή πάντως, σαφώς έχει κατασκευαστεί "κατ' εικόνα και ομοίωση" της αληθινής. Ό,τι βλέπετε λοιπόν υπάρχει στ' αλήθεια, μόνο που δεν κατοικείται από εξωγήινους...
Να λοιπόν που είχε απόλυτο δίκιο ο Πίτερ Τζάκσον που είναι ο παραγωγός του φιλμ. Εμπιστεύτηκε έναν άγνωστο νεαρό και τα αποτελέσματα ήταν πολύ καλά (και οικονομικά). Μακάρι να δούμε κι άλλες τέτοιες ταινίες, που ξεφεύγουν από το τυπικό αμερικάνικο μοντέλο (αν και η βασική ιδέα ίσως και να προέρχεται από το Alien Nation).