ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΕ ΜΙΑ "BIG COUNTRY"

"Big Country" αποκαλούσαν περήφανοι τις αχανείς, σχεδόν απάτητες εκτάσεις της "Άγριας Δύσης" οι αμερικάνοι του 19ου αιώνα (την οποία φυσικά είχαν σφετεριστεί βίαια από τους αυτόχθονες ινδιάνους). Αυτή η "Big Country" πρωταγωνιστεί ουσιαστικά σε πολλά αμερικάνικα γουέστερν της εποχής της ακμής του είδους. Και είναι και ο τίτλος μιας σημαντικής ταινίας του 1958 (γουέστερν φυσικά) του μεγάλου χολιγουντιανού σκηνοθέτη William Wyler (1902-1981).
Ένας πλούσιος πρώην καπετάνιος αραβωνιάζεται μια εξ ίσου πλούσια (σε γη κυρίως) γόνο μεγαλοκτηματία του Φαρ Ουέστ και πάει να ζήσει εκεί μαζί της. Από την πρώτη στιγμή θεωρείται από τους άξεστους ντόπιους (καουμπόιδες κυρίως) ως "πολιτισμένος", μαλθακός, δειλός "λιμικοντόρος", που ήρθε από τις μεγάλες πόλεις της ανατολικής ακτής να διδάξει... καλούς τρόπους στην άγρια γη τους. Όλοι στοιχηματίζουν ότι δεν θα αντέξει στη σκληρή ζωή και θα φύγει γρήγορα. Η σύγκρουση μάλιστα επέρχεται νωρίς ακόμα και με τον πατέρα της μελλοντικής νύφης (η οποία, σημειωτέον, υιοθετεί και συμφωνεί με τους τρόπους του πατέρα της), έναν σκληρό συνταγματάρχη, που βρίσκεται σε βεντέτα με την οικογένεια (εξ ίσου σκληρή και άξεστη) γειτονικού μεγαλοκτηματία. Οι δυο οικογένειες ερίζουν για μια εύφορη και με νερό γη, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στα κτήματά τους και ανήκει στην ορφανή δασκάλα του χωριού. Όπως αντιλαμβάνεστε, η βία δεν θα αργήσει να ξεσπάσει.
Ο Γουάιλερ πιάνει την Αμερική ακριβώς στο μεταίχμιο, στο σημείο της αλλαγής. Ο νόμος της βίας και των όπλων, η αυτοδικία, οι άγραφοι νόμοι που κυριαρχούσαν επί αιώνες στην απέραντη χώρα δέχονται την "εισβολή" του επίσημου νόμου, της τάξης, της δικαιοσύνης, του δυτικού πολιτισμού όπως τον ξέρουμε σήμερα (καλώς ή κακώς). Αυτό ακριβώς συμβολίζουν και οι δύο βασικοί πόλοι του φιλμ, ο "πολιτισμένος" εξ ανατολών καπετάνιος και οι βίαιοι και σκληροτράχηλοι άντρες της δύσης, που υπακούουν σε τυφλούς κώδικες τιμής, εμπλέκονται σε ατέρμονες βεντέτες και εκπροσωπούνται κυρίως από τον πατέρα της νύφης και τον σκληρό αρχιεπιστάτη του (αλλά ουσιαστικά και από όλον σχεδόν τον κοινωνικό περίγυρο της μικρής πόλης). Ο σκηνοθέτης σαφώς τάσσεται με το μέρος του πρώτου (άλλωστε αυτό που παρακολουθούμε βασικά είναι ο μοναχικός αγώνας του για αλλαγή και εξάλειψη της τυφλής βίας που κυριαρχεί), δίχως όμως να παραλείψει να σημειώσει και ένα είδος εσωτερικής τιμιότητας, μπέσας, που διαθέτουν οι άξεστοι δυτικοί.
Στο μεταξύ, και πέρα από τις αναλύσεις, παρακολουθούμε ένα χορταστικό γουέστερν, που καταγράφει εξαιρετικά κατά τη γνώμη μου τόσο τις σχέσεις των ηρώων (ερωτικές, συγγενικές, κοινωνικές, εξουσίας κλπ.) όσο και το αναπόφευκτο ξέσπασμα της βίας προς το τέλος. Μιας βίας της οποίας, με ειρωνικό τρόπο, καταλύτης είναι ο ίδιος ο βασικός ήρωας, παρά την επιθυμία του ακριβώς να την σταματήσει, η οποία όμως βία λειτουργεί ταυτόχρονα λυτρωτικά και καθαρτικά. Κάποια σημεία του φιλμ διαθέτουν και χιούμορ, το καστ είναι πολύ δυνατό (Γκρέγκορι Πεκ, Τσάρλτον Ίστον, Κάρολ Μπέικερ, Μπερλ Άιβς, Τζιν Σίμονς κλπ.), το απέραντο τοπίο - σήμα κατατεθέν των γουέστερν κυριαρχεί και όλα συνθέτουν ένα κλασικό φιλμ του είδους, το οποίο προσωπικά συνιστώ.
ΥΓ: Τώρα βέβαια, το κατά πόσο άλλαξε πραγματικά η Αμερική είναι θεμα προς συζήτηση με όσα βλέπουμε στις μέρες μας. Σίγουρα πάντως διατηρεί ακόμα κάμποσα από τα άγρια στοιχεία του παρελθόντος της. Ενός βίαιου, καθόλου αγγελικού παρελθόντος, που ταινίες σαν κι αυτή μας θυμίζουν και δείχνουν πού στηρίχτηκαν τα θεμέλια της και γιατί συμβαίνουν ακόμα όσα συμβαίνου στη χώρα. Ειδικά μάλιστα τέτοιες ταινίες έχουν ιδιαίτερη σημασία, αφού δεν υιοθετούν και ηρωοποιούν αυτό το σκληρό παρελθόν, όπως τα περισσότερα γουέστερν, αλλά στέκονται κριτικά απέναντί του, υπενθυμίζοντάς μας την ανάγκη να εξαλειφτεί μια για πάντα ένα σύστημα βασισμένο στην αυτοδικία και τον "τσαμπουκά".

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΕΤΕ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ 1000000 ΔΟΛΑΡΙΑ

Δεν κουράζομαι να επαναλαμβάνω κάποια πράγματα: Υπάρχει σινεμά που ούτε σχολιάζει τα γεγονότα, ούτε πολιτικό, φιλοσοφικό ή ψυχολογικό βάθος διαθέτει, ούτε καυτηριάζει αρνητικές καταστάσεις. Είναι απλώς διασκεδαστικό σινεμά, με μοναδικό στόχο την ψυχαγωγία του θεατή. Και αυτό βέβαια δεν ισχύει μόνο για το σινεμά, αλλά και για όλες ανεξαρτήτως τις τέχνες. Το θέμα είναι ότι και σ’ αυτόν τον «αβαθή» χώρο υπάρχουν σκουπίδια και αριστουργήματα (όπως και σε κάθε είδος άλλωστε, ακόμα και στο πορνό). Η ρομαντική κομεντί, είδος που άνθισε και (δυστυχώς) ανθεί ακόμα στο Χολιγουντ, παρά το ότι συγκεντρώνει την περιφρόνηση πολλών, διαθέτει κι από τα δύο. Όταν μάλιστα έχεις να κάνεις με τον μεγάλο William Wyler (1902–1981) , από τους χαρακτηριστικότερους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ, ο οποίος καλλιέργησε αρκετά το είδος, τα αποτελέσματα είναι σχεδόν πάντοτε, αν μη τι άλλο, διασκεδαστικότατα.
Αυτό συμβαίνει κατά τη γνώμη μου και στο «Πώς να Κλέψετε Ένα Εκατομμύριο Δολάρια» του 1966, που είναι μια από τις τελευταίες ταινίες του και διαθέτει το φοβερό δίδυμο Όντρεϊ Χέπμπορν – Πίτερ Ο’Τουλ, αλλά και τον Ελάι Γουάλας, για να μην παραλείψουμε έναν σημαντικό δευτεραγωνιστή. Το οποίο, επί πλέον, έχει και το στοιχείο της ιδιοφυούς ληστείας, βασισμένης στην «ανθρώπινη ψυχολογία», που δημιουργεί καλοδεχούμενο σασπένς, ενώ στο σενάριο εμπλέκεται και το στοιχείο της πλαστογράφησης αριστουργηματικών έργων τέχνης και κάποια σχόλια πάνω στο νόημα του «γνήσιου» ή του «πλαστού» έργου (γιατί το γνήσιο είναι σημαντικότερο όταν το πλαστό είναι πραγματικά άψογο;). Το χιούμορ λοιπόν, το απαραίτητο κοσμοπολίτικο στοιχείο, ο ρομαντικός έρωτας (προφανώς) και η διασκεδαστική παρανομία – που δεν διστάζει να αντιμετωπίσει με ελαφρότητα την κλοπή ενός πολύτιμου γλυπτού από ένα μεγάλο μουσείο – αναμιγνύονται εδώ με σοφό τρόπο και άψογη ισορροπία για να επιτύχουν το απόλυτο ζητούμενο σ’ αυτά τα φιλμ: Την διασκέδαση.
«Μα δεν μπορούν να συμβούν στην πραγματικότητα αυτά τα πράγματα», θα πείτε. Προφανώς. Αν πιστεύετε ότι είναι εφικτές τέτοιες καταστάσεις, καλύτερα να καταφύγετε στον ψυχολόγο σας ή να ξαναμετρήσετε το IQ σας. Αλλά αυτό είναι δεδομένο. Μήπως μπορεί να συμβεί δηλαδή το ένα εκατοστό των κατορθωμάτων του Τζέιμς Μποντ ή του Ιντιάνα Τζόουνς; Μειώνει όμως αυτό την ψυχαγωγική διάσταση κάποιων τουλάχιστον από τις ταινίες των σειρών αυτών (και πλήθος άλλων φυσικά); Μεγάλο μέρος πάντως της γοητείας του συγκεκριμένου φιλμ – εκτός της σκηνοθετικής μαστοριάς του Γουάιλερ - οφείλεται ακριβώς στην αφέλεια, στην αθωότητα με την οποία αντιμετωπίζονται τα πάντα, αθωότητα που, ακόμα και από το παραμυθογόνο Χόλιγουντ έχει εκλείψει σήμερα, κάνοντάς το συνήθως να καταφεύγει σε χοντράδες για να μας «διασκεδάσει». Καταλαβαίνετε ότι μπορώ να αντιληφτώ πώς διασκεδάζει κανείς με την κενή «σοβαρού» περιεχομένου ταινία που σχολιάζουμε, δεν αντιλαμβάνομαι όμως πώς μπορεί κανείς να το κάνει με το 28ο «Meet the Parents”. Δεν είναι μόνο το ότι δεν πρόκειται καν για το νο 1, το πρωτότυπο τέλος πάντων. Είναι και η διαφορά κομψότητας, που είναι συντριπτική υπέρ κάποιων παλιότερων φιλμ.
Έχοντας όλα αυτά στο μυαλό – απαραιτήτως πιστεύω – μπορείτε άφοβα να απολαύσετε ένα καλοκαιρινό βράδυ σε θερινό, εν μέσω φινέτσας, χιούμορ, ρομαντισμού, ληστειών και, κυρίως, άφθονων κλασικών έργων τέχνης. Δεν νομίζω ότι θα πλήξετε. Πρόκειται γι’ αυτό που λέμε «παλιό καλό Χόλιγουντ».

Η ΡΩΜΗ, Η ΠΡΙΓΚΗΠΙΣΑ ΚΑΙ Η ΚΟΜΨΟΤΗΤΑ ΑΛΛΩΝ ΕΠΟΧΩΝ

Το 1953 ο William Wyler (1902-1981) γυρίζει την κλασική ρομαντική κωμωδία "Διακοπές στη Ρώμη", πρώτη ταινία της υπέροχης Όντρεϊ Χέπμπορν, και σχεδόν καθορίζει για πάντα την έννοια αυτού που σήμερα αποκαλούμε κομεντί, στο όνομα της οποίας έχουν γίνει ουκ ολίγα παντελώς ξενέρωτα φιλμ. Δεν ξέρω αν θα με αποκαλέσετε παλιομοδίτη ή... αρχαιολάτρη, αλλά βρήκα αυτές τις "Διακοπές" πολύ καλύτερες από δεκάδες σύγχρονες αντίστοιχες (που μπορεί να πάρουν τη μορφή ρομαντικού, κατασκοπικού, αστυνομικού, ερωτικού ή ό,τι άλλου είδους, πλην όμως διατηρούν τη βασική φόρμα της κομεντί).
Στην ταινία του Wyler πάντως δεν ξέρεις τι να πρωτοθαυμάσεις. Την κομψότητα και το πνεύμα της, την άψογη μείξη κωμικού και ρομαντικού στοιχείου, γέλιου και συγκίνησης, την υπέροχη Ρώμη του 53 (έστω και ασπρόμαυρα φωτογραφημένη), που δεν είναι απλό σκηνικό, αλλά ίσως η ουσιαστική πρωταγωνίστρια του φιλμ, την Όντρεϊ Χέπμπορν στην πρώτη της εμφάνιση, ως θλιμένη πριγκήπισα, να σφύζει από νιάτα κι από εκείνη τη μοναδική χάρη που υπήρξε πάντα το σήμα κατατεθέν της...
Σαφώς το στόρι είναι αφελές και απλό. Μην ψάχνετε για βαθιά νοήματα και συμβολισμούς. Και, μέσα στην αφέλειά του, μας λέει απλώς ότι και οι πριγκήπισες (κι ας είναι και όμορφες) μπορεί να είναι δυστυχισμένες και να χρειάζονται απεγνωσμένα "αληθινή" ζωή (τουτέστιν να έρθουν σε επαφή με τον λαό, να ερωτευτούν, να ξεσκάσουν...) Τίποτα το σπουδαίο δηλαδή. Η ουσία όμως δεν βρίσκεται στο θέμα, αλλά στο πώς δίνεται αυτό, ώστε το φιλμ να παραμένει τόσο ευχάριστο και έξυπνο διαχρονικά. Αυτή είναι άλλωστε και η τέχνη του κλασικού αμερικάνικου σινεμά, που εδώ βρίσκεται στα καλύτερά του. Αφέλεια, αλλά τόσο τέλεια σερβιρισμένη... Μη φοβάστε. Δεν πρόκειται να μειωθεί το IQ κανενός βλέποντας μια τέτοια ταινία. Αρκεί να ξέρεις από την αρχή ότι θα δεις μια απλοϊκή ιστορία. Αν το έχεις χωνέψει αυτό και δεν παραμυθιάζεσαι (μόνο βλάκες θα πίστευαν όσα βλέπουν), ε, τότε αυτό που μένει είναι καθαρή κινηματογραφική απόλαυση.
ΥΓ και Spoiler Spoiler Spoiler: Αυτό που θαυμάζω ακόμα περισσότερο στην ταινία αυτή είναι η καθαρή συγκίνηση του τέλους. Πέστε μου, πόσες χαριτωμένες σύγχρονες αισθηματικές κομεντί έχετε δει ΧΩΡΙΣ χάπι εντ; Με μια πρόχειρη σκέψη δεν θυμάμαι καμιά απολύτως. Κι όμως το 1953 ο Wyler τολμούσε να τελειώσει το φιλμ του δείχνοντας το αδύνατο μιας τέτοιας σχέσης και κάνοντας ίσως, μετά την τόση ευφορία, ένα δάκρυ να τρέξει από το μάτι των πιο ευαίσθητων θεατών. Πόσοι τολμούν κάτι τέτοιο στις μέρες μας;