ΕΝΑ ΔΙΑΡΚΩΣ ΚΛΙΜΑΚΟΥΜΕΝΟ (ΚΑΙ ΑΝΟΙΚΟΝΟΜΗΤΟ) "ΜΠΑΡ"

Έχω ξαναγράψει για τον ισπανό Alex de la Iglesia: Ταλαντούχος μεν και ευφάνταστος, πάντοτε όμως "overdose", φλερτάρει επικίνδυνα με την υπερβολή και το γκροτέσκο, δημιουργώντας διαρκώς "too much" καταστάσεις. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στην ταινία του τού 2017 "Το Μπαρ" (El Bar).
Ένα πρωί, όπως κάθε πρωί, ετερόκλητοι άνθρωποι συχνάζουν για τον πρωινό καφέ σε ένα συνηθισμένο μπαρ της Μαδρίτης. Μονο που τη μέρα αυτή τίποτα δεν θα είναι ίδιο: Όταν κάποιος πελάτης βγαίνει από το μπαρ, πέφτει αμέσως νεκρός από πυροβολισμό, κι ένας δεύτερος το ίδιο. Τα πτώματα σύντομα εξαφανίζονται από το πεζοδρόμιο, ενώ ένας άλλος πελάτης βρίσκεται νεκρός και παραμορφωμένος στην τουαλέτα, ενώ προσπαθεί να κάνει μια ένεση στον εαυτό του. Σύντομα οι έγκλειστοι θα αντιληφτούν ότι είναι πολιορκημένοι στον στενόχωρο χώρο. Και αμέσως ο πανικός θα εκδηλωθεί, καθώς όλοι θα στραφούν εναντίον όλων και τα χειρότερα στοιχεία των χαρακτήρων του καθενός θα έλθουν στην επιφάνεια...
Φυσικά η ιστορία παραπέμπει άμεσα στον αριστουργηματικό "Εξολοθρευτή Άγγελο" ενός άλλου ισπανού, του μεγάλου Μπουνουέλ. Μόνο που εδώ υπάρχει μια πιο επιστημονικοφανταστική εξήγηση και, βέβαια, βρίσκω το φιλμ του Μπουνουέλ απείρως σημαντικότερο. Στο "Μπαρ" πάντως, ιδιαίτερα το πρώτο μέρος με κράτησε απόλυτα. Διαδραματίζεται ολόκληρο στον σχετικά μικρό χώρο όπου συνωστίζονται οι πελάτες, αλλά και στο ακόμα κλειστοφοβικότερο μικρό υπόγειο, ενώ το μυστήριο για το τι ακριβώς συμβαίνει διαρκώς αυξάνεται. Στη συνέχεια το φιλμ θα μεταφερθεί στους βρωμερούς υπονόμους και ο de la Iglesia θα βουτήξει με τα μούτρα στο αγαπημένο του γκροτέσκο...
Γενικά ο τρόμος συνδυάζεται με το μόνιμο στον σκηνοθέτη σαρδόνιο χιούμορ, στην ανελέητη ματιά στα πιο μελανά σημεία των ανθρώπινων χαρακτήρων, στις σχεδόν κανιβαλιστικές σχέσεις μεταξύ συνηθισμένων ανθρώπων... Η ανάγκη, ο φόβος, το έκτακτο, φέρνουν στο φως τα τέρατα που μέσα του κρύβει ο καθένας μας. Πέραν αυτών των παρατηρήσεων πάντως το όλο κλίμα και η δομή της τυαινίας μου θύμισαν αρκετά την παλιότερη "Πολυκατοικία" (La Comunidad) του 2000 του ίδιου δημιουργού.
Συνολικά δεν βαρέθηκα βλέποντας το φιλμ. Ο σκηνοθέτης αυτός πάντοτε συνδυάζει το μακάβριο, το χιούμορ και την καυστική σάτιρα των ανθρώπινων χαρακτήρων. Μόνο που, όπως πάντα, είναι ανοικονόμητος και όσο προχωράνε προς το τέλος οι ταινίες του αρχίζουν να με κουράζουν. Είναι σα να βάζει πάντοτε υπερβολική δόση από το κάθε τι, σα να μην γνωρίζει τι σημαίνει στοιχειώδης "οικονομία". Ενδιαφέρουσα περίπτωση, αλλά βαρυφορτωμένη...

ΑΚΡΟΒΑΤΙΣΕΣ ΚΑΙ ΚΛΟΟΥΝ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΒΟΛΗΣ

Το έργο του ισπανού Álex de la Iglesia χαρακτηρίζεται από την πληθωρικότητα και την υπερβολή. Άγριος, αγγίζει συχνά τα όρια του κιτς, αλλά και του σπλάτερ. Η εντυπωσιακή (αν μη τι άλλο) "Τελευταία Ακροβάτις της Μαδρίτης" (Balada Triste de Trompeta) του 2010 δεν αποτελεί εξαίρεση. Υπερφιλόδοξη και αλληγορική ταινία, κινείται ανάμεσα στο ιστορικό φιλμ και το σπλάτερ, το δράμα, το γκροτέσκο και την κωμωδία, το ρεαλιστικό και το σουρεαλιστικό στοιχείο.
Ξεκινώντας από τον ισπανικό εμφύλιο και φτάνοντας ως τις τελευταίες μέρες του δικτάτορα Φράνκο (μέσα δεκαετίας 70), παρακολουθεί δύο κλόουν, τον "θλιμένο" και τον "κωμικό" να συγκρούονται άγρια για την καρδιά μιας όμορφης ακροβάτισας. Μαζί τους δείχνονται και στοιχεία της ιστορίας της χώρας. Όσο όμως το φιλμ προχωρά, ξεφεύγει όλο και περισσότερο από κάθε αληθοφανές στοιχείο, γίνεται όλο και πιο σουρεαλιστικό και παράλογο, βυθίζεται στην τρέλα - ηθελημένα βέβαια. Στο τέλος φτάνουμε και σε μια μεγάλη σκηνή - αναφορά στον Χίτσκοκ και τη "Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων" για να μπει και το σινεφίλ στοιχείο και να ολοκληρωθεί το χάος.
Φυσικά η αλληγορία είναι ξεκάθαρη: Οι δύο μέχρι θανάτου αντίζηλοι που διεκδικούν την Ισπανία είναι οι αντίπαλοι του εμφύλιου: Οι δημοκρατικοί και οι φασίστες. Από την άλλη θα μπορούσαν να είναι και η σωματική, άμεση, βίαιη και η πνευματική, σκεπτόμενη και συνάμα δειλή πλευρά - η σάρκα και το πνεύμα με λίγα λόγια - που διεκδικούν τον άνθρωπο. Τα αποτελέσματα της βίας, της μη συνεργασίας, της αέναα ανακυκλούμενης εκδικητικότητας και από τις δύο πλευρές, είναι βέβαια η αυτοκαταστροφή αμφοτέρων, αλλά και του αντικείμενου του πόθου. Η βία, βλέπετε, γεννά βία.
Σας είπα από την αρχή ότι πρόκειται για εντυπωσιακό, φαντασμαγορικό φιλμ και ο de la Iglesia σίγουρα διαθέτει σκηνοθετικές ικανότητες. Δεν διστάζει να είναι ωμός, ακόμα και κιτς, αφού έχει κάτι (την τρέλα ίσως) από μεγάλους συμπατριώτες του όπως ο Μπουνουέλ ή ο Αλμοδοβάρ. Απλώς, όλη αυτή η ορμή, η παράνοια, που πριν απ' όλα κυριαρχεί στους χαρακτήρες των ηρώων του, κάνει το όλο πράγμα κάπως "χύμα" και προσωπικά με κούρασε (ίσως και να με ενόχλησε) σε κάποια σημεία. Νομίζω ότι όλος αυτός ο πληθωρισμός ιδεών κάπου χάνει, γίνεται too much, οδηγεί στο χάσιμο του ελέγχου.
Ξέρω ότι πολλοί θα βρουν την ταινία δυνατή και - τρίτη φορά το λέω - εντυπωσιακή. Το καταλαβαίνω και είναι σεβαστό μπροστά σ' όλον αυτόν τον πλούτο εικόνων και συμφωνώ εν μέρει. Απλώς προσωπικά θεωρώ ότι ενώ έχει εξαιρετικές ιδέες, ο σκηνοθέτης αυτός, βουτηγμένος πάντα στην υπερβολή, κάπου "το χάνει".

ΜΑΥΡΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΚΑΙ... ΛΕΤΕΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

Ίσως να "φταίει" η παράδοση του μεγάλου Λουί Μπουνουέλ, αλλά φαίνεται ότι οι Ισπανοί έχουν μια ιδιαίτερη αγάπη στο μαύρο χιούμορ. Σ' αυτή την παράδοση λοιπόν κινείται και το "Λέτειο Έγκλημα" (Crimen Ferpecto, αναγραμματισμός, όπως καταλάβατε, της λέξης Τέλειο) του 2004. Ο Álex de la Iglesia είναι από τους ενδιαφέροντες σύγχρονους Ισπανούς σκηνοθέτες, ωστόσο βρήκα το συγκεκριμένο φιλμ κάπως χοντροκομμένο.
Πρόκειται για μια κατάμαυρη κωμωδία, όπου ένας πετυχημένος, γυναικάς και σούπερ κομψός τύπος πέφτει - μετά από ένα έγκλημα που διαπράττει κατά λαάθος - στα νύχια μιας πολύ άσχημης γυναίκας, που τον παντρεύεται εκβιαστικά και μετατρέπει την μέχρι τότε τέλεια ζωή του σε αληθινό εφιάλτη. Η ταινία και πλάκα έχει και μερικές καλές και έξυπνες σκηνές διαθέτει και γενικά παρακολουθείται μάλλον ευχάριστα. Συνολικά όμως νομίζω ότι ήταν τραβηγμένη και ίσως σε ορισμένα σημεία να μου προκάλεσε και κάποια ενόχληση. Ίσως να φταίει αυτός ο υπερτονισμός της ασχήμιας που μου φάνηκε κάπου να αγγίζει τα όρια του ρατσισμού. Η σατανική πρωταγωνίστρια, εκτός από άσχημη, είναι και πολύ, μα πολύ κακιά, και βαρετή και κτητική και κακόγουστη και ό,τι άλλο κακό μπορεί κανείς να φανταστεί και έχει και μια εφιαλτική οικογένεια, τάλε κουάλε με την ίδια. Ίσως αυτό το στοιχείο του "όλα τα κακά μαζί" να με ενόχλησε κάπως.
Από την άλλη έχουμε σαφώς μια σάτιρα και μια ανατροπή του μοντέλου του απόλυτα επιτυχημένου άντρα - γοητευτικού, σούπερ γυναικά (και σκασίλα του για το τι νοιώθουν οι γυναίκες), πετυχημένου επαγγελματία, κομψού κλπ. κλπ., όπως ακριβώς τον ονειρεύεται το σύγχρονο life style. Κι αυτή ακριβώς την "τέλεια" εικόνα τσαλακώνει ο de la Iglesia. Από αυτή τη σκοπιά μπορούμε να μιλάμε για την εκδίκηση του άσχημου, του μπανάλ, της καθόλου κομψής καθημερινότητας. Οπότε καταλαβαίνω τι ήθελε να κάνει ο σκηνοθέτης, απλώς δεν μου πολυάρεσε το αποτέλεσμα.
Πάντως, το ξαναλέω, πολλοί θα βρουν την ταινία διασκεδαστική. Προειδοποιώ πάντως (εγώ δεν έχω κανένα πρόβλημα μ' αυτό) ότι είναι βουτηγμένη στο κατάμαυρο χιούμορ: Φόνοι, αίμα, νεκροί που εμφανίζονται σε όχι και πολύ ευχάριστη κατάσταση, εγκληματικές συνωμοσίες - μια ατμόσφαιρα γενικά που θυμίζει τον "Πόλεμο των Ρόουζ". ΟΚ, συνολικά μάλλον διασκεδαστικό ήταν.

Ο ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ, ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΞΦΟΡΔΗΣ

Πώς εμπλέκονται η φιλοσοφία (και μάλιστα αυτή του μάλλον δυσνόητου Βιτγκενστάιν), τα μαθηματικά και μια σειρά απο φόνους στους πανεπιστημιακούς και όχι μόνο κύκλους της Οξφόρδης; Θα το μάθετε στο ενδιαφέρον και ευφάνταστο θρίλερ "Oxford Murders" (2008) του ισπανού Álex de la Iglesia, που είναι βασισμένο σε ομώνυμο βιβλίο. Ο σκηνοθέτης, τον οποίο αγνοούσα, έχει κάνει ήδη αρκετά φιλμ (να επαναλάβω ότι το νέο ισπανικό σινεμά κρύβει ακόμα πολλά υπέροχα μυστικά;). Αυτό εδώ συγκεκριμένα το βρήκα πρωτότυπο και πολύ καλογυρισμένο.
Προφανώς έχουμε να κάνουμε με ένα από τα βιβλία, αρχικά, που είναι "μόδα" τα τελευταία χρόνια και εμπλέκουν διάφορες επιστήμες (μαθηματικά, φυσική κλπ.) ή φιλοσοφία σε μια αστυνομική ίντριγγα. Συχνά μάλιστα η πλοκή τους διαδραματίζεται σε πανεπιστημιακές κοινότητες. Εδώ κεντρικά πρόσωπα είναι ένας εντυπωσιακός Τζον Χαρτ, που υποδύεται έναν ιδιόρυθμο και κλειστό διάσημο καθηγητή φιλοσοφίας, ειδικευμένο στη διδασκαλία του Βιτγκενστάιν και ένας νεαρός φοιτητής που τον έχει σαν είδωλο και προσπαθεί να τον πλησιάσει - αρχικά μάταια. Ώσπου αρχίζει μια σειρά από παράξενους φόνους... και σχεδόν όλοι όσοι εμφανίζονται στην ταινία, των δύο πρωταγωνιστών συμπεριλαμβανομένων, είναι ύποπτοι. Οι ανατροπές, ιδιαίτερα στο τέλος, δίνουν και παίρνουν (ανατροπές που προσωπικά δεν με ενόχλησαν καθόλου, αντίθετα μου φάνηκαν ευπρόσδεκτες καθώς είχαν και έντονο φιλοσοφικό ενδιαφέρον), οι φιλοσοφικές και μαθηματικές συζητήσεις είναι αρκετές, δίχως όμως να κουράζουν ή να διακόπτουν τη ροή, καθώς είναι απόλυτα ενσωματωμένες στην ιστορία και αποτελούν μέρος της σεναριακής σύλληψης, και η σκηνοθεσία, με εντυπωσιακά τράβελινγκ και σωστό timing, είναι πολύ καλή.
Θετική έκπληξη λοιπόν από κάτι που αγνοούσα παντελώς. Ιδιαίτερα αν είστε φίλος των αστυνομικών φιλμ νομίζω ότι θα απολαύσετε μια από τις πιο καλογυρισμένες και πρωτότυπες σύγχρονες ταινίες του είδους. Και θα μάθετε και μερικά πράγματα για τον Βιτγκενστάιν και τα μαθηματικά.