Ο ΤΣΟΡΤΣΙΛ ΣΤΗΝ "ΠΙΟ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΩΡΑ" ΤΟΥ

Να λοιπόν που ήρθε και η σειρά του Τσόρτσιλ να διαπρέψει στη μεγάλη οθόνη. Δια χειρός του  ενδιαφέροντος (ακόμα κι αν δεν σ' αρέσει κάποια συγκεκριμένη ταινία του) βρεττανού Joe Wright. Μιλάμε για την "Πιο Σκοτεινή Ώρα" του 2017.
Η ταινία περιγράφει όσα συνέβησαν το 1940, μια εποχή όπου οι γερμανοί ναζί κέρδιζαν κατά κράτος και Βρετανία, Ρωσία και Αμερική δεν είχαν μπει ακόμα  στον πόλεμο. Η Βρετανία σκεφτόταν να υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με τον Χίτλερ (που ουσιαστικά θα σήμαινε ότι θα γινόταν υποχείριο του, καθώς όλη η υπόλοιπη Ευρώπη θα ήταν γερμανική). Και τότε, απροσδόκητα για πολλούς, πρωθυπουργός που θα διαδεχτεί τον άρρωστο Τσάμπερλεν εκλέγεται ο Τσόρτσιλ. Ο οποίος θα αλλάξει εντελώς πολιτική, θα παλέψει μέχρις εσχάτων και τελικά θα πείσει ακόμα και το βασιλιά ότι πρέπει να πολεμήσουν ενάντια στο ναζισμό.
Γιατί ο Τσόρτσιλ (του Συντηρητικού κόμματος) αποτελούσε έκπληξη; Κυρίως λόγω του εριστικού και αντιπαθούς χαρακτήρα του. Αριστοκράτης που "δεν είχε πάρει ποτέ το μετρό", σχεδόν αλκοολικός, αμετανόητος καπνιστής πούρων, απότομος και συχνά προσβλητικός με τους πάντες, με γουρουνίσια φάτσα, δεν ήταν αυτό που λέμε "κοσμαγάπητος". Ήταν όμως εξαιρετικά επίμονος , αυτό που λέμε "αγύριστο κεφάλι". Έτσι κατάφερε τελικά να επιβάλλει την άποψή του, που άλλαξε την ιστορία και την τροπή του πολέμου (φυσικά ο πόλεμος δεν κερδήθηκε μόνο από αυτό, αλλά σίγουρα έπαιξε μεγάλο ρόλο).
Όλα αυτά, τον δύσκολο και στρυφνό χαρακτήρα και τη επιμονή, ακόμα και σε στιγμές που όλα έδειχναν ότι θα λυγίσει, καταγράφει το φιλμ. Το οποίο βεβαίως παρακολουθείται μεν με ενδιαφέρον, αλλά δεν ξέρω αν θα γνώριζε τόση επιτυχία αν δεν το έπαιρνε πάνω του ο εκπληκτικά μεταμορφωμένος σε Τσόρτσιλ Γκάρι Όλντμαν (κάποιοι έχουν την ένσταση ότι τον έχει μετατρέψει σε ένα είδος καρικατούρας. Δεν ξέρω). Επίσης μη με ρωτήσετε αν τα γεγονότα είναι πέρα για πέρα πιστά στην πραγματικότητα. Ούτε κι αυτό το γνωρίζω. Η προσωπικότητα του Τσ. πάντως ήταν όντως κάπως έτσι. Για να το πούμε κομψά, αντιφατική. Όσο για το ότι οι Άγγλοι (όπως και οι αμερικάνοι) θα πολεμούσαν ντε και καλά τους ναζί, μη το θεωρείτε καθόλου δεδομένο. Λίγοι θα ήθελαν να εμπλακούν σε έναν εφιαλτικό πόλεμο με άγνωστη έκβαση αν ήταν δυνατό να τη γλυτώσουν. Απ' αυτή τη σκοπιά ο Τσ. ήταν ένας από αυτούς που έσωσαν εμάς, τις μελλοντικές γενιές δηλαδή, από ένα φριχτό παρόν (φαντάζεστε να είχε νικήσει ό,τι απεχθέστερο δημιούργησε ο 20ός αιώνας); Τώρα για το τίμημα που πλήρωσε ο λαός τότε... αποφασίστε εσείς. Η ιστορία δεν είναι ποτέ άσπρη - μαύρη, καλή ή κακή.
Τελικά αν θέλετε να μάθετε τα ιστορικά παρασκήνια και να απολαύσετε τον Όλντμαν δείτε του. Ως παραγωγή είναι βεβαίως λουστραρισμένη και άψογη. Όπως ξέρουν να κάνουν δηλαδή οι βρετανοί.

Η ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ ΣΑΝ ΘΕΑΤΡΙΚΟ - ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Η "Άννα Καρένινα", το διάσημο μυθιστόρημα του Τολστόι, μιλά για μια γυναίκα που εγκαταλείπει έναν πετυχημένο γάμο (με παιδί) με ισχυρό κρατικό αξιωματούχο για να ακολουθήσει τον τρελό της έρωτα για έναν νεαρό αξιωματικό. Θα παρατήσει τα πάντα, θα συγκρουστεί με την συντηρητική κοινωνία, θα πονέσει, αλλά θα επιμείνει μέχρι τέλους στην "σκανδαλώδη" για την εποχή απόφασή της. Όλα αυτά στους υψηλούς, αριστοκρατικούς κύκλους της τσαρικής Ρωσίας.
Το βιβλίο έχει μεταφερθεί κι άλλες φορές στο σινεμά σαν δυνατό μελόδραμα. Ο Joe Wright όμως, από τους πιο εντυπωσιακούς σύγχρονους σκηνοθέτης, το μεταφέρει εν έτει 2012 με εντελώς διαφορετική σκηνοθετική οπτική (οι τολμηρότητες είναι καθαρά σκηνοθετικές και όχι σεναριακές, δηλαδή δεν έχει αλλάξει νομίζω την ουσία και το νόημα του κειμένου). Αυτό που κάνει είναι να μεταφέρει την ιστορία της Καρένινα στο θέατρο. Αυτό που παρακολουθούμε είναι μια θεατρική παράσταση με θέμα την ερωτική αυτή ιστορία. Πλην όμως όσα βλέπουμε δεν είναι ακριβώς θέατρο. Η ιστορία διαδραματίζεται σε σκηνή, το κοινό παρακολουθεί από κάτω, αλλά τα σκηνικά, ζωγραφισμένα στο χέρι, αλλάζουν ταχύτατα και σε πολλές σκηνές καταργούνται εντελώς και βρισκόμαστε σε φυσικούς χώρους, δίχως κοινό πλέον. Άλλοτε πάλι η δράση (μια ιπποδρομία με αληθινά άλογα, ένα τρένο κλπ.) εισβάλλουν ζωντανά στη σκηνή τρομάζοντας τους θεατές, άλλοτε το ζωγραφισμένο σκηνικό γίνεται αληθινό τοπίο φόντου... και υπάρχουν και πολλά άλλα παιχνίδια. Στο μεταξύ η κάμερα κινείται ιλιγγιωδώς, οι γωνίες λήψης είναι ποικίλες, η μουσική πολύ καλή. Το αποτέλεσμα είναι, αν μη τι άλλο, εντυπωσιακό. Στο δεύτερο μέρος οι ρυθμοί πέφτουν κάπως, τα τοπία είναι περισσότερο φυσικά, η κάμερα κάπως ηρεμεί, δίχως όμως να σταματήσουν ποτέ τα διαρκή πάρε - δώσε με το θέατρο.
Όσον αφορά την ίδια την ιστορία, η Άννα είναι πάντα η επαναστάτρια που θα ακολουθήσει τα πολύ δυνατά της συναισθήματα αψηφώντας τον περίγυρο. Σκεφτείτε ότι μιλάμε για την συντηριτική ρωσική κοινωνία του 19ου αιώνα, οπότε το σκάνδαλο είναι απείρως μεγαλύτερο απ' όσο μπορούμε να συλλάβουμε με τη σύγχρονη σκέψη που διαμορφώνεται από μια ανεκτική κατά βάση κοινωνία. Οι σχέσεις της ακριβώς με τον κοινωνικό περίγυρο είναι άλλωστε αυτό που βρίσκεται στο κέντρο της οπτικής του Wright(και του σεναρίου του γνωστού Tom Stoppard), περισσότερο θα έλεγα από την ίδια την παθιασμένη ερωτική ιστορία. Τελικά βέβαια η ηρωίδα θα συντριβεί από την αμείλικτη "τάξη πραγμάτων" που την περιβάλλει. Αρκετά πριν το τέλος θα δούμε μια Καρένινα σπαστική, ζηλιάρα, ενοχλητική και εριστική. Ίσως κάποιοι θα πουν ότι τη δείχνει "κακιά", κατακρίνοντας έτσι το παράπτωμά της. Δεν συμφωνώ με μια τέτοια θεώρηση. Η έξυπνη και πρόσχαρη Άννα της αρχής θα γίνει όπως θα τη δούμε αφού ο κοινωνικός αποκλεισμός και η δημόσια χλεύη θα την έχουν εξουθενώσει. Δεν πρόκειται για μένα για μια "κακιά" Καρένινα, αλλά για μια τσακισμένη Καρένινα.
 Βρήκα την προσπάθεια του Wright πολύ ενδιαφέρουσα, αν και ομολογώ ότι προς το τέλος κουράστηκα λιγάκι. Πάντως πιστεύω ότι είναι ένα φιλμ που θα ενδιαφέρει ακόμα και τους εχθρούς των ταινιών εποχής. Είναι κλασική περίπτωση όπου το μοντέρνο και τολμηρό κινηματογραφικό στιλ (άσχετα αν αυτό σας αρέσει ή όχι ή αν συμφωνείτε ή όχι) αποπειράται να αλλάξει ένα συνήθως ακαδημαϊκό και άνευρο είδος σινεμά.

Η ΚΑΘΟΛΟΥ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ HANNA

Ο Joe Wright έχει αποδείξει τη μαεστρία του κυρίως σε δράματα εποχής, που στην περίπτωση της "Εξιλέωσης" αγγίζουν τα όρια του έπους. Με τη "Hanna" του 2011 αλλάζει ξαφνικά κλίμα και φτιάχνει μια περιπέτεια δράσης που κάπου εμπλέκει και στοιχεία του φανταστικού.
Η ιστορία δεν είναι ακριβώς πρωτότυπη (στο νου μας έρχεται αμέσως η τριλογία του Bourne), είναι όμως αρκετά ασυνήθιστη: Πατέρας ζει απομονωμένος σε καλύβα κάπου στην παγωμένη Φιλανδία και εκπαιδεύει από τότε ουσιαστικά που γεννήθηκε τη 16χρονη κόρη του, μετατρέποντάς την σε σχεδόν ανίκητη πολεμική μηχανή. Όταν η ίδια δεν αντέχει άλλο τη μοναξιά και νοιώθει ότι είναι πια ενήλικη, τη στέλνει για πρώτη φορά στον κόσμο με σκοπό να βρει μια πράκτορα. Και η εντυπωσιακή περιπέτεια αρχίζει. Η ταινία ξεχωρίζει σίγουρα από περιπέτειες δράσης του σωρού - παράγονται άλλωστε άπειρες τέτοιες κάθε χρόνο. Και για την πολύ καλή της σκηνοθεσία, και για το σχετικά ασυνήθιστο στόρι και για την τρυφερή ιστορία ενηλικίωσης την οποία εμπλέκει έξυπνα. Βεβαίως κυριαρχεί η απόλυτη σκληρότητα. Το κοριτσάκι δεν έχει σχεδόν αισθήματα - ή μάλλον τα ανακαλύπτει τώρα μόλις - και οι "κακοί", με επικεφαλής την Κέιτ Μπλάνσετ - είναι πολύ, μα πολύ κακοί, αδίστακτοι. Η βία είναι φυσικά αρκετή, το σασπένς δεν κάνει κατά τη γνώμη μου κοιλιά ούτε στιγμή, ωστόσο η συγκίνηση και η τρυφερότητα που λέγαμε καταφέρνουν να τρυπώνουν σ' όλα αυτά σε απροσδόκητες στιγμές και μάλιστα δίχως ίχνος μελό, καθώς η μικρή ηρωίδα γνωρίζει ουσιαστικά για πρώτη φορά τον κόσμο. Οι απιθανότητες υπάρχουν σίγουρα, όπως σ' όλες αυτές τις ταινίες που βασίζονται στη δράση, αλλά αφ' ενός κάπως δικαιολογούνται με τις αποκαλύψεις του τέλους και αφ' ετέρου νομίζω ότι είναι σχετικά λίγες για να σε ενοχλήσουν, όταν μάλιστα απολαμβάνεις ένα χορταστικό και μάλλον ασυνήθιστο θέαμα. Η ηρωίδα μάλιστα είναι η εξαιρετική μικρή ηθοποιός Σέρσια Ρόναν, που δίνει μεγάλες υποσχέσεις για το μέλλον και προστίθεται στα συν.
Συνολικά μπορώ να πω ότι το φιλμ - μέσα στα πλαίσια κάποιων από τις συμβάσεις του είδους βέβαια - μου άρεσε αρκετά και θα το κατέτασα στα καλά της χρονιάς. Όσο για τον Joe Wright, αποδεικνύει ότι κάθε άλλο παρά τυχαίος είναι, ότι μπορεί να ελιχτεί σε μια μεγάλη γκάμα ταινιών και ότι σίγουρα μπορούμε να περιμένουμε και πολλά άλλα απ' αυτόν.

ΟΣΚΑΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ "ΕΞΙΛΕΩΣΗ"

Είχα ξεχωρίσει τον μέχρι πρότινος τηλεοπτικό Joe Wright από την πρώτη μόλις ταινία του. Το "Περηφάνεια και προκατάληψη", ενώ δεν ήταν τίποτα σπουδαίο, διέθετε εντυπωσιακή σκηνοθεσία. Αυτό επιβεβαιώνεται και με το παραπάνω από την τωρινή "Εξιλέωση" (Atonement, 2007), δεύτερη μόλις ταινία του, από το γνωστό βιβλίο του Ian McEwan.
Πρόκειται για ένα δυνατό δράμα, απόλυτα οσκαρικών προδιαγραφών, που ξεκινά ανάλαφρα για να καταλήξει τραγικά. Αγγλία, μεσοπόλεμος (και λίγο μετά πόλεμος), πλούσιες οικογένειες, ανέμελες και πληκτικές μέρες... και μετά έρχεται η σκοτεινιά. Είναι βέβαια αδύνατο με όλα αυτά να μη σου έρθει στο μυαλό ο Ivory, πλην όμως νομίζω ότι ο Wright, με τη συγκεκριμένη ταινία, στέκεται άξια δίπλα του.
Το όλο νόημα της ταινίας είναι το πώς μια επιπόλαια, πεισματάρικη και απερίσκεπτη παιδική πράξη μπορεί να καταστρέψει για πάντα τις ζωές των γύρω. Παράλληλα όμως, θίγονται και θέματα όπως η μεγάλες ταξικές διαφορές της εποχής, τα "δύο μέτρα και δύο σταθμά" και η κοινωνική αδικία γενικότερα, αλλά και, κυρίως, η φρίκη του πολέμου. Ο πόλεμος (ο Β' Παγκόσμιος στο συγκεκριμένο φιλμ) δείχνεται απόλυτα ζοφερά, δίχως τίποτα μεγαλόπνοο και ηρωικό, σαν μια κατάρα που πέφτει επί δικαίων και αδίκων και μόνο κακό μπορεί να προκαλέσει. Αν ακόμα πιστεύετε σε πολεμικούς ηρωισμούς και "αναγκαιότητες" και άλλες τέτοιες μπούρδες, φοβάμαι πως θα απογοητευτείτε.
Πάντως, όπως είπα και στην αρχή, μετρά κυρίως η εντυπωσιακή σκηνοθεσία, με ενδιαφέροντα πήγαιν'-έλα στο χρόνο, με έξυπνες κινήσεις της κάμερας και με ένα πολύ εντυπωσιακό τράβελινγκ στη σκηνή της παραλίας με τους στρατιώτες, που από μόνη της θα ήταν ικανή να εδραιώσει το αντιπολεμικό κλίμα που λέγαμε. Ενδιαφέρουσα και η ανατροπή στο τέλος, όπου τονίζεται η συγκίνηση και η απώλεια, παίζει έξυπνα με την λογοτεχνική προέλευση του φιλμ και για λίγο - αλλά συγκλονιστική - εμφανίζεται η Βανέσα Ρέντγρέιβ. Φωτογραφία, κοστούμια κλπ. άψογα όπως αναμενόταν. Είπαμε. Πρόκειται για "οσκαρικό" φιλμ, ασχέτως αν τελικά θα το πάρει ή όχι.
Όσοι δεν αντέχετε τα δράματα εποχής κρατηθείτε μακριά. Οι υπόλοιποι θα απολάυσετε ένα από τα καλά δείγματα του είδους.

ΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ, ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ, ΔΑΚΡΥΑ ΚΑΙ ΧΑΜΟΓΕΛΑ

Για να σας προλάβω, δεν είμαι γενικά φαν των "ταινιών εποχής" (εξαιρέσεις, και μάλιστα λαμπρές, εννοείται ότι υπάρχουν). Αυτή εδώ η "Περηφάνεια και Προκατάληψη" του πρωτοεμφανιζόμενου πρώην τηλεοπτικού Joe Wright, σίγουρα έχει αρετές, που θα αναφέρουμε πιο κάτω, ωστόσο δεν νομίζω ότι συγκαταλέγεται στις λαμπρές εξαιρέσεις που λέγαμε πριν. Με κίνδυνο να χαρακτηριστώ "ρατσιστής" θα την αποκαλούσα κατ' εξοχήν "κοριτσίστικη" ταινία: Βασισμένη στο γνωστό μυθιστόρημα της Jane Austin, μιλά για τους γάμους ή τις απόπειρες γάμου πέντε (βοήθειά μας) νεαρών αδελφών κοριτσιών. Μία μία λοιπόν βρίσκουν το ταίρι τους, άλλες από έρωτα άλλες από συνεικέσια, ενώ ένας σκοτεινός, ανομολόγητος και βαθύς έρωτας είναι το φόντο για όλα όσα συμβαίνουν στο φιλμ. Τελικά... άντε, ας μη σας αποκαλύψω το τέλος.
Πλήξατε ήδη; Κι εγώ μ' όλα αυτά που έγραψα. Ίσως κάποιο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έκθεση των απάνθρωπων μερικές φορές (με τα σημερινά κριτήρια) ηθών γάμου της βαθειά συντηρητικής βρετανικής κοινωνίας του 19ου αιώνα (γάμοι από στυγνό συμφέρον, "λογοδοσίες" παιδιών σχεδόν από τότε που γεννιούνται κλπ.). Ωστόσο, όσο ασφυκτική κι αν είναι αυτή η κοινωνία, η ταινία κλίνει σαφώς προς τον ρομαντισμό, τον θρίαμβο των αισθημάτων πάνω στους ψυχρούς υπολογισμούς.
Οι αρετές που λέγαμε; Ο Joe Wright είναι ένας πολύ καλός σκηνοθέτης, που χρησιμοποιεί εξαιρετικά την κίνηση της μηχανής, έχει ιδέες για το πώς θα δείξει με πρωτότυπο τρόπο κοινότοπα πράγματα και γενικά κατορθώνει να κάνει την ταινία αρκετά ευχάριστη. Είναι και η εξαιρετική φωτογραφία και η στάνταρ ποιότητα των βρετανικών παραγωγών με την πλειάδα των πολύ καλών ηθοποιών (Κίρα Νάιτλι, Τζούντι Ντεντς, Ντόναλντ Σάντερλαντ, Μπρέντα Μπλέθιν κ.ά.), οπότε τα πράγματα βελτιώνονται πολύ.
Συνίσταται μόνο σε βαθειά ρομαντικούς, που πιστεύουν στον απόλυτό έρωτα, ή σε όσους θα εκτιμήσουν τις καθαρά κινηματογραφικές αρετές της ταινίας.