ΟΙ 12 ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΚΑΙ Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

Αν δεν ξέρετε τον Tomás Gutiérrez Alea (1928-1996) νομίζω ότι θα έπρεπε οπωσδήποτε να τον μάθετε. Είναι ο γνωστότερος (και πιθανόν ο σημαντικότερος) κουβανός σκηνοθέτης, αλλά οι ταινίες του έχουν τόση σχέση με τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό (όπως ίσως φοβάστε) όση εγώ με τον... Τζορτζ Μπους. Ο Alea, αν και σοσιαλιστής, έκανε σχεδόν αποκλειστικά κωμωδίες. Και μάλιστα όχι απλές κωμωδίες, αλλά συνήθως γεμάτες με κατάμαυρο χιούμορ και αρκετές σουρεαλιστικές πινελιές. Ο κύριος δάσκαλός του δεν είναι κάποιος σοβιετικός σκηνοθέτης, αλλά ο Μπουνιουέλ, του οποίου θεωρείται κινηματογραφικός απόγονος και στον οποίον, μεταξύ άλλων, αφιερώνει μία τουλάχιστον ταινία του.
"Οι Δώδεκα Καρέκλες" του 1962 δεν είναι από τα αριστουργήματά του, είναι όμως απολαυστικότατες. Την ιστορία την ξέρετε πολύ καλά. Είναι αυτή που έγινε αργότερα ριμέικ με τον Βουτσά (δεν θυμάμαι τον τίτλο, κάτι με πολυθρόνα ήταν) και από τον Μελ Μπρουκς ("Το μυστήριο με τις 12 καρέκλες"). Ο Αλέα όμως δουλεύει με μια ιστορία προσαρμοσμένη στην Κούβα και αναφερόμενη στην επανάσταση του Κάστρο (υπενθυμίζω ότι η επανάσταση έγινε το 1959, οπότε ήταν τότε μόλις 3 ετών): Όταν εθνικοποιείται η έπαυλη ενός πρώην ζάπλουτου αριστοκράτη, τα έπιπλά του πουλιούνται. Μεταξύ άλλων και ένα σετ από 12 αγγλικές καρέκλες. Και τότε μαθαίνει από την ετοιμοθάνατη πεθερά του ότι σε μια από αυτές έχει κρύψει έναν πολύτιμο οικογενειακό θησαυρό. Με τη βοήθεια λοιπόν ενός νεαρού πρώην υπηρέτη του (και τώρα, φυσικά, απόλυτα ίσου του) οργώνει την Κούβα προσπαθώντας να ανακαλύψει και να αποκτήσει ξανά μια - μια τις καρέκλες, Φυσικά το τέλος είναι απροσδόκητο, και φυσικά δεν θα σας το αποκαλύψω.
Πάνω σ' αυτή τη έξυπνη ιστορία ο Αλέα κάνει δηκτικότατα σχόλια πάνω σε πολλά θέματα: Ο αριστοκράτης είναι πονηρός, δειλός και κάθε άλλο παρά τίμιος και φυσικά κάνει τα πάντα για το χρήμα. Ωστόσο ταυτόχρονα είναι και απόλυτος κηφήνας, συνεχίζοντας και στην αναζήτηση να είναι ό,τι ήταν πάντα: Ένα παράσιτο. Έχει πολλή πλάκα ότι ακόμα κι εκεί όλη τη δουλειά και όλες τις ιδέες τις έχει ο πρώην υπηρέτης, ενώ το μόνο που καταφέρνει ο ίδιος είναι να τα κάνει όλα θάλασσα και μετά να το βάζει στα πόδια. Και, σα να μην έφτανε αυτό, το μόνο που σκέφτεται είναι πώς θα κοροϊδέψει τον συνεταίρο του και να του φάει το μερίδιο. Ο οποίος συνεταίρος, αν και εργάτης τώρα πια, είναι πανέξυπνος και κάνει όλη τη δουλειά. Ταυτόχρονα, με αφορμή το οδοιπορικό τους, βλέπουμε αισιόδοξες σκηνές της νέας τότε κουβανέζικης κατάστασης.
Καταλαβαίνετε ότι τα "μηνύματα" είναι πέρα για πέρα σοσιαλιστικά. Ενθουσιασμένος ακόμα ο Αλέα από την φρέσκια επανάσταση δείχνει μια νέα χώρα να οικοδομείται και συγχρόνως χτυπά ανελέητα και με κάθε τρόπο το παλιό, διεφθαρμένο καθεστώς. Το κάνει όμως τόσο έξυπνα, τόσο απολαυστικά, τόσο ανάλαφρα και με τόσο χιούμορ, ώστε κάθε άλλο παρά με ενόχλησε ο υποτιθέμενος διδακτισμός του. Αν ήταν έτσι όλες οι προπαγάνδες χαλάλι τους... Κι όχι μόνο αυτό. Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς ότι από τότε κιόλας έριχνε και τις μπηχτές του στο νέο σοσιαλιστικό σύστημα, αφού από τότε, με την διεισδυτικότητα που τον διέκρινε, είχε ήδη εντοπίσει κάποια στραβά, που δεν δίσταζε καθόλου να καταγγείλει (την κριτική αυτή στο νέο πλέον καθεστώς θα επιτείνει πολύ περισσότερο με τις μετέπειτα ταινίες του, πάντα όμως με χιούμορ).
Σας ξαναλέω ότι απόλαυσα το φιλμ. Και δεν είναι και το καλύτερό του.