ΟΝΕΙΡΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΚΟ "ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ ΜΕ ΔΑΜΑΣΚΗΝΑ"

Η Marjane Satrapi είναι η γνωστή ιρανή δημιουργός κόμικς που ζει πλέον στη Γαλλία. Ο Vincent Paronnaud είναι ο συνεργάτης της στη σκηνοθεσία στο γνωστό "Persepolis". Το δίδυμο συνεργάζεται και πάλι to 2011 μεταφέροντας στην οθόνη ένα άλλο κόμικς της Satrapi, το "Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα". Αυτή τη φορά δεν κάνουν animation, πολλά όμως στοιχεία της ταινίας θυμίζουν τη λογική των κινουμένων σχεδίων. Το φιλμ μας μεταφέρει πίσω στα 1958, στο προ ισλαμιστών Ιράν (αυτό του σάχη βεβαίως, για να μην ξεχνιόμαστε), και μας αφηγείται την ιστορία ενός βιρτουόζου βιολιστή, που αποφασίζει να πεθάνει όταν καταστρέφεται το αγαπημένο του βιολί και είναι αδύνατο να το αντικαταστήσει με άλλο που να πλησιάζει στον μοναδικό του ήχο. Ο τρόπος που επιλέγουν οι δημιουργοί είναι ονειρικός, συχνά σουρεαλιστικός, παιχνιδιάρικος, γλυκός - αν και διακατέχεται από μια μόνιμη σχεδόν μελαγχολική διάθεση. Το πρώτο μέρος μάλλον κωμωδία θα το χαρακτήριζα. Στο δεύτερο, αντίθετα, η προαναφερθείσα μελαγχολία κυριαρχεί. Η σκηνοθετική ματιά της ταινίας είναι σίγουρα ιδιόρυθμη, το κλίμα θυμίζει κάπως αυτό των ταινιών του Ζενέ. Έντονο στυλιζάρισμα, εμφανώς ζωγραφισμένα σκηνικά, όμορφη φωτογραφία με κυρίαρχα σέπια χρώματα, στοιχεία μαγικού ρεαλισμού και ένα συνεχές, έξυπνο μπρός - πίσω στο χρόνο, αλλά και στο μέλλον, που ξετυλίγει με πρωτότυπο τρόπο την όλη ιστορία και το πώς φτάσαμε μέχρι εδώ, στην απόφαση δηλαδή του ήρωα να πεθάνει, που βλέπουμε στην πρώτη κιόλας σκηνή. Γενικά, το παιχνίδι με τον χρόνο είναι και το πιο ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου, στοιχείο του φιλμ. Η Σατραπί βρίσκει φυσικά την ευκαιρία να μιλήσει για το Ιράν των παιδικών της χρόνων (ένα ονειρικό Ιράν, όπως ακριβώς ονειρικές φαντάζουν οι παιδικές μνήμες μέσα μας), να εισάγει, όπως και στο "Περσέπολις", λιγότερα μεν, ευδιάκριτα όμως αυτοβιογραφικά, αλλά και αλληγορικά στοιχεία, να πει δυο λόγια για την τέχνη και να χρησιμοποιήσει συχνά τη γλώσσα των κόμικς και των κινουμένων σχεδίων (υπάρχει μάλιστα και ένα μικρό animation κομμάτι στο φιλμ). Όσο για τον βασικό ήρωα... δεν είναι τόσο θετικός σαν χαρακτήρας όσο θα περίμενε κανείς από το όλο παιχνιδιάρικο και ρομαντικό ύφος της ταινίας. Είναι μάλλον εγωκεντρικός, μερικές φορές αντιπαθής, μεγάλος καλλιτέχνης μεν, αλλά μάλλον ψυχρός σαν άνθρωπος. Βρίσκεται δηλαδή πολύ μακριά από τον μονοδιάστατα θετικό χαρακτήρα της Αμελί, ας πούμε, μια και αναφέραμε προηγουμένως τον Ζενέ. Συνολικά απόλαυσα αρκετά το φιλμ. Μου άρεσε περισσότερο το πρώτο, πιο εύθυμο μέρος, αν και αυτό είναι προσωπικό. Πάντως το δημιουργικό του δίδυμο, με τη δεύτερη αυτή προσπάθεια, που νομίζω ότι συνολικά είναι πετυχημένη, δείχνει να είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στο σύγχρονο σινεμά. θα παρακολουθήσω με ενδιαφέρον και τις επόμενες δουλειές τους.

Η "PERSEPOLIS" ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΦΑΣΙΣΜΟΥΣ

Η Marjane Satrapi, ιρανή, έκανε αίσθηση στον κόσμο των κόμικς με το αυτοβιογραφικό, δίτομο έργο της "Persepolis". Η μεταφορά του κόμικς σε ασπρόμαυρα κινούμενα σχέδια από την ίδια και τον Vincent Paronnaud είναι εξ ίσου πετυχημένη.
Ας γίνει σαφές από την αρχή ότι, αν και κινούμενο σχέδιο, σε καμία περίπτωση δεν απευθύνεται σε παιδιά. Πρόκειται για απόλυτα ενήλικο έργο, που μιλά τόσο για την ταραγμένη πολιτική ιστορία του Ιράν όσο και για τη ζωή της δημιουργού, από τη παιδική ηλικία γύρω στα 1977 μέχρι την ωριμότητά της το 1994. Φυσικά όλα αυτά δεν μπορούν να γίνει κατανοητά αν δεν ξέρει κανείς τι συνέβει στη χώρα τα τελευταία 30 χρόνια: Η στυγνή καταπίεση του δυτικόφιλου δικτατορικού καθεστώτος του Σάχη (που ήταν αυτοκράτορας) κατέρρευσε από την ισλαμική επανάσταση του Χομεϊνί το 1979 για να αντικατασταθεί από ένα εξ ίσου καταπιεστικό θεοκρατικό καθεστώς, φανατικά αντιδυτικό αυτή τη φορά. Η μικρή Satrapi ανήκει σε μεσοαστική, αριστερή οικογένεια που εναντιώνεται στο σαχικό καθεστώς και ως έφηβη είναι απόλυτα μοντέρνα (με τη δυτική έννοια): Μπλουτζίν, πάρτι, Abba και ό,τι άλλο θα έκανε ένας έφηβος των 70ς. Και ξαφνικά, με την ισλαμική επανάσταση, όλα ανατρέπονται: Η νεαρή κοπέλα αναγκάζεται να φορά υποχρεωτικά μπούρκα, τα πάρτι και το ροκ απαγορεύονται αυστηρά, για σεξ... ούτε κατά διάνοια... και οι φυλακές των εχθρών του Σάχη γεμίζουν με εχθρούς των φανατικών ισλαμιστών. Η κοπέλα, με τη βοήθεια της οικογένειας που παραμένει αντίθετη και στο νέο καθεστώς, καταφεύγει στο Παρίσι, επισκέπτεται κατά καιρούς τη χώρα της που βουλιάζει στο φανατισμό και την καταπίεση και τελικά επιλέγει να ζήσει οριστικά στη Γαλλία.
Ως μικρή, πανέξυπνη μαθήτρια κόντρα σε θρησκόληπτες δασκάλες, θυμίζει πολύ τη Μαφάλντα από ένα άλλο, παλιότερο κόμικς. Ως νεαρή γυναίκα βιώνει όλα τα αδιέξοδα και τις απογοητεύσεις κάθε δυτικής κοπέλας στον έρωτα, στα ανεκπλήρωτα όνειρα κλπ. - συν την αποξένωση, αφού παραμένει ξένη, νε διαφορετική κουλτούρα και στο Παρίσι. Και στις δύο χώρες πασχίζει, για διαφορετικούς λόγους, να κάνει την προσωπική της επανάσταση. Και στις δύο περιπτώσεις, εκτός από την κριτική στα γύρω της, μπορεί και να αυτοσαρκάζεται. Όλα αυτά δείχνονται με συνεχή περάσματα από το χιούμορ στο δραματικό και το τραγικό, από το γέλιο στον τρόμο και την αγωνία. Βρήκα αυτά τα σκαμπανεβάσματα πολύ πετυχημένα.
Το σχέδιο είναι εντελώς απλό (καμιά σχέση με την περιπλοκότητα και το φόρτωμα της ντισνεϊκής σχολής), μινιμαλιστικό, με πλακάτες μαύρες - άσπρες επιφάνειες και χοντρά περιγράμματα. Το αποτέλεσμα είναι γοητευτικό και πολύ εκφραστικό. Δείτε το, χωρίς να κουβαλήσετε μαζί και τα παιδιά σας.
ΥΓ: Η ταινία κατηγορήθηκε από κάποιους ως φιλοδυτική. Διαφωνώ πλήρως. Μα, διάβολε, ένας "κανονικός" άνθρωπος που, από τη μια μέρα στην άλλη, του στερούν βίαια κάθε στοιχειώδη προσωπική ελευθερία - και μάλιστα εν ονόματι της θρησκείας, που, ως γνωστόν, είναι από τα καταπιεστικότερα ιδεολογήματα αν πάρει το πάνω χέρι και γίνει κράτος (σκεφτείτε πρωθυπουργό τον Χριστόδουλο, και πάλι είναι πιο light σε σχέση με τους φανατικούς μουσουλμάνους παπάδες) - ένας τέτοιος άνθρωπος λοιπόν, είναι πολύ λογικό και αναμενόμενο να θεωρήσει "παράδεισο" τη σχετικά φιλελεύθερη και σαφώς πιο ανεκτική Γαλλία (και οποιοδήποτε άλλη χώρα της δύσης). Δεν νομίζω ότι έχει κάτι φιλοδυτικό η απόλυτα φυσιολογική αυτή στάση. Αν διαπιστώσουμε ότι κάτι είναι "λιγότερο σκατά" από κάτι άλλο, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι είμαστε υπέρμαχοι των "λιγότερων σκατών". Στόχος μας (θα έπρεπε τουλάχιστον) παραμένουν τα "καθόλου σκατά".