ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΙΤΑΛΙΚΑ "ΤΕΡΑΤΑ"

Στη δεκαετία του 60 ο Dino Risi γυρίζει "Τα Τέρατα", ένα σαρκαστικό πορτρέτο της τότε Ιταλίας, και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Το 1977 λοιπόν οι ιταλοί προσπαθούν να επαναλάβουν την επιτυχία γυρίζοντας τα "Μοντέρνα Τέρατα" (I Nuovi Mostri), αναθέτοντας αυτή τη φορά τη σκηνοθεσία σε τρεις μεγάλους σκηνοθέτες τους: Τον Dino Risi (1916-2008), τον Mario Monicelli (1915–2010) και τον Ettore Scola.
Το φιλμ είναι σπονδυλωτό. Αποτελείται μάλιστα από πολλά μικρά, έως πολύ μικρά, σε διάρκεια επεισόδια, που καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος της ιταλικής ζωής και κοινωνίας της εποχής. Τρομοκρατία, ρόλος της εκκλησίας, γραφειοκρατία και καθημερινό μπάχαλο, τρίτη ηλικία, μαφία, η υποκρισία της μικροαστικής τάξης, είναι μερικά μόνο απ' αυτά. Τα περισσότερα δίνονται με χιούμορ, άλλα πάλι είναι περισσότερο δραματικά. Συνήθως όμως, ακόμα και κάτω από την αστεία επιφάνεια, κρύβεται μια άγρια, σαρκαστική και καυστική ματιά, που αποκαλύπτει τη γελοία και τραγική συγχρόνως πλευρά της χώρας. Μερικά μάλιστα απ' αυτά είναι, κυρίως με το φινάλε τους, ακόμα και συγκλονιστικά.
Όπως είναι φυσικό, η ύπαρξη πολλών και διαφορετικής θεματικής επεισοδίων κάνει την ταινία άνιση. Μερικά είναι εξαιρετικά, άλλα απλώς μέτρια. Τα προσωπικά μου αγαπημένα είναι: Αυτό με τον καρδινάλιο που αγορεύει ιδιοφυώς σε ναό φτωχής ενορίας, αντικαθιστώντας τη ζωντανή πάλη των αγράμματων ενοριτών με έναν κενό βερμπαλισμό και επιστροφή στη μοιρολατρεία, επεισόδιο που δείχνει με πολύ έξυπνο τον απόλυτα αντιδραστικό ρόλο της εκκλησίας. Αυτό με τον αμίμητο πλούσιο φανφαρόνο, που μεταφέρει με το πανάκριβο σπορ αμάξι του ετοιμοθάνατο τραυματία από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, ανάγλυφη εικόνα του ζαμανφουτισμού των πλουσίων απέναντι στους άλλους ανθρώπους, αλλά και της ιταλικής γραφειοκρατίας και έλλειψης ανθρωπισμού από το κράτος, και τα δύο επεισόδια με την Ορνέλα Μούτι, που αφορούν την τρομοκρατία και τις τραγικές της επιπτώσεις. Όσο γι' αυτό με το επαρχιακό εστιατόριο, είναι ίσως το πιο αστείο - με χοντρό χιούμορ, προειδοποιώ.
Στα συν η παρέλαση "τεράτων" του ιταλικού σινεμά: Βιτόριο Γκάσμαν, Ούγκο Τονιάτσι, Αλμπέρτο Σόρντι, Ορνέλα Μούτι, αλλά και ο δικός μας Γιώργος Βογιατζής. Ωστόσο το τελικό αποτέλεσμα αφήνει, νομίζω, ανάμεικτες εντυπώσεις, λόγω της ανισότητας των σκετς που προαναφέραμε. Εντάξει, ενδιαφέρον πορτρέτο μιας χώρας, δεν το θεωρώ όμως από τις μεγάλες στιγμές της τόσο ιδιόρυθμης και χαρακτηριστικής ιταλικής κωμωδίας.

Ο "ΦΑΝΦΑΡΟΝΟΣ" ΠΟΥ ΜΑΣ ΘΥΜΙΖΕΙ ΠΟΛΛΑ...

Ο Dino Risi (1916-2008) είναι ένας από τους μεγάλους του ιταλικού σινεμά, απ' αυτούς που περιέγραψαν με τον καλύτερο τρόπο την Ιταλία των 50ς, 60ς και 70ς, αν και το έργο του ξεπερνά νομίζω τα ιταλικά σύνορα. Το 1962 με τον "Φανφαρόνο" (Il Sorpasso) κάνει μια από τις καλύτερες ταινίες του, που την κάνει ακόμα καλύτερη ο Βιτόριο Γκάσμαν στον βασικό ρόλο. Ολόκληρη η ταινία βασίζεται στον χαρακτήρα του, που είναι "καλός" και "κακός" ταυτόχρονα, συμπαθής και απεχθής σε ίσες δόσεις.
Το φιλμ περιγράφει την τυχαία συνάντηση ενός απίστευτου τύπου με έναν συνεσταλμένο και άβγαλτο φοιτητή νομικής και όσα, αστεία και τραγικά μαζί, θα ακολουθήσουν. Ο φανφαρόνος του τίτλου είναι ένας άνθρωπος κυριολεκτικά "παντός καιρού", ευμετάβλητος, αλλοπρόσαλλος, λάτρης του "μοντέρνου" (δηλαδή οποιουδήποτε πράγματος είναι στη μόδα σήμερα), έτοιμος να θυσιαστεί σχεδον για να βοηθήσει κάποιον και την επόμενη στιγμή να τον αφήσει στη μοίρα του (ή το αντίστροφο), συμπαθής στους πάντες γύρω του (μέχρι να τον γνωρίσουν βαθύτερα), εξωστρεφής όσο δεν παίρνει, πλακατζής και πάνω απ' όλα επιπόλαιος. Έχει μοντέρνο, γρήγορο ανοιχτό αυτοκίνητο και πίνει τα καλύτερα κρασιά, αλλά ζει με δανεικά. Αναλαμβάνει με προθυμία οποιαδήποτε δουλειά του προτείνουν, αλλά ποτέ δεν την φέρνει σε πέρας, εκθέτοντας όσους πίστεψαν σ' αυτόν. Κάνει καμάκι σε όποιο θηλυκό βρει μπροστά του και την επόμενη στιγμή το ξεχνάει. Και φυσικά τα ίδια ακριβώς κάνει με την οικογένειά του (την πρώην οικογένειά του για την ακρίβεια). Η συνύπαρξή του με τον ντροπαλό και κλειστό Ζαν Λουί Τρεντινιάν δημιουργεί σπαρταριστές καταστάσεις στο διήμερο που θα περάσουν μαζί... κατά λάθος. Σιγά - σιγά όμως βλέπουμε την εσωτερική αλήθεια.
Ο ήρωας είναι κατά βάθος ένας άνθρωπος μόνος. Η επιπολαιότητά του, η έλλειψη πίστης σε οτιδήποτε και οποιασδήποτε ιδεολογίας τον απομονώνει από οποιοδήποτε σύνολο, τον κάνει να ψάχνει συνεχώς, να είναι μονίμως σπινταριστός... και μόνος. Η απίστευτη κοινωνικότητα και εξωστρέφειά του είναι ένα παραπέτεσμα που κρύβει επιμελώς έναν άδειο εσωτερικό κόσμο. Είναι συμπαθής και αστείος, αλλά, το είπαμε, μέχρι να τον γνωρίσουν βαθύτερα. Και, τελικά, όλο αυτό το επιφανειακό δόσιμο και, ταυτόχρονα, όλος αυτός ο ζαμανφουτισμός, οδηγούν σε τραγικά αποτελέσματα, που συχνά θύματά τους είναι οι ανύποπτοι άλλοι.
Ο Ρίζι όμως δεν είναι καθόλου μονόπλευρος. Όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, οι σκέτο-καλοί ή σκέτο-κακοί άνθρωποι είναι ελάχιστοι, ίσως και φανταστικές επινοήσεις. Οι περισσότεροι έχουμε μέσα τους κι από τα δύο. Γι' αυτό και ο ήρωάς του μπορεί να σκορπά τη χαρά και να κάνει τον άβγαλτο φίλο του (που μόλις γνώρισε) να ομολογήσει ότι παρά τα όσα έπαθε "ήταν το πιο όμορφο σαββατοκύριακο της ζωής του". Κι σ' αυτή τη διπλή όψη των πραγμάτων, τη φωτεινή και σκοτεινή πλευρά που συνυπάρχουν, βρίσκεται κατά τη γνώμη μου και η μεγάλη αξία της ταινίας. Η οποία, ταυτόχρονα, μας δίνει και μια εξαιρετική εικόνα της Ιταλίας των αρχών του '60, που μόλις αρχίζει να γίνεται ευρωπαϊκή, ενώ το παλιό, "χωριάτικο" πρόσωπό της παραμένει παρόν. Και βέβαια θα αναγνωρίσετε στο πρόσωπο του Γκάσμαν κι έναν πολύ κοντινό (τηρουμένων των αναλογιών) τύπο στον σύγχρονο "ελληναρά", όταν αυτός κορνάρει ακατάπαυστα, προσπερνά παράνομα, γίνεται αδιάκριτος, την πέφτει σε όποια συναντήσει ενώ συγχρόνως ζηλεύει τους γκόμενους της κόρης του... χρειάζονται κι άλλα;
Χαρακτηριστική ταινία του είδους της γλυκόπικρης κωμωδίας - ή αστείας τραγωδίας αν προτιμάτε - που προλαβαίνει να κριτικάρει κιόλας την κενότητα των λόγω μόδας "μοντέρνων", απ' αυτές που τόσο καλά έκαναν κάποτε οι ιταλοί σκηνοθέτες, παραμένει ολοζώντανη και σήμερα κι ας είναι τόσο παλιά τα τοπία, οι μουσικές και τα ντυσίματα που βλέπουμε!