"AN EVERLASTING PIECE": ΙΡΑ, ΜΠΙΖΝΕΣ ΚΑΙ... ΠΕΡΟΥΚΕΣ

 

Το 2000 ο συνήθως συμπαθής Barry Levinson πηγαίνει στην Ιρλανδία (αγνοώ πώς και γιατί) για να γυρίσει μια καθαρά ιρλανδέζικη ταινία: Το "An Everlasting Piece", μια κωμωδία που διαδραματίζεται στις αρχές των 80ς σε ένα ταραγμένο, σχεδόν σε εμπόλεμη κατάσταση Μπέλφαστ, όπου οι αγγλικές "δυνάμεις κατοχής" (κατά τους Ιρλανδούς) συγκρούονται με τους μαχητές του ΙΡΑ.

Ενώ το μίσος καθολικών και προτεσταντών έχει φτάσει στο απροχώρητο, δύο κουρείς, ένας προτεστάντης και ένας καθολικός, ο πρώτος ιδεολόγος και μανιώδης με την ποίηση, ο δεύτερος πονηρός, με τάση προς την κομπίνα, συνεταιρίζονται και ξεκινάν μια επιχείρηση... πώλησης περουκών, που φιλοδοξεί να έχει το μονοπώλιο σ' όλη τη Βόρεια Ιρλανδία, έχοντας στα χέρια τους μια λίστα... όλων των φαλακρών της περιοχής, την οποία απέκτησαν από έναν ψυχοπαθή φυλακισμένο...

Τα αστεία συμβάντα διαδέχονται το ένα το άλλο, ενώ τα πράγματα μπερδεύονται όλο και περισσότερο: Υπάρχει κι άλλη μια εταιρία πώλησης περουκών που διεκδικεί επίσης το μονοπώλιο, ο φυλακισμένος απελευθερώνεται, στην όλη φάση εμπλέκεται ο ΙΡΑ... άστα να πάνε δηλαδή... Ο Λέβινσον καταφέρνει να κάνει μια ευχάριστη κωμωδία με φόντο μια δύσκολη και αιματοβαμμένη κατάσταση. Ταυτόχρονα όμως δίνει ανάγλυφα μια εικόνα των (καθολικών) Ιρλανδών της εποχής, με τις στενές οικογενειακές σχέσεις, τη σχετική φτώχεια, τα παμπ κλπ, αλλά και το ταραγμένο κλίμα της εποχής, με την καταπίεση των καθολικών από τους Βρετανούς και την ατμόσφαιρα που διαρκώς μυρίζει μπαρούτι (τα τελευταία δίνονται έμμεσα, με τα συνεχή μπλόκα και ελέγχους που υφίστανται οι κάτοικοι από τον αγγλικό στρατό) - και γενικά σκιαγραφεί αδρά το κλίμα της εποχής. .

Βρήκα την ταινία συμπαθέστατη. Και ευχάριστη και σωστή στην περιγραφή και τις παραμέτρους στο συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Στην Ελλάδα δεν είχε προβληθεί ποτέ. Ίσως να την είχαν βρει πολύ... ιρλανδέζικη.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΙΑΛΤΕΣ ΤHA "ΣΦΑΙΡΑΣ"

Στον βυθό του ωκεανού ανακαλύπτεται ένα γιγάντιο διαστημόπλοιο, που υπολογίζεται ότι βρίσκεται εκεί 300 χρόνια. Μια ομάδα επιστημόνων (καθένας από διαφορετικό κλάδο) εισέρχεται σ' αυτό, για να ανακαλύψει έκπληκτη ότι πρόκειται για γήινο σκάφος του μέλλοντος, το οποίο βρέθηκε εκεί από κάποιο χρονικό παράδοξο που σχετίζεται με μαύρη τρύπα. Ωστόσο στο εσωτερικό του το σκάφος μεταφέρει μια τεράστια σφαίρα από απροσδιόριστο υλικό, προφανώς εξωγήινης προέλευσης. Όταν η ομάδα πλησιάζει τη σφαίρα, παράξενα (εφιαλτικά μάλλον) φαινόμενα συμβαίνουν, που ακολουθούνται από θανάτους με απίθανους τρόπους μελών της αποστολής.
Όπως ίσως καταλάβατε μιλάω για την ταινία του 1998 "Η Σφαίρα" (Sphere) του αξιόλογου Barry Levinson. Μια ταινία επιστημονικής φαντασίας με δυνατό καστ (Ντάστιν Χόφμαν, Σάρον Στόουν, Σάμουελ Τζάκσον, Πίτερ Κογιότ), η οποία βέβαια θυμίζει πολλά. Ουσιαστικά βρίσκεται ανάμεσα στην "Άβυσσο" και το "Σολάρις", αν θέλετε να εντοπίσω τις σημαντικότερες επιρροές της. Η ουσία του φιλμ βεβαίως βρίσκεται περισσότερο κοντά στην ταινία του Ταρκόσφσκι (νοηματικά εννοώ, όχι κινηματογραφικά).
Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον, αν και, εκτός του ξαναειδωμένου θέματος, κατά τη γνώμη μου τραβά κάπως σε μάκρος. Επίσης θα γκρινιάξω κάπως με την απίθανη ικανότητα των επιστημόνων να χειρίζονται διάφορα πολύπλοκα μηχανήματα και συσκευές στα υποβρύχια σκάφη τους (διάβολε, κάποιος είναι απλώς ψυχολόγος). Φυσικά η προσπάθεια για δημιουργία αγωνιώδους ατμόσφαιρας (που κάποιες φορές αγγίζει τα όρια του τρόμου) υπάρχει, καθώς και η κλιμακούμενη περιέργεια του θεατή για το τι ακριβώς συμβαίνει, ενώ βρήκα ενδιαφέρουσα τη σχέση που προκύπτει κάποια στιγμή με το πασίγνωστο μυθιστόρημα του Βερν "20000 Λεύγες υπό την Θάλασσα". Γίνεται επίσης προσπάθεια σκιαγράφησης των ψυχολογικών πορτρέτων των ηρώων και των μεταξύ τους σχέσεων. Ωστόσο δεν μπορώ να πω ότι το όλο αποτέλεσμα με ικανοποίηση απόλυτα. Περισσότερο ενδιαφέρον βρήκα στο τελικό, πικρό συμπέρασμα, το οποίο (το μόνο που μπορώ να πω) κάθε άλλο παρά θετικό είναι για την ανθρώπινη φύση εν γένει. Φοβάμαι ότι κάπως έτσι έχουν τα πράγματα. Δυστυχώς. Γενικά πάντως θεωρώ ότι ο Λέβινσον έχει κάνει και καλύτερες ταινίες.

ΟΤΑΝ ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΣΤΟ "LIBERTY HEIGHTS"

Βαλτιμόρη 1954-1955. Η αμερικάνικη δεκαετία του 50 μπορεί να έμοιαζε "στιλπνή" και ξένοιαστη, από κάτω όμως πολλά σιγόβραζαν - μάλλον ήταν ετοιμα να εκραγούν. Με λίγα λόγια μια αλλαγή χρειαζόταν επειγόντως. Κάποια στεγανά δεκαετιών ήταν καιρός, επιτέλους, να σπάσουν.
Την Αμερικάνικη κοινωνία την εποχή που ριζικές κοινωνικές αλλαγές αχνοφαίνονται διαπραγματεύεται το "Liberty Heights" που γύρισε ο Barry Levinson το 1999. Και νομίζω ότι πετυχαίνει τον στόχο του.
Το φιλμ παρακολουθεί μια εβραϊκή οικογένεια της Βαλτιμόρης για έναν χρόνο. Ο πατέρας είναι ιδιοκτήτης κλαμπ στη σκηνή του οποίου παρουσιάζονται νούμερα μπουρλέσκ. Οι δύο γιοι είναι έφηβοι. Ο ένας θα ερωτευτεί μια WASP (καθώς πρέπει μεγαλοαστή λευκή και, φυσικά, χριστιανή) και ο άλλος - φευ - μια μαύρη συμμαθήτριά του από καλή οικογένεια, αμφότερα αυστηρά απαγορευμένα. Στο μεταξύ το κλαμπ δεν πάει και πολύ καλά και ο πατέρας - απόλυτα αξιοπρεπής κατά τα άλλα - διοργανώνει εκεί στοιχήματα. Όταν ανοίγεται πολύ, ένας μαύρος μικροέμπορος ναρκωτικών κερδίζει ένα υπέρογκο ποσό και απαιτεί τα κέρδη του...
Οι κοινωνικές αλλαγές που λέγαμε - θετικές ή αρνητικές; Μα βρίσκονται παντού. Ο αντισημιτισμός εισβάλλει στο σχολείο των παιδιών και κάποιοι νεαροί εβραίοι αντιδρούν στον ρατσισμό. Η στενή φιλία του ενός γιου με τη μαύρη συμμαθήτριά του καταρίπτει βέβαια πολλά ταμπού (σημειωτέον ότι εδώ ο ρατσισμός ανθεί εκατέρωθεν, αφού και οι γονείς της κοπέλας αντιδρούν εντελώς αρνητικά στη φιλία - και τον διαφαινομενο έρωτα - με έναν λευκό).  Η μικρή μυεί τον φίλο της στη μαύρη μουσική πηγαίνοντάς τον σε μια συναυλία του Τζέιμς Μπράουν (πολύ καλή η σκηνή αυτή) και ο κόσμος του συγκλονισμένου μικρού αλλάζει για πάντα (στη συναυλία το κοινό είναι 99 κόμμα κάτι τοις εκατό μαύρο). Ο άλλος γιος γνωρίζει το σεξ με την πλούσια και ιδιόρυθμη κόρη και τα πάντα είναι διαφορετικά γι' αυτόν (φυσικά και το σεξ ήταν αδιανόητο σε εφηβική ηλικία, βλέπε και τον "Πυρετό στο Αίμα" του Καζάν, που αναφέρεται στην ίδια εποχή). Το μπουρλέσκ στο κλαμπ χάνει την παλιά του αίγλη εξ αιτίας της εισβολής της τηλεόρασης... Ένας κόσμος πεθαίνει, ένας άλλος αναδύεται στη θέση του! Πιο απελευθερωμένος, με τι τίμημα όμως;
Η διάθεση του Λέβινσον δεν είναι νοσταλγική όταν επιστρέφει στη δεκαετία του 50 (διάβασα ότι υπάρχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία). Αντίθετα τον ενδιαφέρει να καταγράψει τις αλλαγές που συνέβησαν σε όλα τα επίπεδα - και, συγχρόνως βέβαια, και τα προϋπάρχοντα ασφυκτικά ταμπού - της τόσο σημαντικής αυτής δεκαετίας. Επίσης το χιούμορ δεν λείπει καθόλου από το φιλμ και βρίσκεται σε ισορροπία με τις δραματικές καταστάσεις. Νομίζω ότι μέσα από την ευρεία αυτή ματιά του καταφέρνει αρκετά. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε, κατά τη γνώμη μου πάντα, με μια σημαντική κοινωνική ταινία, παρά το κάπως αποσπασματικό της στιλ. Δώστε της μια ευκαιρία.

Ο ΣΚΥΛΟΣ ΚΑΙ Η ΟΥΡΑ ΤΟΥ

Το "Wag the Dog" (1997) του Barry Levinson είναι για μένα μια από τις πιο έξυπνες και καυστικές αμερικάνικες κωμωδίες. Ένας πρόεδρος των ΗΠΑ εμπλέκεται σε σεξουαλικό σκάνδαλο λίγο πριν τις εκλογές και, για να τις κερδίσει, ένας παμπόνηρος τύπος που "διορθώνει καταστάσεις" συμμαχεί με έναν ισχυρό χολιγουντιανό παραγωγό και επινοούν έναν... πόλεμο ενάντια στην άσχετη Αλβανία (!) για να ρίξουν στάχτη στα μάτια των αμερικανών, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Πολύ καλοί οι Ρόμπερτ Ντε Νίρο και Ντάστιν Χόφμαν στους βασικούς ρόλους.
Σαφώς εμπνευσμένο από τη γνωστή υπόθεση Κλίντον - Μόνικα, ξεπερνά ωστόσο κατά πολύ την επικαιρική πλάκα και καυτηριάζει ανελέητα σχεδόν κάθε πτυχή της πολιτικής και της show business, δείχνοντάς μας με πάμπολλους τρόπους ότι, τελικά, αυτά τα δύο είναι το ίδιο ακριβώς πράγμα, τουλάχιστον για τις ΗΠΑ. Έτσι, ακόμα κι αν χρόνια μετά ο θεατής αγνοεί πλήρως την υπόθεση "Μόνικα", μπορεί κάλλιστα να απολαύσει την ταινία.
Φυσικά πολλοί θα πουν ότι αποκλείεται να συμβούν στην πραγματικότητα αυτά που δείχνονται. Δεν μπορείς σήμερα να κάνεις έναν εικονικό πόλεμο, πείθοντας όλη την υδρόγειο, ενώ στην πραγματικότητα "δεν κουνιέται φύλλο". Όντως, αλλά νομίζω ότι η υπερβολή στο σενάριο είναι ηθελημένη και δεν ενοχλεί, αφού λειτουργεί σαν αλληγορία για να πει πλήθος άλλων πραγμάτων και να σατιρίσει δεκάδες κλισέ που οι περισσότεροι εξακολουθούμε να "καταπίνουμε". Και, βασικό αυτό, είναι μια καλογυρισμένη, πυκνή και γρήγορη κωμωδία που παρακολουθείται με αμείωτο ενδιαφέρον.
Ο πόλεμος ως θέαμα στις τηλεοράσεις, η τεράστια δύναμη των media που μπορούν να κάνουν πιστευτή οποιαδήποτε ψευτιά και αποβλακώνουν εκατομμύρια θεατές, η άγνοια του μέσου αμερικάνου για πάμπολλά θέματα, η δύναμη των show business και του Χόλιγουντ ιδιαίτερα, το πλήρες ξεπούλημα της τέχνης στο χρήμα, τη δόξα ή τις "άνωθεν εντολές", η γελοιότητα της πολιτικής και τα βρώμικα μέσα που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει, η αποκάλυψη μηχανισμών που κινούν τα νήματα μετατρέποντας τους εκλεγμένους άρχοντες σε μαριονέτες, η κατάδειξη των αθέατων μηχανισμών του χολιγουντιανού σινεμά αλλά και των show business γενικότερα, είναι μερικά μόνο από τα θέματα που θίγονται στο πυκνότατο αυτό φιλμ που, ξαναλέω, παραμένει παρ' όλα αυτά και απολαυστικό. Αν δεν το έχετε δει κάντε το, συγχωρώντας την υπερβολή του και ξεχνώντας την λογική αντίρρηση "μα δεν μπορεί να γίνουν όλα αυτά". Άλλος είναι ο στόχος.
ΥΓ: Και, φυσικά, για μια ακόμα φορά τίθεται το ερώτημα που έχω ξαναθέσει: Πώς το ίδιο το Χόλιγουντ, η πεμπτουσία της show business, γυρίζει τόσο αποκαλυπτικές και καυστικές για το ίδιο (και για πολλά άλλα θέματα) ταινίες;