Η ΑΓΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΚΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΑΓΓΕΛΟΥ

Η "Αγωνία και Έκσταση" είναι μια ταινία του Carol Christian (1906-1976) του 1965. Ο άγγλος Reed είναι ούτως ή άλλως σημαντικός σκηνοθέτης, και μόνο για τον αριστουργηματικό "Τρίτο Ανθρωπό" του. Εδώ καταπιάνεται με μια βιογραφική ταινία, είδος που σε πρώτη φάση μάλλον βαριέμαι. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις.
Το συγκεκριμένο φιλμ, βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Irving Stone, ασχολείται με τον Μιχαήλ Άγγελο και τη δημιουργία του αριστουργήματός του, της θρυλικής Καπέλα Σιστίνα. Και βέβαια, ως χολιγουντιανή παραγωγή της εποχής, και τις υπερβολές της έχει και τα κιτς στοιχεία, και τον Τσάρλτον Ίστον στο ρόλο του Μιχαήλ Άγγελου. Νομίζω όμως ότι περιέχει και κάμποσα θετικά (όπως τον Ρεξ Χάρισον στο ρόλο του πάπα).
Κατ' αρχήν θα τονίσω ότι δεν με ενδιαφέρει το ιστορικό μέρος. Δεν έχω ιδέα δηλαδή αν όντως έτσι ήταν τα πράγματα με τον μεγάλο καλλιτέχνη, αν όσα βλέπουμε συνέβησαν αληθινά. Έχω ξαναπεί επανειλημένα ότι δεν περιμένω να μάθω ιστορία από το σινεμά, και μάλιστα τον χολιγουντιανό. Έτσι η αντίρρηση "μα αυτό δεν είναι ιστορικά ακριβές" μου είναι αδιάφορη. Με αυτό το δεδομένο λοιπόν, βρίσκω αρκετό ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο φιλμ. Στο πρώτο μέρος, όπου περιγράφονται στοιχεία από τη ζωή του Μ.Α., ο οποίος ήδη θεωρούνταν μεγάλος καλλιτέχνης, μάλλον βαρέθηκα. Το ενδιαφέρον για μένα ξεκινά από τη στιγμή που αυτός αναλαμβάνει (παρά τη θέλησή του, κατά το φιλμ, αφού προτιμούσε τη γλυπτική από τη ζωγραφική) να ζωγραφίσει το ταβάνι του παρεκκλησιού της Καπέλα Σιστίνα, δίπλα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης.
Η ταινία στην ουσία δεν είναι ένα βιογραφικό έπος, όπως φοβόμουν στην αρχή, αλλά επικεντρώνεται στις πολύπλοκες σχέσεις αγάπης - μίσους μεταξύ του καλλιτέχνη και του χρηματοδότη και θαυμαστή του πάπα. Ο τελευταίος κάθε άλλο παρά "ιερό" πρόσωπο είναι. Με απόλυτα κοσμική εξουσία, πολεμιστής ο ίδιος (είχε κάνει κάμποσες εκστρατείες), πονηρός μερικές φορές και όχι ιδιαίτερα συνεπής όσον αφορά το οικονομικό, τρέφει όμως έναν αληθινό θαυμασμό για τον μεγάλο καλλιτέχνη και, όσο περνά ο καιρός, κατέχεται κι αυτός από εμμονή για το αριστούργημα που συντελείται μέρα με τη μέρα μποροστά στα μάτια του (η Καπέλα Σιστίνα ζωγραφιζόταν για χρόνια). Τελικά, ενώ κατά βάση είναι, όπως είπαμε, ένας πανίσχυρος κοσμικός ηγέτης, διαθέτει και ένα πνευματικό στοιχείο και τελικά φτάνει να ενδιαφέρεται για την ολοκλήρωση του αριστουργήματος περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Μη νομίζετε όμως ότι αυτό τον εξιδανικεύει. Κατά τα άλλα παραμένει οξύθυμος, πονηρός και πέρα για πέρα κοσμικός. Ο Μ.Α. από τη άλλη είναι ο ανεξάρτητος, τολμηρός, πρωτοποριακός καλλιτέχνης, εγωκεντρικός πολλές φορές και οξύθυμος κι εκείνος, μοναχικός στη ζωή του (ο Μ.Α. όντως δεν παντρεύτηκε ποτέ και προς τιμήν του το φιλμ δεν περιέχει κάποιο χαζό λαβ στόρι, αλλά δείχνει σαφώς ότι είναι τόσο αποροφημένος με τη δημιουργία που στη ζωή του δεν υπάρχει θέση για έρωτα), που δεν διστάζει να συγκρουστεί επανειλημμένα με το πανίσχυρο "αφεντικό" του, ενώ συγχρόνως, αναγνωρίζοντας και την πνευματική πλευρά του τελευταίου, τρέφει και κάποια φιλία προς αυτόν.
Αν εξαιρέσουμε κάποια επι μέρους στοιχεία (όπως την κιτς σκηνή που ο Μ.Α. εμπνέεται εν είδει οράματος τη δημιουργία του Αδάμ από τον θεό από κάποιους σχηματισμούς στα... σύννεφα), βρήκα το φιλμ ενδιαφέρον κυρίως λόγω της πολύπλοκης σχέσης καλλιτέχνη - εργοδότη, δημιουργού - θεατή, του έργου τέχνης δηλαδή με τον αποδέκτη του, το κοινό. Και, αφού επικεντρώνεται σ' αυτό ακριβώς το στοιχείο, αξίζει να το δει κάποιος που ενδιαφέρεται για το θέμα.