"ΟΙ ΑΤΑΙΡΙΑΣΤΟΙ" Ή ΤΙΤΛΟΙ ΤΕΛΟΥΣ ΓΙΑ ΚΑΟΥΜΠΟΪΣ

Το 1961 ο μεγάλος John Huston (1906-1987) γυρίζει το "The Misfits" ("Οι Αταίριαστιοι" στην Ελλάδα), ταινία η οποία έμελλε να είναι η τελευταία των δύο από τους σταρς που πρωταγωνιστούσαν : Της Μέριλιν Μονρόε και του Κλαρκ Γκέιμπλ (οι άλλοι δύο που έπαιζαν ήταν ο Μοντγκόμερι Κλιφτ και ο Ελάι Γουάλας).
Η ηρωίδα (η Μέριλιν) πάει στο Ρένο της Νεβάδα για να πάρει γρήγορο διαζύγιο, ενώ στο μυαλό της δεν έχει κανένα σχέδιο για το μέλλον. Με την ηλικιωμένη, αλλά "έξω καρδιά" σπιτονοιοκυρά της θα συναντήσουν σε ένα μπαρ δύο από τους τελευταίους κάουμπόις, μαζί θα πάνε στο εξοχικό του ενός, εκείνη θα ερωτευτεί τον έναν, στην παρέα θα προστεθεί κι ένας τρίτος άντρας και όλοι μαζί θα πάνε για ροντέο και μετά για κυνήγι άγριων αλόγων (όπως και οι κάουμπόις- κυνηγοί τους είναι κι αυτά από τα τελευταία που έχουν απομείνει).
Ο Χιούστον γυρίζει μια ελεγεία πάνω στο τέλος εποχής πολλών πραγμάτων: Οι κάουμπόις, το είπαμε, είναι οι τελευταίοι που επιμένουν στο "πρωτόγονο" επάγγελμά τους. Τα άγρια άλογα  από τα τελευταία που εξακολουθούν να καλπάζουν ελεύθερα. Η Μέριλιν είναι η τελευταία ευκαιρία για τον πλέον μεσήλικα απ' τους άντρες. Η φύση μοιάζει κι αυτή να τελειώνει, τα πάντα είναι πλέον τεχνητά, πόλεις. Όσο για τον κάουμπόι, είναι ταυτόχρονα ένας "ετεροχρονισμός", διαθέτοντας μια "μάτσο βαραβαρότητα", αλλά και ένας ρομαντικός, ο οποίος αρνείται να μπει στα στενά καλούπια της αστικής ζωής, βάζοντας πάνω απ' όλα την ελευθερία. Κάποιου είδους χάπι εντ υπάρχει, ωστόσο η όλη αίσθηση που αφήνει το φιλμ είναι γλυκόπικρη.
Μαζί με όλα αυτά θα θαυμάσετε ένα εξαιρετικό καστ και μερικές αξέχαστες σκηνές: Τη Μάριλιν με το γιογιό (ή όπως αλλιώς το λένε αυτό) στο μπαρ, κυρίως όμως τη φοβερή και ιδιαίτερα μακρά σεκάνς του τέλους, με το κυνήγι, τη σύλληψη και τον δαμασμό των άγριων αλόγων και τα όσα ακολουθούν. Αληθινές σκηνές ανθολογίας! Όσο για τους χαρακτήρες (η καλή, ευαίσθητη και πληγωμένη Μέριλν, ο βάρβαρος αλλά και ρομαντικός Γκέιμπλ, ο αλκοολικός και ασταθής Κλιφτ, ο καταδικασμένος, όπως όλα δείχνουν, στη μοναξιά Γουάλας), είναι όλοι καλά μελετημένοι και άριστα δοσμένοι. Σχέσεις φιλίας, έρωτα, καυγάδες, όλα άψογα δομημένα και δοσμένα, και μια περιρέουσα μελαγχολία (με όλα αυτά τα "τέλος εποχής"), σφραγίζουν την ταινία.  Όσο για την ασπρόμαυρη φωτογραφία συλλαμβάνει το μεγαλείο της φύσης, που αποξενώνεται όλο και περισσότερο από τον άνθρωπο (ή μάλλον καταστρέφεται απ' αυτόν).
Σημαντική κατά τη γνώμη μου ταινία, όχι από τις γνωστότερες του Χιούστον, διατηρεί μέχρι σήμερα τη γοητεία της. Αξίζει να την ψάξετε, έστω και απλώς για ενδοκινηματογραφικούς λόγους (τελευταία εμφάνιση στην οθόνη δύο μεγάλων μορφών, όπως είπαμε στην αρχή).

ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ ΣΤΟ "KEY LARGO"

Μπορείς να το ονομάσεις θρίλερ. Μπορείς να βρεις πολλά στοιχεία από γκαγκστερική ταινία. Και, τουλάχιστον σε μεγάλο μέρος του, εντοπίζεις τις θεατρικές του καταβολές. Το "Key Largo" πάντως, που γύρισε το 1948 ο John Huston παραμένει μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία, που σκιαγραφεί αδρά την Αμερική της εποχής.
Υπάρχει ο αμοραλιστής (κάθαρμα πέστε τον καλύτερα) γκάνγκστερ που κάνει τα πάντα για το χρήμα, υπάρχει η ξεπεσμένη σταρ, υπάρχει ο "παλιός καλός αμερικάνος" με τις πατριωτικές και άλλες ηθικές αξίες (ο οποίος σημειωτέον είναι καθηωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, σα να μας δηλώνεται ότι πρόκειται για ανίσχυρο και υπό εξαφάνισιν είδος), υπάρχει και ο λίγο ήρωας, λίγο ρεαλιστής και ψύχραιμος, ακόμα και κάπου κάπου δειλός πρωταγωνιστής, που είναι ίσως ο σύγχρονος άνθρωπος - στη θετική εκδοχή του τουλάχιστον.
Αλλά αρκετά με τις αναλύσεις. Οι άνθρωποι αυτοί, και κάποιοι άλλοι ακόμα, παγιδεύονται στο Key Largo, ένα κοραλιογενές τουριστικό νησί στη νότια άκρη των ΗΠΑ, που ενώνεται με την ξηρά με γέφυρα. Οι θετικοί - ή σχετικά θετικοί - χαρακτήρες παγιδεύονται σε ένα κλειστό λόγω σεζόν ξενοδοχείο από μια συμμορία γκάνγκστερς που έχει φτάσει εκεί για δικούς της όχι και πολύ τίμιους λόγους, κι όλοι μαζί παγιδεύονται από μια εφιαλτική τροπική καταιγίδα που όλοι περιμένουν να ξεσπάσει από ώρα σε ώρα. Όταν αυτή φτάνει οι μάσκες πέφτουν και ό αληθινός χαρακτήρας του καθενός διαγράφεται πολύ καθαρότερα.
Το κλειστοφοβικό κλίμα είναι κυρίαρχο στο φιλμ. Η ένταση ανάμεσα στους χαρακτήρες, έτοιμη ανά πάσα στιγμή να πυροδοτήσει το φυτίλι της έκρηξης, είναι διαρκής και βρίσκεται σε απόλυτη αντιστοιχία με την ένταση που επικρατεί πριν το ξέσπασμα της καταιγίδας. Σπάνια ο παραλληλισμός ανάμεσα στην ψυχολογία των ηρώων και τα εξωτερικά στοιχεία (της φύσης στην περίπτωσή μας) έχει δοθεί τόσο έξυπνα στο σινεμά. Και βέβαια, υπάρχει και η δευτερεύουσα, πλην όμως σημαντική, υποπλοκή με τη σχέση δυνατού - αδύνατου (όπου ο τελευταίος, οι ιθαγενείς ινδιάνοι εδώ, είναι αυτός που την πληρώνει δίχως να φταίει, ως κλασικός "συνήθης ύποπτος") και η κριτική στον όχι και τόσο δίκαιο Νόμο (πέστε τον μεροληπτικό να είστε μέσα). Τέλος - καθόλου ασήμαντο - υπάρχει και το δυνατό καστ με Χάμφρει Μπόγκαρντ, Λορίν Μπακόλ και Έντουαρντ Ρόμπινσον, οπότε η έννοια του κλασικού ταιριάζει γάντι στο φιλμ.
ΥΓ: Όσο για τη θεατρικότητα που ανέφερα στην αρχή, μη φοβηθείτε. Υπάρχει το διαρκές σασπένς, υπάρχει η τελευταία σκηνή δράσης στο γιωτ, υπάρχει και η σκηνοθεσία του Χιούστον, οπότε δεν νομίζω ότι θα κουραστείτε καθόλου.

Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΣΙΕΡΑ ΜΑΝΤΡΕ ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΛΗΣΤΙΑ

O Huston Huston (1906-1987) γυρίζει το 1948 τον "Θησαυρό της Σιέρα Μάντρε", που θεωρώ από τις καλύτερες ταινίες του. Σπάνια ο κινηματογράφος έχει καταγράψει με τόση ένταση την ανθρώπινη απληστία και την τρέλα που τη συνοδεύει, μια τρέλα που δεν υποχωρεί μπροστά σε τίποτα, που δεν έχει ιερό ή όσιο, που δεν διστάζει να φτάσει στον φόνο. Και βέβαια είναι το καλύτερο φιλμ (νομίζω) που μιλά για τον πυρετό του χρυσού.
Η απόλυτη φτώχια και η αθλιότητα της καθημερινότητάς τους θα οδηγήσουν τρεις αμερικάνους που έχουν ξεμείνει πάμφτωχοι σε ένα μεξικάνικο χωριό να γίνουν χρυσοθήρες και να ψάξουν για χρυσό σε μια μακρινή περιοχή στα βουνά. Αλλά το γεγονός ότι τους δένουν πλέον δεσμοί ζωής και θανάτου (ο ένας έχει σώσει τη ζωή του άλλου) δεν εμποδίζει το μικρόβιο της απληστίας να αναπτυχθεί και η παράνοια που δημιουργεί καταλαμβάνει τον έναν απ' αυτούς με τραγικές συνέπειες.
Δεν είναι μόνο η μελέτη της ανθρώπινης απληστίας ούτε η εξαιρετική παρουσία του Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ (σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του) που κάνουν καλή την ταινία. Είναι και το ότι ο Χιούστον, από τους μεγάλους κλασικούς αμερικανούς σκηνοθέτες, ξέρει να αφηγείται με άψογο τρόπο και με το σφιχτό και δυνατό σενάριο καταφέρνει να κρατά από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό τον θεατή και μάλιστα μέχρι σήμερα. Οι περιπέτειες των τριών φίλων, η εμφάνιση αδίστακτων ληστών, οι φτωχοί μεξικάνοι ενός χωριού, ο παρείσακτος τέταρτος που θα εμφανιστεί ξαφνικά, είναι μερικά από τα στοιχεία που εμπλουτίζουν την πλοκή και καθηλώνουν.
Η απληστία και ο πυρετός που δημιουργεί ο πλούτος μπορούν να προσβάλλουν κάποιους ανθρώπους και να τους οδηγήσουν στην παράνοια, λέει ο σκηνοθέτης. Κι αυτό είναι μια διαπίστωση που εξηγεί κάμποσες ανθρώπινες συμπεριφορές (έχετε σκεφτεί ποτέ γιατί κάποιος εκατομμυριούχος που κυριολεκτικά δεν ξέρει τι έχει εξακολουθεί να αγωνίζεται για να αυξήσει τα κέρδη του και μάλιστα πολύ συχνά πατά επί πτωμάτων, παραβιάζει νόμους, πολεμά λυσασμένα αντιπάλους του, τη στιγμή που όσα παραπάνω εκατομμύρια να βγάλει δεν θα προσθέσεουν τίποτα στην ευημερία του, αφού πρακτικά μπορεί να ικανοποιήσει κυριολεκτικά οποιαδήποτε υλική του επιθυμία); Και βέβαια ένα είδος μοίρας στο τέλος του φιλμ θα δείξει με συντριπτικό (και ιδιοφυή) τρόπο τη ματαιότητα και το παράλογο της όλης κατάστασης, τη γελοιότητα της ανθρώινης μεγαλομανίας και της συνεχώς μεγαλύτερης επιδίωξης κέρδους.
Αρχετυπική ταινία, παραλλαγές του θέματος της οποίας συναντούμε σε κάθε είδους αφηγηματικής τέχνης (ούτε κι αυτή βέβαια ήταν η πρώτη που ασχολήθηκε μ' αυτό), συνίσταται ανεπιφύλακτα ως κλασική.

ΤΟ ΚΛΑΣΣΙΚΟ "ΓΕΡΑΚΙ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ" ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΥΑΡ

Η πρώτη ταινία του John Huston (1906-1987) το 1941 έμελλε να είναι και μια από τις πιο κλασσικές του: "Το Γεράκι της Μάλτας" θεωρείται μέχρι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα φιλμ νουάρ στην ιστορία του σινεμά - και ένας από τους καλύτερους ρόλους του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Βλέποντάς το σήμερα, δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε ότι πρόκειται για μια αρχετυπική ταινία του είδους ή, για πολλούς, για την ταινία που καθόρισε το είδος.
Στο "Γεράκι" υπάρχει ο σκληρός ντετέκτιβ, η μοιραία γυναίκα, η μπερδεμένη, γεμάτη ανατροπές και "γυρίσματα" πλοκή, οι φόνοι, οι μοναχικοί χαρακτήρες, το αντικείμενο του πόθου (δεν μιλώ εδώ για τη γυναίκα, αλλά για το χρήμα, δηλαδή για το πολύτιμο αντικείμενο που όλοι κυνηγάνε στο συγκεκριμένο φιλμ).
Η πλοκή, που αναφέραμε και παραπάνω ότι είναι καταιγιστική (στο πρώτο δεκάλεπτο έχουν συμβεί τόσα που στα χέρια άλλων θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει υλικό για μια ολόκληρη ταινία) και μπερδεμένη, από ένα σημείο και πέρα αποκτά μάλλον δευτερεύουσα σημασία μπροστά στους χαρακτήρες των ηρώων και τις αντιδράσεις τους. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής είναι ένα παράξενο κράμα καλού και κακού που σπάνια συνατάμε στο σημερινό σινεμά: Σκληρός, κυνικός και ρεαλιστής, αρκετά "κάθαρμα", αλλά και με έναν δικό του κώδικα τιμής, που είναι ικανός να παρακάμψει τους πειρασμούς. Ίσως αγαπά την γυναίκα (ποτέ αυτό δεν γίνεται ξεκάθαρο), αλλά οι εσωτερικές του ιεραρχήσεις αξιών εμποδίζουν τον θρίαμβο του ρομαντισμού. Αυτό όμως που κυρίως έμεινε σε μένα τουλάχιστον είναι η μάταιη αναζήτηση του πλούτου και των υλικών αγαθών γενικότερα. Αυτό που νομίζω ότι τονίζεται κατά βάση είναι η ματαιότητά τους, η ανικανότητά τους να φέρουν την ευτυχία - και η ικανότητά τους να ξεγλιστρούν μέσα από τα χέρια μας, αφήνοντας όσους επένδυσαν τα πάντα σ' αυτά ακόμα πιο κενούς και αποτυχημένους από πριν. Και, βέβαια, θα μπορούσε η διαπίστωση αυτή να αφορά πολύ ευρύτερα πράγματα: Το μάταιο κυνήγι της ευτυχίας στη ζωή αυτή, ας πούμε. Θυμηθείτε: Όταν κάποιος ρωτά από τι είναι κατασκευασμένο το περίφημο Γεράκι, η απάντηση είναι "Από το υλικό που είναι φτιαγμένα τα όνειρα".
Ακούγονται τετριμμένα αυτά; Διάβολε, βρισκόμαστε στα 1941 (και μάλιστα στην ταινία ενός πρωτοεμφανιζόμενου) και το σινεμά σχετικά στην αρχή του. Πολλά από αυτά που σήμερα θεωρούμε δεδομένα δεν έχουν ακόμα ειπωθεί. Θα πρότεινα να αφεθείτε στη γοητεία της ασπρόμαυρης εικόνας... κι αν ακόμα θεωρήσετε κάποια στοιχεία ξεπερασμένα, οι περσόνες του Μπόγκαρτ, του Πίτερ Λόρε ή του "Χοντρού" μπορούν να σας αποζημειώσουν.