ΑΙΜΑΤΟΒΑΜΜΕΝΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΟΧΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ "ΣΚΙΑ"

Ο Zhang Yimou είναι ίσως ο γνωστότερος σήμερα κινέζος σκηνοθέτης. Στα φιλμ του περνά με άνεση από τα σύγχρονα δυνατά δράματα στο μακρινό παρελθόν, με σήμα κατατεθέν τις θεαματικές σκηνές μαχών. Στο δεύτερο είδος ανήκει η "Σκιά" του 2018, όπου, νομίζω, ο Yimou ξεπερνά τον εαυτό του σε εικαστική ομορφιά.
Στην αρχαία Κίνα ένας ισχυρός βασιλιάς αρνειται να πολεμήσει για να πάρει πίσω μια πόλη που έχουν καταλάβει εχθροί του, παρά την αντίθετη γνώμη της αυλής, της αδελφής του και του στρατηγού του. Σύντομα μαθαίνουμε ότι ο στρατηγός δεν είναι ο πραγματικός, αλλά ένας σωσίας, μια"σκιά" του αληθινού, ο οποίος, τραυματισμένος, ζει κρυμμένος. Οι ίντριγγες στην αυλή, οι συνωμοσίες, αλλά και οι επικές μάχες θα γίνονται από εδώ και πέρα όλο και πιο πολύπλοκες.
Κανείς δεν αντιλαμβάνεται από την πρώτη ματιά τον χαρακτήρα, τα κίνητρα και τους αληθινούς στόχους των ηρώων του φιλμ. Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται και ουδείς σχεδόν δεν πράττει ή πιστεύει αυτό που αρχικά νομίζαμε. Οι χαρακτήρες δείχνουν διαρκώς διαφορετικές πτυχές και η έννοια της ίντριγκας βρίσκει εδώ τον ορισμό της. Όσο το φιλμ προχωρά, τόσο το αίμα ρέει περισσότερο και οι σφαγή παίρνει το πάνω χέρι. Το τέλος θα είναι μια εκατόμβη.
Πέρα από μια πολύπλοκη ιστορία, ο Yimou ίσως να θέλει να μας πει για το κακό και την τρέλα που τελικά προκαλεί η εξουσία ή/και ο πόθος για την κατάκτησή της. Ωστόσο το αριστουργηματικό στοιχείο εδώ είναι η υπέροχη αισθητική. Ο σκηνοθέτης υιοθετεί μια κυρίως γκρίζων τόνων γκάμα χρωμάτων, που κάνουν το φιλμ να μοιάζει σχεδόν ασπρόμαυρο δίχως να είναι - το κόκκινο του αίματος δεν αφήνει αμφιβολία γι' αυτό - ενώ στις υπαίθριες σκηνές η βροχή δεν σταματά ούτε στιγμή. Οι μονομαχίες (κάποιες με ανοιχτές... ομπρέλες), οι μάχες, αλλά και κάθε κίνηση, είναι εξαιρετικά χορογραφημένες, σα να παρακολουθούμε μπαλέτο και φτάνουν σε απιστευτη ομορφιά. Βρήκα το όλο εικαστικό μέρος εξαίσιο. Βέβαια ο Γιμού το έχει ξανακάνει κάμποσες φορές από τον "¨Ηρωα" και πέρα. Θεωρώ τη "Σκιά" μια από τις καλύτερες στιγμές αυτού του ύφους.
Δείτε το για τις υπέροχες εικόνες του. Σας προειδοποίησα όμως για τη βία του και τις σφαγές, που δεν αφήνουν σχεδόν τίποτα ζωντανό...

"Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ" ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο γνωστότερος σύγχρονος κινέζος σκηνοθέτης Yimou Zhang μοιράζει το έργο του ανάμεσα σε φαντασμαγορικά έπη ("Ιπτάμενα Στιλέτα", "Ήρωας" κλπ.) και σε μικρά, καθημερινά δράματα. Στα τελευταία ανήκει "Η Μεγάλη Επιστροφή" ("Coming Home" στα αγγλικά, "Gui Lai" στα κινέζικα) του 2014, όπου ξανασυναντά την πρώην μούσα του Γκονγκ Λι (εξαιρετική η ερμηνεία της).
Στη δεκαετία του 60, εποχή της εφιαλτικής τελικά Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα, μια γυναίκα προσπαθεί να περιθάλψει (παράνομα φυσικά) τον σύζυγό της, που όντας φυλακισμένος για πολιτικούς λόγους, έχει δραπετεύσει. Η κόρη τους όμως, φανατική "ερυθροφρουρός", θα τον καταγγείλει. Όταν ο σύζυγος επιστρέφει χρόνια μετά - αυτή τη φορά απελευθερώνεται επίσημα - ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του πάσχει από ένα είδος αμνησίας και αδυνατεί να τον αναγνωρίσει. Αντίθετα εξακολουθεί να περιμένει πάντοτε την επιστροφή του αγαπημένου συζύγου της... Εκείνος, με τη βοήθεια της μετανιωμένης κόρης, σκαρφίζεται διάφορα τεχνάσματα για να την κάνει να θυμηθεί ποιος είναι.
Η ταινία ισορροπεί ανάμεσα στο προσωπικό δράμα (η περίπτωση της αμνησιακής γυναίκας) και το ιστορικό φόντο (η Πολιτιστική Επανάσταση, η κρατική τρομοκρατία, η πρόσφατη ιστορία της Κίνας). και δείχνει, με κάτι παραπάνω από σαφή τρόπο, ότι η ιστορία επηρεάζει άμεσα την ανθρώπινη καθημερινότητα, τις ζωές απλών ανθρώπων, ρίχνοντας βέβαια μια άμεσα καταγγελτική ματιά στη σκοτεινή αυτή περίοδο. Συγχρόνως το φιλμ εστιάζει στις προσωπικές ζωές των ηρώων, στην ιδιαίτερη περίπτωσή τους, βγάζοντας αρκετή συγκίνηση. Προσωπικά (ίσως και για υποκειμενικούς λόγους) η συγκίνηση αυτή με "ακούμπησε" συναισθηματικά. Και το τέλος με έκανε να φτάσω στα πρόθυρα ενός δακρύου...
Αρκετά δυνατό κατά τη γνώμη μου δράμα κλειστών χώρων, δίχως εξάρσεις και άγριες κορυφώσεις (εκτός ίσως των σκηνών στην αρχή σχετικά του φιλμ της καταδίωξης του δραπέτη), με εξαιρετικές ερμηνείες, επαναλαμβάνω ότι κατόρθωσε να με συγκινήσει. Μάλλον αυτός είναι ο σκοπός του άλλωστε.

ΤΑ "ΙΠΤΑΜΕΝΑ ΣΤΙΛΕΤΑ" ΚΑΙ Η ΟΠΤΙΚΗ ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Το 2000 ο "Τίγρης και Δράκος" του Ang Lee εντυπωσίασε το δυτικό κοινό και κίνησε το ενδιαφέρον του για τις πολεμικές περιπέτειες εποχής. Ο κινέζος Yimou Zhang "απάντησε" το 2002 με το εντυπωσιακότατο "Hero" και συνέχισε στο ίδιο κλίμα το 2004 με τα "Ιπτάμενα Στιλέτα" (House of Flying Daggers ήταν ο αγγλικός τίτλος).
Βρισκόμαστε στην Κίνα κάπου στον 9ο αιώνα. Η δυναστεία Τανγκ έχει παρακμάσει και οι κυβερνήσεις είναι διεφθαρμένες και άδικες. Κάπου εκεί δημιουργείται η μυστική οργάνωση "Ιπτάμενα Στιλετα" και κάνει ό,τι ο Ρομπέν των Δασών στη δύση: Κλέβει από πλούσιους και δίνει στους πεινασμένους φτωχούς. Η αστυνομία υποπτεύεται ότι μια κοπέλα που δουλεύει σε πορνείο έχει σχέση με την οργάνωση. Στέλνει λοιπόν έναν αξιωματικό να την παρακολουθήσει. Η πανέμορφη κοπέλα είναι τυφλή. Ο αστυνομικός τη συλλαμβάνει, αλλά, σε συνενόηση με τον συνάδελφό του, προσποιείται ότι τη σώζει, την ελευθερώνει και την ακολουθεί για να κερδίσει την εμπιστοσύνη της και να φτάσει έτσι στην καρδιά της οργάνωσης. Τα πράγματα όμως δεν είναι καθόλου όπως φαίνονται. Τα πάντα θα ανατραπούν όχι μόνο σε συναισθηματικό επίπεδο, αλλά και σε πολλά άλλα, καθώς οι εκπλήξεις διαδέχονται η μία την άλλη.
Με ένα πολύπλοκο σενάριο που καταφέρνει να κρατά το ενδιαφέρον του θεατή, η ταινία βασίζεται στις ανατροπές και τις απροσδόκητες εξελίξεις. Ωστόσο, όπως ακριβώς και με τα φιλμ που προαναφέραμε, η αξία της δεν βρίσκεται εκεί, νομίζω, αλλά στο οπτικό μέρος. Πλούσια παραγωγή, εντυπωσιακή σκηνογραφία τόσο στα μαγευτικά εσωτερικά όσο και στα εξωτερικά και κυρίως εκπληκτικά χορογραφημένες μάχες - είναι πραγματικά σα να παρακολουθείς μπαλέτο - είναι πιθανό να κόψουν την ανάσα σε πολλούς. Ούτως ή άλλως ο Γιμού είναι βιρτουόζος στο είδος, όπως είχε αποδείξει με τον "Ήρωα". Και προσθετει και στοιχεία ποίησης (θυμηθείτε την τελική σκηνή, με τη μονομαχία που συνεχίζεται ενώ ο καιρός - ή ίσως οι εποχές - αλλάζουν γύρω απο τους δύο ήρωες).
Δράμα, ανατροπές και εξωτικό υπερθέαμα λοιπόν αποτελούν το χορταστικό μενού του φιλμ. Κι μάλιστα όλα εκτελεσμένα με μια εκπληκτική δεξιοτεχνία. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι όλα αυτά τα έχουμε κάπου ξαναδεί  (το δυτικό κοινό τουλάχιστον στα δύο φιλμ που προανέφερα). Έτσι βρίσκω μεν την ταινία εντυπωσιακότατατη, αλλά και σε ένα κλίμα που έχω πλέον μάθει καλά. Αν πάντως σας γοητεύει το είδος αυτό των "ιπτάμενων" πολεμικών τεχνών, με τα εκπληκτικά σκηνικά και το μεγάλο θέαμα, μην το χάσετε.

ΜΟΝΟΣ ΓΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΙΛΙΑ... ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ

Ο Yimou Zang είναι μάλλον ο γνωστότερος σύγχρονος κινέζος σκηνοθέτης. Το 2005, έχοντας ήδη στο ενεργητικό του αρκετές και αρκετά διαφορετικού στιλ ταινίες, γυρίζει το "Riding Alone for Thousands of Miles". Το φιλμ, πάνω απ' όλα, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερα συγκινητικό, σε καμιά περίπτωση όμως μελό.
Ένας χήρος πατέρας από την Ιαπωνία έχει αποξενωθεί πλήρως και για πολλά χρόνια από το γιο του, όταν ξαφνικά μαθαίνει από τη γυναίκα του τελευταίου ότι ο γιος του είναι μάλλον ετοιμοθάνατος. Αφού μια προσπάθεια προσέγγισης αποτυγχάνει (ο γιος αρνείται να τον δει), ο πατέρας αποφασίζει να πραγματοποιήσει ο ίδιος την μεγάλη επιθυμία του γιου, ο οποίος έχει πάθος με την κινέζικη όπερα: Να ταξιδέψει σε ένα χωριό της Κίνας και να κινηματογραφήσει την εκτέλεση μιας συγκεκριμένης όπερας (που έχει τον τίτλο της ταινίας) από έναν συγκεκριμένο χωρικό περφόρμερ.
Το φιλμ παίζει σε πολλά συναισθηματικά επίπεδα: Ο πατέρας, κλειστός, αμίλητος, βαρύς, νοιώθει την τόσων χρόνων στέρηση ανθρώπινης επαφής να βαραίνει αμείλικτα πάνω του. Η όψιμη αγάπη για τον γιο που τόσα χρόνια έχει να δει τον κυριεύει. Στην Κίνα θα βρει ένα "υποκατάστατο". Τον μικρό γιο του χωρικού, που δεν έχει δει ποτέ τον πατέρα του, αφού ο τελευταίος βρίσκεται στη φυλακή. Η σχέση τους θα περάσει από διάφορα στάδια. Τελικά θα είναι μια παράλληλη σχέση μ' αυτήν που αρχικά ξεκίνησε να (ξανα)φτιάξει με τον δικό του γιο. Έτσι τα δράματα του ιάπωνα, του κινέζου χωρικού και του μικρού παιδιού του συναντιούνται και τελικά μπλέκονται αξεδιάλυτα.
Σε ένα άλλο επίπεδο, ο κλειστός "πολιτισμένος" γιαπωνέζος έρχεται σε επαφή με το φτωχό κινέζικο χωριό, αλλά και με την έμφυτη ανθρωπιά των απλών του κατοίκων. Η φιλοξενία τους, η βοήθειά τους, θα τον συγκλονίσουν. Θα αναθεωρήσει - σιωπηλά πάντα - την μέχρι τότε "στεγνή" στάση που κράτησε στη ζωή του. Θα είναι όμως μάλλον αργά...
Εκτός των άλλων το φιλμ διαθέτει και μαι μεγάλη σκηνή σε ένα παράδοξο κινέζικο τοπίο με τεράστια κάθετα βράχια που σχηματίζουν έναν αληθινό λαβύρινθο. Ωστόσο μάλλον λίγες είναι οι παραχωρήσεις που κάνει στο κινέζικο φολκλόρ.
Καλή ταινία, ίσως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί υπερσυναισθηματική, πλην όμως είναι γεμάτη από τόση τρυφερότητα, συγκίνηση και ανθρωπιά, που την συγχωρώ. Και, τελικά, κοιτάξτε να εκδηλώνετε τα συναισθήματά σας πριν να είναι αργά. Δεν είναι και τόσο κακό ή ντροπιαστικό.

ΟΤΑΝ Ο ΓΙΜΟΥ ΔΙΑΣΚΕΥΑΖΕΙ ΚΟΕΝ

Το εγχείρημα ήταν πραγματικά "κουφό": Ο γνωστότερος κινέζος σκηνοθέτης Yimou Zhang διασκευάζει το κατάμαυρο νουάρ (ταυτολογία με απόλυτο νόημα εδώ) των αδελφών Κοέν "Μόνο Αίμα". Ήμουν λοιπόν πολύ περίεργος να δω το αποτέλεσμα. Το "Μιά Γυναίκα, ένα Όπλο και ένα Νουντλ μπαρ" (San qiang pai an jing qi ο κινέζικος τίτλος, αν σας ενδιαφέρει) του 2009 ωστόσο, σε κάποια σημεία με γοήτευσε, συνολικά όμως μάλλον με απογοήτευσε.
Ο Yimou επιλέγει μια πιο ελαφρά, κωμική βερσιόν της αρχικής ταινίας και μεταφέρει την ιστορία στη μεσαιωνική Κίνα, διατηρώντας κατά τα άλλα το στόρι αρκετά πιστό. Το θέμα είναι ότι το φιλμ ούτε ακριβώς κωμωδία είναι, ούτε φοβερό σασπένς έχει, ούτε και την απληστία ή/και την βλακεία διερευνά, όπως έκανε το πρωτότυπο. Το παρακολούθησα μεν με ενδιαφέρον, αλλά δεν μου είπε τίποτα παραπάνω. Γιατί έγραψα αρχικά ότι με γοήτευσε σε κάποια σημεία; Επειδή ο Yimou είναι νομίζω ο πιο εντυπωσιακός σύγχρονος κινέζος δημιουργός (όχι ότι τους ξέρω όλους φυσικά) και καταφέρνει πάντοτε να συλλαμβάνει εκπληκτικές εικόνες, πράγμα που αποτελεί το σήμα κατατεθέν των ταινιών του. Έτσι κι εδώ τα χρώματα είναι εκτυφλωτικά, τα έρημα τοπία απίστευτα (αλήθεια, υπάρχουν όντως αυτές οι κόκκινες και λευκές "ριγέ" έρημοι;), το στυλιζάρισμα και οι σχεδόν χορευτικές κινήσεις συχνά πανέμορφες, τα καδραρίσματα εντυπωσιακά. Η εικόνα λοιπόν με αποζημείωσε απόλυτα.
Το χιούμορ όμως (που θα ήθελε να είναι μαύρο, αλλά...) ήταν κακό, με συχνά πεσίματα και γλιστρήματα των ηθοποιών που υποτίθεται ότι θα έβγαζαν γέλιο (;) και με τους ηθοποιούς συχνά να ουρλιάζουν. Γενικά βέβαια όλο αυτό το υπερβολικό παίξιμο είναι χαρακτηριστικό του απωανατολίτικου σινεμά και, προφανώς, γίνεται αποδεκτό εκεί, ενώ εμάς συχνά μας ενοχλεί. Το συμπέρασμα, όπως καταλαβαίνετε, είναι ότι αν πάτε να δείτε κωμωδία... ξεχάστε το. Κι αν πρέπει να διαλέξετε, θα σας συμβούλευα να επιλέξετε το πρωτότυπο φιλμ των Κοέν. Ίσως πάντως κι αυτό εδώ να αξίζει για τις εικόνες του.
Γενικά μιλώντας πάντως, φοβάμαι ότι δεν θα ξαναδούμε απ' τον Yimou ταινίες όπως τα "Σήκωσε τα Κόκκινα Φανάρια" ή "Ο Ήρωας".

ΕΚΘΑΜΒΩΤΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ, ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΕΣ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

Στον "Ήρωα" το βάρος έπεφτε στο επικό στοιχείο και στις απίστευτα χορογραφημένες μάχες. Στα "Ιπτάμενα στιλέτα" ο ρομαντισμός και η ποίηση είχαν τον πρώτο λόγο μέσα από πανέμορφες εικόνες. Στην "Κατάρα του χρυσού λουλουδιού" ο Yimou Zhang ρίχνει το βάρος στην τραγωδία στους κόλπους της πανίσχυρης αυτοκρατορικής οικογένειας. Και πάλι η λέξη "απίστευτα" έχει θέση εδώ, μόνο που αφορά πλέον τα εσωτερικά του παλατιού, τα εξωφρενικά φορέματα, τους άπειρους στρατούς. Είναι τόσος ο πλούτος, η χλιδή, το μεγαλείο, που ο θεατής μοιάζει να πνίγεται, να μπουχτίζει από τα μυριάδες χρώματα, τον χρυσό που καταλαμβάνει κάθε τετραγωνικό εκατοστό της οθόνης, τα αναρίθμητα, πολύπλοκα διακοσμητικά μοτίβα που στροβιλίζονται θαρρείς γύρω του. Μέσα σ' αυτό το χαώδες, υπερ-μπαρόκ περιβάλλον, το πιο βαρυφορτωμένο που έχω δει ποτέ, το ζοφερό δράμα, με τις αιμομεικτικές σχέσεις, τις πολύπλοκες ίντριγκες, τους φόνους και τις συνωμοσίες, μοιάζει να ασφυκτιά.
Υπάρχουν και οι (λίγες σε σχέση με τις προηγούμενες δύο ταινίες) σκηνές μονομαχιών και μαχών, όπου η ανάσα κόβεται τόσο από τις γεωμετρικές διατάξεις των πάντων, όσο κυρίως και με τα απίστευτα πλήθη που κατακλύζουν κάθε πιθανό χώρο. Πραγματικά εντυπωσιακή η τελική μάχη - σφαγή πάνω στα εκατομμύρια χρυσάνθεμα, φριχτή και η αλληλοσφαγή στους κόλπους της αυτοκρατορικής οικογένειας. Υποθέτω ότι τα κομπιούτερ συνέβαλαν για τα καλά για τη δημιουργία όλων αυτών. Τι μου έμεινε όμως μετά από όλο αυτό το "μπούκωμα", το όργιο των εικόνων; Ότι η εξουσία είναι πιο αδυσώπητη, εγκληματική και αδίστακτη από κάθε εγκληματία και στραγγαλίζει κάθε προσωπικό και ανθρώπινο συναίσθημα αν θέλει να παραμείνει πανίσχυρη.
Νομίζω όμως ότι μάλλον μου άρεσε λιγότερο από τις δύο προηγούμενες ταινίες της τριλογίας. Δείτε το αν θέλετε κυρίως για λόγους απόλυτου, σε βαθμό λιγώματος, εντυπωσιασμού (και καταλάβετε γιατί οι κινέζοι θα κάνουν δεν ξέρω τους καλύτερους, αλλά σίγουρα τους πιο εντυπωσιακούς ολυμπιακούς).
ΥΓ: Πάντως οι ταινίες του Γιμού εξακολουθούν να μ' αρέσουν γενικά περισσότερο από τις αντίστοιχες του άλλου διάσημου κινέζου σκηνοθέτη, του Κάιγκε.