"ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΡΟΔΟΥ" ΚΑΙ Ο "ΜΑΖΟΧΙΣΤΙΚΟΣ" ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ

Το 1986 ο γάλλος Jean-Jacques Annaud μεταφέρει στην οθόνη το περίφημο μπεστ σέλερ του Έκο "Το Όνομα του Ρόδου" με τον Σον Κόνερι και τον Κρίστιαν Σλέιτερ ως βασικούς πρωταγωνιστές. Ξαναείδα την ταινία μετά από πάμπολλα χρόνια και, κατά τη γνώμη μου, η μεταφορά είναι επιτυχημένη.

Κατά τον μεσαίωνα ένας φραγκισκανός μοναχός, ιδιαίτερα έξυπνος, ο οποίος στο παρελθόν είχε κατηγορηθεί ως αιρετικός, φτάνει με τον "μαθητή" του σε ένα απομονωμένο μοναστήρι για μια σύνοδο για θεολογικά θέματα ανάμεσα σε μοναχικά τάγματα. Από την πρώτη στιγμή θα αντιληφθεί ότι κάτι περίεργο συμβαίνει εκεί, όταν ο θάνατος ενός μοναχού θα κρατηθεί μυστικός. Ωστόσο, και ενώ κι άλλοι μοναχοί καταφθάνουν για τη σύνοδο, οι φόνοι (είναι πια ξεκάθαρο) μοναχών της μονής συνεχίζονται. Υπάρχει κάποιος δολοφόνος ή είναι ο διάβολος, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι;  

Η μεταφορά είναι πιστή στην ιστορία και το πνεύμα του βιβλίου (έχουν βέβαια αφαιρεθεί οι μακρές θεολογικές συζητήσεις για διάφορα ζητήματα, αλλά δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς). Εξ άλλου δεν πρέπει να συγκρίνουμε, νομίζω, μια ταινία με ένα βιβλίο. Ως ταινία λοιπόν είναι, νομίζω, καθηλωτική. Ο Ανό έχει δημιουργήσει εξαιρετικά ζοφερή, σκοτεινή ατμόσφαιρα, τόσο πίσω από τους τοίχους της μονής (και της απίστευτης βιβλιοθήκης της επίσης) όσο και στο τοπίο (χειμερινό πάντοτε) που την περιβάλλει - δίχως να παραλείψει να καταδείξει με μελανά χρώματα την εξαθλίωση των χωρικών που ζουν εκεί γύρω, σε αντίθεση με τη - σχετικά με την εποχή - καλοπέραση των καλόγερων και των ανθρώπων της εκκλησίας. Κυρίως όμως όλα τα λεφτά είναι οι μορφές των μοναχών: Μια αληθινή πινακοθήκη από πραγματικά γκροτέσκες φιγούρες, η μια "χειρότερη" από την άλλη (ο Ρον Πέρλμαν ξεχωρίζει ανάμεσά τους). 

Σε επίπεδο ιδεών προσωπικά απόλαυσα την απόλυτη καταδίκη και καταγγελία της έντονα μαζοχιστικής πλευράς του χριστιανισμού (ή έστω της πρόσληψής του ως τέτοιου από πολλούς). Δεν τρώμε ό,τι θέλουμε, δεν πηδάμε, δεν γελάμε, δεν διαβάζουμε / μαθαίνουμε κλπ. κλπ. Ο υστερικός φόβος τόσο για την ύλη, τη σάρκα, όσο και για τη γνώση. Όλη αυτή η σειρά αυστηρότατων απαγορεύσεων, φόβου και δεισιδαιμονίας είναι στην ουσία υπεύθυνη για τη ασφυκτική ατμόσφαιρα που προανέφερα. Και, συγχρόνως, η ταινία (και ο Έκο) δεν παραλείπουν να φωτίσουν και την υποκριτική πλευρά του πράγματος, αφού πολλοί από τους μοναχούς παραβαίνουν κρυφά τις απαγορεύσεις. Ε, ναι, όπως όλα δείχνουν η κατσούφικη εκδοχή του χριστιανισμού είχε θριαμβεύσει επί της (δυτικής) ανθρωπότητας για πολύ πάνω από 1000 χρόνια... Μέσα σ' αυτή την κόλαση ο ορθολογισμός, ο "επιστημονικός" τρόπος έρευνας και η ευφυϊα του ήρωα, ως πρώιμη φιγούρα του επερχόμενου Διαφωτισμού, φαντάζουν σαν τη μύγα μεσ' το γάλα. Η κατηγορία εναντίον του ως "αιρετικού" είναι αναπόφευκτη.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν βεβαίως ιδέες του μυθιστορήματος. Όπως και το πλήθος απολαυστικών αναφορών (του Έκο) σε πλήθος λογοτεχνικών ή υπαρκτών προσώπων (ο ήρωας παραπέμπει σαφώς στον Σέρλοκ Χολμς, ο νεαρός μοναχός που τον βοηθά είναι βεβαίως ο Γουότσον, ο τυφλός βιβλιοθηκάριος της μονής είναι ο Μπόρχες κλπ. κλπ.) Και, πέραν όλων αυτών των αναφορών, των ιδεών κλπ., παρακολουθούμε με αγωνία μια κανονική αστυνομική ιστορία με διαρκές σασπένς και όλο και πιο αγχωτικές καταστάσεις...

Οι λίγοι που δεν το έχετε δει, να το ψάξετε.