ΣΤΗ ΒΡΩΜΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ "GONE BABY GONE"

Το έχω ξαναπεί: Ο Ben Affleck είναι ένας αξιόλογος σκηνοθέτης (και με περισσότερο ενδιαφέρον απ' όσο σαν ηθοποιός). Το απέδειξε από την πρώτη του κιόλας σκηνοθετική δουλειά, το "Gone Baby Gone" (Χωρίς Ίχνη) του 2007.

Ένα 4χρονο κοριτσάκι εξαφανίζεται σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά της Βοστώνης. Η θεία του προσλαμβάνει ένα ζεύγος ντετέκτιβ, παρά το ότι οι ίδιοι της λένε καθαρά ότι δεν έχουν καμιά εμπειρία από τέτοιου είδους υποθέσεις.Οι έρευνες αρχίζουν - στην ίδια τη γειτονιά κυρίως - αφού οι ντετέκτιβ αξιοποιούν κατά βάση τις προσωπικές τους γνωριμίες εκεί, συνεργαζόμενοι και με δύο αστυνομικούς, ενώ οι αποκαλύψεις γίνονται όλο και πιο περίπλοκες και βρώμικες. Όλη αυτή η ιστορία θα έχει τελικά βαθιές επιδράσεις και στην ίδια τους τη σχέση.

Με όχημα μια αστυνομική σε πρώτο επίπεδο ιστορία, ο Άφλεκ επιχειρεί μια κατάβαση στην πιο σκοτεινή πλευρά της Αμερικής, εκεί όπου ούτε κατά διάνοια δεν υφίσταται το "αμερικάνικο όνειρο". Η όλη εικόνα φέρνει στο νου το "Mystic River" του Ίστγουντ (και τα δύο προέρχονται από βιβλία του ίδιου συγγραφέα). Εδώ η αμερικάνικη γειτονιά κατοικείται από απαράδεκτες (και ναρκομανείς) μητέρες, μικρούς και μεγάλους ντίλερ, φουκαράδες έτοιμους για όλα, ύποπτους αστυνομικούς... Μια κοινωνία πέρα για πέρα δίχως τίποτα όμορφο, όπου το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό και - το χειρότερο - δίχως καμιά ελπίδα για βελτίωση. Το αδιέξοδο είναι απόλυτο και από παντού. Για πολλούς η κάθε λογής παρανομία αποτελεί τη μόνη ορατή λύση. Το κοινωνικό σχόλιο είναι σαφές. Και δοσμένο με απόλυτο ρεαλισμό και πειστικότητα.

Βρήκα την ταινία ιδιαίτερα σκοτεινή, δυνατή (και περίπλοκη σεναριακά) και με αναπάντεχο τέλος, που θολώνει ακόμα περισσότερο τα όρια ανάμεσα σε "καλούς" και "κακούς". Ταυτόχρονα το ηθικό δίλημμα του τέλους παραμένει ανοιχτό στον θεατή. Εσείς τι θα επιλέγατε στη θέση του ήρωα; Φυσικά, όπως είπα, νομίζω ότι πρωταγωνιστής δεν είναι οι ντετέκτιβ ή οι αστυνομικοί ή όποιος άλλος από τους χαρακτήρες, αλλά ο ίδιος ο κοινωνικός περίγυρος. ΄Ένας από τους πλέον ασφυκτικούς και βρώμικους που σκιαγράφησε ποτέ το (mainstream) αμερικάνικο σινεμά. Μπράβο στον Άφλεκ και την τόλμη του.

"ARGO": ΠΑΡΑΠΑΙΟΝΤΑΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΑ

Τελικά ο Ben Affleck μας βγήκε καλός σκηνοθέτης (και σεναριογράφος). Το απέδειξε με τις δύο προηγούμενες ταινίες του (αν και έχω δει μόνο το "The Town"), το αποδεικνύει και με το "Argo" (Επιχείρηση: Argo) του 2012. Οι αντιρήσεις μου δεν είναι σκηνοθετικής φύσης, αλλά τρόπου που επιλέγει να αφηγηθει την ιστορία του.
Το 1979 γίνεται στο Ιράν η ισλαμική επανάσταση και οι αγιατολάχ παίρνουν την εξουσία εγκαθιδρύοντας θεοκρατικό καθεστώς (που, κάπως πιο χαλαρά, ισχύει μέχρι σήμερα). Εξαγριωμένα πλήθη καταλαμβάνουν την αμερικάνικη πρεσβεία κρατώντας όμηρους 52 αμερικάνους υπάλληλούς της (η ομηρία τους θα έληγε κάπου ένα χρόνο μετά). Πλην όμως 6 υπάλληλοι διαφεύγουν και βρίσκουν άσυλο στην καναδική πρεσβεία. Οι ιρανοί αγνοούν το γεγονός. Οι αμερικάνοι στήνουν ένα απίθανο σχέδιο φυγάδευσής τους από το Ιράν, που επινοοεί και πραγματοποιεί ένας πράκτορας. Την χολιγουντιανής λογικής, πλην όμως αληθινή αυτή ιστορία, αφηγείται η ταινία.
Θα πω κατ' αρχάς ότι το "Argo" δεν είναι ακριβώς τόσο προπαγανδιστικό όσο φοβόμουν. Ναι, σαφώς οι ισλαμιστές είναι οι κακοί, σαφώς ταυτιζόμαστε με τους ομήρους και παρακαλούμε να έχει αίσιο τέλος η περιπέτειά τους, αλλά από το πρώτο κιόλας λεπτό, όταν βλέπουμε σε εικόνες ντοκιμαντέρ τα πολιτικά γεγονότα που προηγήθηκαν, λέγεται ξεκάθαρα ότι οι ΗΠΑ ανέτρεψαν τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο του Ιράν, ο οποίος είχε εθνικοποιήσει τα πετρέλαια, και επέβαλλαν την πάνω από 30χρονη αιμοσταγή και εφιαλτική εξουσία του Σάχη. Γίνεται ξεκάθαρο ότι ο λαός έχει κάθε λόγο να μισεί τους αμερικάνους κι ότι η ισλαμική εξέγερση είναι δικαιολογημένη (άσχετα αν εξελίχτηκε σε ένα ακόμα καταπιεστικό καθεστώς). Κι όχι μόνο αυτό. Ο ρόλος της CIA δεν εξωραϊζεται καθόλου. Δυο - τρεις φορές κατά τη διάρκεια του φιλμ κάποιοι λένε στον βασικό ήρωα (τον Άφλεκ φυσικά, που είναι ειδικός στις φυγαδεύσεις) ότι "μέχρι τώρα φυγάδευες βασανιστές". Αυτά προς τιμήν του σκηνοθέτη, που κρατά έτσι αποστάσεις από την "καλή CIA" που έχουμε δει σε πλήθος παλιότερων κυρίως αμερικάνικων φιλμ.
Το πρώτο μισό λοιπόν, ίσως και τα 2/3 της ταινίας, μου άρεσαν. Το σασπένς υπάρχει, το ενδιαφέρον ανεβαίνει καθώς ένα παλαβό σχέδιο μπαίνει σιγά - σιγά σε εφαρμογή: Ο ήρωας θα μπει στο Ιράν και θα φυγαδεύσει τους έξι ώς μέλη αμερικάνικου κινηματογραφικού συνεργείου που γυρίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας και ενδιαφέρεται να κάνει κάποιες σκηνές στη χώρα. Η εμπλοκή του Χόλιγουντ στην ιστορία δίνει την ευκαιρία για απολαυστικότατες σκηνές και ατάκες σάτιρας της ίδιας της χολιγουντιανής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Έτσι το φιλμ μπολιάζεται και με αυτοσαρκαστικό χιούμορ, το οποίο δένει πολύ καλά με το σασπένς που προαναφέραμε. Μέχρι εδώ, κατά τη γνώμη μου, όχι μόνο καλά, αλλά άριστα!
Και φτάνουμε στο τελευταίο μέρος, όταν πια βρισκόμαστε στο Ιράν και το παράτολμο σχέδιο αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά. Και τότε, εντελώς ξαφνικά, η ταινία μετατρέπεται στην απόλυτη αμερικανιά. Το σασπένς ανεβαίνει κάθετα, όλα (τα καλά εννοείται) συμβαίνουν κυριολεκτικά το τελευταίο δευτερόλεπτο, υπάρχουν ακόμα και σχεδόν κυνηγητά και, σαν κερασάκι σε μια ήδη "μπουχτιστική" τούρτα, καταλήγουμε και σε μια άνευ λόγου σκηνή με τον κλασικό "θρίαμβο της οικογένειας" που - αλοίμονο τώρα - ενώνεται ξανά. Όσο μου άρεσε το πρώτο μισό (και παραπάνω), άλλο τόσο βαρυστομάχιασα στο τέλος.
Θα τονίσω ότι κι αυτό το κακό για μένα τελευταίο μέρος είναι άψογα γυρισμένο, με την αγωνία του θεατή να κορυφώνεται και με έξυπνη σκηνοθεσία. Αυτά όμως μπορεί πια να τα κάνει οποιοσδήποτε από τους δεκάδες ικανούς σκηνοθέτες του Χόλιγουντ. Αποτελούν αναμφισβήτητα κατάκτηση του αμερικάνικου mainstream σινεμά. Εδώ όμως υποτίθεται ότι ήρθαμε να δούμε κάτι διαφορετικό. Δεν με πειράζουν όλες αυτές οι ταρζανιές όταν πάω να δω Τζέιμς Μποντ ή Επικίνδυνες Αποστολές. Ξέρω πολύ καλά τι θα δω και γι' αυτό ακριβώς πάω: Για να δω ένα φιλμ με συνοδεία ποπ κορν. Με ενοχλεί πολύ όμως όταν στα καλά καθούμενα το ύφος αλλάζει και απροειδοπόίητα μου επιβάλλεται αυτό το είδος του, πιθανόν απολαυστικού πλην όμως χιλιοειδωμένου, σινεμά.
Ας αποφασίσει ο καλός κατά τα άλλα σκηνοθέτης Άφλεκ : Θέλει να κάνει μια ενδιαφέρουσα πολιτική ταινία - και μάλιστα με εξαιρετικές αιχμές για την ίδια την κινηματογραφική βιομηχανία - ή έναν ακόμα Τζέιμς Μποντ;

"THE TOWN": ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΑΞΙΕΣ

Να λοιπόν που ο Ben Affleck αποδεικνύεται ότι είναι και καλός σκηνοθέτης. Όχι ίσως ξεχωριστός, σίγουρα όχι κάτι που θα αλλάξει το σινεμά, αλλά καλός και σταθερός. Το "The Town" (2010) είναι μια κλασική αστυνομική ιστορία που ναι μεν δεν κρύβει εκπλήξεις, βλέπεται όμως ευχάριστα, διαθέτει καλούς και σωστά δομημένους χαρακτήρες και, τέλος πάντων, μου φάνηκε γενικά μια καλογυρισμένη και ενδιαφέρουσα στην παρακολούθηση ταινία.
Το Τζωρτζτάουν (το "Town" του τίτλου) είναι μια συνοικία της Βοστώνης που κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ σε κάθε λογής ληστείες. Τον μικρόκοσμο της περιοχής αυτής, τις σχέσεις ανάμεσα σε συμμορίες, συγγενείς, παιδικούς φίλους κλπ. σκιαγραφεί η ταινία. Η συνοικία μοιάζει να κλείνει ασφυκτικά γύρω από τους ήρωες, μοιάζει να επιβάλλει εκείνη τη θέλησή της και να καθορίζει τη μοίρα τους. Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Όταν γεννηθείς σε τέτοιο περιβάλλον, όταν ο πατέρας σου είναι φυλακή, όταν από μικρός κι εσύ κι όλοι οι παιδικοί σου φίλοι ανήκουν σε συμμορίες, όταν από μικρός έχεις εμπλακεί σε μια κατάσταση με υποσχέσεις, όρκους και διάφορα είδη "ομερτά", όταν μετά το πρώτο "παραστράτημα" ένα πλέγμα ιδιόρυθμων σχέσεων και ωμών εκβιασμών δεν σ' αφήνει να ξεφύγεις, είναι λογικό και αναμενόμενο να ακολουθήσεις κι εσύ μια λίγο - πολύ προδιαγεγραμμένη πορεία. Η ταινία, εκτός από τη δράση, ρίχνει εξ ίσου το βάρος στη ψυχολογία και στις σχέσεις ανάμεσα στους ήρωες.
Τώρα βέβαια το φιλμ διαθέτει και κάμποσα από τα κλισέ του είδους: Θεαματικά κυνηγητά αυτοκινήτων, ληστείες τραπεζών, "αδύνατους κρίκους" (οικογένειες και γκόμενες συνήθως) που κάνουν την αλυσσίδα να σπάσει, υπερ κακούς και άλλα. Πλην όμως, σας είπα, ο ρεαλισμός, η στιβαρή σκηνοθεσία, το "παραδοσιακό" (ή αν θέλετε "παλιό καλό") στιλ, με κάνει να τη θεωρώ μια από τις καλές ταινίες του είδους. Μπράβο στον Άφλεκ, του οποίου το εξωτερικό στιλ μάλλον δεν σε κάνει να φαντάζεσαι ότι διαθέτει και αρκετές, περισσότερο εκλεπτυσμένες ικανότητες.