"ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ" ΠΟΥ ΜΟΧΘΟΎΝ ΓΙΑ ΤΗΝ... ΑΠΟΤΥΧΙΑ

Το 1967 ο ήδη γνωστός κωμικός σεναριογράφος Mel Brooks γυρίζει την πρώτη του ταινία: "The Producers"  (κλασικός ηλίθιος ελληνικός τίτλος "Αυτοί οι Τρελοί Τρελοί Παραγωγοί"), με τον νεότατο τότε Τζιν Γουάιλντερ, συχνό πρωταγωνιστή των ταινιών του, και τον σπαρταριστό Ζίρο Μόστελ  - δυστυχώς υπήρξαν λίγες οι κινηματογραφικές του εμφανίσεις.
Ένας απένταρος πρώην διάσημος και πλούσιος παραγωγός θεατρικών παραστάσεων του Μπρόντγουέι γνωρίζεται τυχαία με έναν δειλό, γεμάτο φοβίες λογιστή και μαζί καταστρώνουν ένα σατανικό σχέδιο: Ο μόνος τρόπος να γίνουν πλούσιοι είναι να ανεβάσουν ένα άθλιο έργο που θα γίνει παταγώδης αποτυχία ώστε να καρπωθούν τα λεφτά των πάμπολλων χρηματοδοτών τους (που είναι ανίδεες πλούσιες γριούλες, στις οποίες ο παραγωγός μας παριστάνει τον ερωτευμένο). Ξεκινάν λοιπόν σε αναζήτηση του χειρότερου έργου που γράφτηκε ποτέ, του χειρότερου σκηνοθέτη, των χειρότερων ηθοποιών...
Ο Mel Brooks φτιάχνει μια ξεκαρδιστική κωμωδία, που είναι συγχρόνως και σάτιρα του κόσμου του Μπρόντγουέι, των μεγαλομανών ψώνιων που το κατακλύζουν, της αμφίβολης ηθικής του εν γένει. Ταυτόχρονα λειτουργεί και ως παρωδία των ίδιων των μιούζικαλ ως είδος, αλλά και ως απόπειρα πλήρους γελοιοποίησης του... Χίτλερ και των ναζί γενικότερα. Το παίξιμο του Μόστελ ιδιαίτερα είναι κάπως θεατρικό, που εδώ ταιριάζει με το όλο κλίμα του φιλμ, ενώ συναντάμε για πρώτη φορά το γνωστό (μέχρι τα μέσα των 70ς τουλάχιστον, διότι μετά νομίζω ότι παράκμασε θεαματικά), συχνά τραβηγμένο χιούμορ του Μελ Μπρουκς.
Η όλη ιδέα είναι πανέξυπνη και πολλά σημεία του φιλμ ιδιαίτερα αστεία. Αποκορύφωμα θεωρώ το απόλυτα κιτς, σουρεαλιστικό και γελοίο μιούζικαλ "Springtime for Hitler", ενώ όσοι γνωρίζουν την εποχή (1967) θα διασκεδάσουν και με τη σάτιρα του χιπισμού και των "παιδιών των λουλουδιών". Θεωρώ την ταινία απολαυστικότατη - και απείρως καλύτερη βεβαίως από το ηλίθιο ομώνυμο ριμέικ του 2005.

ΑΕΙΘΑΛΗΣ "ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΪΝ ΤΖΟΥΝΙΟΡ"

Αναμφισβήτητα η καλύτερη δεκαετία του Mel Brooks υπήρξε αυτή του '70. Μετά κύλησε σε ένα συνήθως πολύ χοντρό χιούμορ, που προσωπικά με αφήνει αδιάφορο. Για πολλούς η καλύτερη ταινία του είναι το "Young Frankenstein" (Φρανκενστάιν Τζούνιορ) του 1974. Όπου, φυσικά, παρωδεί με τον δικό του τρόπο την αθάνατη ιστορία του βαρώνου Φρανκενστάιν και του περίφημου τέρατός του.
Η βασική ιδέα είναι ότι ο Brookς κάνει ήρωα της ταινίας τον εγγονό του διαβόητου βαρώνου, τοποθετώντας έτσι την ιστορία μερικές δεκαετίες μετά τα φοβερά συμβάντα. Ο νεαρός Φρανκενστάιν είναι λαμπρός επιστήμονας, λογικός, αφοσιωμένος στην ύλη και μόνο σε όσα μπορεί να δει και να κατανοήσει επιστημονικά και σιχαίνεται τον παππού του και την "κληρονομιά" που του άφησε (το όνομα δηλαδή). Μέχρι που στα χέρια του θα πέσει η διαθήκη του παππού, με την αληθινή κληρονομιά, ο ήρωάς μας θα αναγκαστεί να πάει στον βλοσυρό και τρομακτικό πύργο στην Τρανσιλβανία, εκεί θα βρεί τις ιδιαίτερες σημειώσεις του παππού... και όλα θα αρχίσουν από την αρχή.
Το χιούμορ είναι πανταχού παρόν και κυμαίνεται από το παράλογο (τα άλογα που χλιμιντρίζουν κάθε φορά που προφέρεται το όνομα της φοβερής φράου Μπλούχερ ή η καμπούρα του Ιγκόρ) έως το (αστεία) "σεξιστικό" ("Ω, γλυκό της ζωής μυστήριο..."). Η παρωδία πολύ συχνά είναι πετυχημένη και, δεκαετίες μετά, εξακολουθεί νομίζω να βγάζει γέλιο. Πιστεύω όμως ότι το βασικό ατού του φιλμ είναι το εύρημα του Μπρουκς να χρησιμοποιήσει σχεδόν αυθεντικές αναπαραστάσεις των σκηνών της πρωτότυπης περίφημης ταινίας του Whale της δεκαετίας του 30. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία και τα σχεδόν όμοια σκηνικά επιτείνουν αυτή την ηθελημένα "παλιομοδίτικη" αισθητική. Ειδικά το εργαστήριο και οι σκηνές της δημιουργίας του τέρατος βρίσκονται πολύ κοντά στις αυθεντικές. Γενικά ο Μπρουκς ακολουθεί σχεδόν σκηνή - σκηνή την κλασική ταινία, αλλάζοντας πάντοτε (κάνοντας δηλαδή αστεία) την καθε μια απ' αυτές. Γενικά οι αναφορές είναι πολλές (το μαλί της ηρωίδας μετά το σεξ, ας πούμε) και όποιος δεν έχει δει το παλιό φιλμ σίγουρα θα χάσει ένα μέρος της απόλαυσης.
Φυσικά η συγκίνηση που υπάρχει στην ταινία του '30 έχει περιοριστεί στο ελάχιστο, αλλά αυτό είναι φυσικό αφού ο στόχος ήταν μια ξεκαρδιστική κωμωδία. Πάντως το τέρας παραμένει "συμπαθητικό" και δυστυχισμένο, παρά το ότι το τέλος είναι - ταιριαστά με το όλο κλίμα - εντελώς διαφορετικό από το παλιό (και από το βιβλίο της Σέλεϊ φυσικά).
Τέλος θα επισημάνω το κλασικό καστ των ταινιών του Μπρουκς, που εδώ είναι στα καλύτερά του: Τζιν Γουάιλντερ (που είναι και σεναριογράφος του φιλμ μαζί με τον Μπρουκς), Μαντλέν Καν και ο αμίμητος και πρόωρα χαμένος Μάρτιν Φέλντμαν. Θα καταλήξω μ' αυτό που είπα και πριν: Πιστεύω ότι η ταινία αντέχει μέχρι σήμερα. Βγάζει ακόμα γέλιο.

Ο ΜΕΛ ΜΠΡΟΥΚΣ ΚΑΙ Η ΒΟΥΒΗ ΤΟΥ ΤΡΕΛΑ

Το 1976 ο Mel Brooks βρισκόταν ακόμα σε φόρμα. Είχε ήδη γυρίσει ταινίες όπως "Οι Παραγωγοί", οι "Καυτές σέλλες" και το θρυλικό "Φρανκενστάιν Τζούνιορ", οπότε κάθε καινούριο φιλμ του αναμενόταν με αγωνία. Έτσι το "Silent Movie" (που στην Ελλάδα προβλήθηκε ως... "Η τελευταία τρέλα του Μελ Μπρουκς"!) είχε συγκεντρώσει το ενδιαφέρον όλων.
Θυμάμαι ότι όταν το είχα δει μικρός είχα ενθουσιαστεί. Ξαναβλέποντάς το σήμερα, μετά από χρόνια, ο ενθουσιασμός σαφώς μετριάζεται (ίσως και εξαφανίζεται), πιστεύω όμως ότι ακόμα έχει τις στιγμές του. Στα συν βρίσκεται, κατ' αρχήν, η ιδέα: Ο Μπρουκς αποφασίζει να γυρίσει, εν έτει 1976, μια βουβή ταινία, αποδίδοντας φόρο τιμής στις παλιές κωμωδίες του βωβού σινεμά, τις λεγόμενες σλάπστικ, αυτές δηλαδή που βασίζονται περισσότερο σε οπτικά γκαγκς παρά σε σεναριακά ή λεκτικά ευρήματα! Και ποια είναι η υπόθεση της ταινίας; Μα... ακριβώς αυτή: Ένας ξεπεσμένος, πρώην αλκοολικός σκηνοθέτης αποφασίζει το 1976 να κάνει μια βουβή ταινία. Και φυσικά, βρίσκει έντονη αντίδραση από το μεγάλο στούντιο στο οποίο απευθύνεται. Ο μόνος τρόπος να τους πείσει είναι να βρεί ένα all stars καστ, που θα εξασφαλίσει την επιτυχία. Έτσι, αυτός και οι δύο ανεκδιήγητοι συνεργάτες του ξεκινούν μια αναζήτηση για να κλείσουν διάσημους αστέρες.
Βρίσκω την ιδέα πανέξυπνη, τόσο της βουβής κωμωδίας στη δεκαετία του 70 όσο και της ιστορίας, που ταυτίζεται με την ίδια τη ταινία. Έτσι ο Μπρουκς βρίσκει την ευκαιρία να σατιρίσει τα μεγάλα στούντιο, το Χόλιγουντ δηλαδή γενικότερα, που φυσικά πιστεύουν μόνο στα λεφτά και όχι στην τέχνη, τον πόλεμο ανάμεσα στις μεγάλες εταιρίες, το ότι τα μεγάλα ονόματα είναι σημαντικότερα για την επιτυχία μιας ταινίας απ' ό,τι η ίδια η ταινία κλπ. Ταυτόχρονα, κι εδώ είναι ένα άλλο έξυπνο σημείο, βάζει μια σειρά από σούπερ σταρς της εποχής να παίξουν τον εαυτό τους σε μικρές, χαρακτηριστικές εμφανίσεις, ακόμα και να αυτοπαρωδηθούν. Έτσι βλέπουμε να παρελαύνουν ο Μπαρτ Ρέινολντς, η Λίζα Μινέλι, ο Τζέιμς Κάαν, η Αν Μπάνκροφτ (σύζυγος του Μπρουκς), ο Πολ Νιούμαν, ακόμα και ο περίφημος μίμος Μαρσέλ Μαρσό. Και βέβαια υπάρχει και το φοβερό πρωταγωνιστικό τρίο: Ο ίδιος ο Μελ Μπρουκς, ο αξέχαστος Μάρτι Φέλντμαν και ο Ντον ντε Λουίζ.
Το κακό είναι ότι θεωρώ πολλά από τα αστεία του φιλμ αρκετά κρύα ή χοντρά, πράγμα που συνηθίζει ούτως ή άλλως ο Μπρουκς. Έτσι δεν νομίζω ότι βγαίνει συνολικά το γέλιο που θα μπορούσε να βγει. Ωστόσο υπάρχουν αρκετές αστείες στιγμές και πιστή στο πνεύμα του παλιού σλάπστικ ατμόσφαιρα, καθώς και οι έξυπνες ιδέες που είπαμε, οπότε δεν θεωρώ το φιλμ και για πέταμα. Άλλωστε αυτή (άντε και η επόμενη, το High Anxiety), είναι οι τελευταίες δουλειές του που βλέπονται. Μετά βρίσκω ότι βυθίζεται ανεπανόρθωτα στην παρακμή και τη χοντράδα.