ΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΟΥ "ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΗ"

Ήταν η 2η μεγάλου μήκους fiction ταινία του Krzysztof Kieslowski (1941-1996) του 1979, πριν δηλαδή ο Κισλόφσκι πάει (και διακριθεί διεθνώς) στη Γαλλία. Λεγόταν "Ερασιτέχνης Κινηματογραφιστής" (Amator) και όντως πρόκειται για πολυεπίπεδο φιλμ.
Σε μια μικρή πόλη της Πολωνίας (επί "υπαρκτού σοσιαλισμού" προφανώς) ένας υπάλληλος ντόπιου εργοστασίου, που μόλις έγινε πατέρας, αγοράζει μια κινηματογραφική κάμερα (σπάνιο είδος τότε). Τη χρησιμοποιεί με επιτυχία γυρίζοντας "χειροποίητα" ντοκιμαντέρ, αποδεικνύεται ότι έχει ταλέντο, οι αρχές της πόλης του προτείνουν (μάλλον προπαγανδιστικές) δουλειές, διακρίνεται σε φεστιβάλ και σιγά - σιγά αποκτά κάποια φήμη στη χώρα. Ποιες θα είναι όμως οι επιπτώσεις στην καθημερινότητά του και την οικογενειακή του ζωή; Και τι αποφάσεις πρέπει να πάρει απέναντι στις αναπόφευκτες πιέσεις του καθεστώτος;
Η ταινία είναι γυρισμένη με ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό (στιλ απόλυτα ταιριαστό με τη δουλειά του ερασιτέχνη ήρωα του φιλμ). Μουντή, ξεβαμμένη εικόνα, άσχημοι, γυμνοί και καταθλιπτικοί χώροι (χαρακτηριστικοί της εποχής και του καθεστώτος), συνηθισμένοι άνθρωποι, όλα παραπέμπουν σε μια μάλλον βαρετή καθημερινότητα. Ταυτόχρονα, τα θέματα που θίγονται είναι πολλά και ποικίλα: Σε πρώτο επίπεδο η κριτική στο τότε καθεστώς: Πολιτιστική (και όχι μόνο) καταπίεση, "οδηγίες" για το πώς πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους οι καλλιτέχνες, χρήση των ταλέντων προς όφελος του καθεστώτος... και γενικά μια ευρύτερη ανελεύθερη ατμόσφαιρα. Αυτό όμως είναι μόνο το πρώτο επίπεδο. Από εκεί και πέρα θίγεται κυρίως το πάθος του (κάθε) καλλιτέχνη για τη δουλειά του, για τη δημιουργία δηλαδή, και η διπλή φύση αυτού του πάθους: Ευεργετική και καταστροφική ταυτόχρονα. Από τη μία η τέχνη δίνει απόλυτη ευχαρίστηση στο δημιουργό (και στους γύρω του). Από την άλλη όταν αυτή σε απορροφήσει, λίγα περιθώρια υπάρχουν για οικογενειακή ζωή και γαλήνια καθημερινότητα. Η κρίση σε προσωπικό επίπεδο θα έλθει σχεδόν σίγουρα. Ίσως εδώ να διακρίνουμε και μια κριτική προς την ασφυκτική, πλην όμως γαλήνια και ήρεμη, οικογενειακή καθημερινότητα, από την οποία ο ήρωας νοιώθει (ξαφνικά και αργά στη ζωή του) την ανάγκη να αποδράσει. Τέλος έχουμε μια μελέτη για τον ίδιο τον κινηματογράφο, για τη μαγεία και τη γοητεία του, για την καταλυτική επίδραση στους πιστούς του (είτε αυτοί είναι δημιουργοί είτε φανατικοί θεατές).
Έθιξα κάποια από τα θέματα της ταινίας. Ίσως εσείς να ανακαλύψετε περισσότερα. Από τα καλύτερα κατά τη γνώμη μου δείγματα απόλυτα ρεαλιστικού σινεμά, που, όπως είπαμε, περιέχει και κριτική ενός καθεστώτος που επέβαλε στους δημιουργούς αυτό ακριβώς το είδος.
ΥΓ: Στο φιλμ παίζει τον εαυτό του ο σημαντικός πολωνός σκηνοθέτης Κρίστοφ Ζανούσι.

Η ΔΙΠΛΗ ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟΝΙΚ

Υπάρχουν ταινίες ερμητικές, ταινίες που είναι πολύ δύσκολο να υποθέσεις "τι θέλει να πει" ο δημιουργός τους (ή αν όντως θέλει να πει κάτι). Μια απ' αυτές είναι, νομίζω, και η "Διπλή ζωή της Βερονίκ" του μακαρίτη Krzysztof Kieslowski (1941-1996), που γυρίστηκε το 1991, πριν την "τριλογία των χρωμάτων". Ωστόσο, η ερμητικότητα αυτή καθόλου δεν στερεί τα έργα αυτά από την ομορφιά τους. Βλέπετε, η ομορφιά δεν έχει πάντοτε νόημα, απλώς υπάρχει. Την θαυμάζουμε (συχνά, αν είμαστε τυχεροί), αλλά δεν σκεφτόμαστε ότι πρέπει να την ερμηνεύσουμε.
Η ομορφιά είναι πανταχού παρούσα στην αλλόκοτη αυτή ιστορία των δύο πανομοιότυπων Βερονίκ, που ζουν παράλληλα, σε διαφορετικά μέρη του κόσμου (στη Γαλλία και στην Πολωνία), μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό, έχουν τις ίδιες συνήθειες και κλίσεις - πλην όμως εντελώς διαφορετικές μοίρες -, αλλά αγνοούν η μία την ύπαρξη της άλλης. Μια ψυχαναλυτική ερμηνεία του στυλ "οι δύο όψεις που συνυπάρχουν μέσα μας" (καλό - κακό, αρσενικό - θηλυκό, λογική - συναίσθημα κλπ. κλπ. κλπ.) θα έπεφτε στο κενό, καθώς οι δύο κοπέλες δεν είναι ούτε αντίθετες ούτε συμπληρωματικές: Είναι απλώς ίδιες, εσωτερικά και εξωτερικά. Από εκεί και πέρα, ίσως δοθούν πολλές άλλες ερμηνείες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Μπορεί κάποια απ' αυτές να πλησιάζει τις προθέσεις του δημιουργού, μπορεί πάλι όχι. Όπως και να έχει όμως, η ομορφιά εξακολουθεί να υπάρχει: Στις εικόνες του Κισλόφσκι, στην υπέροχη μουσική του Preisner, στο κουκλοθέατρο του πρωταγωνιστή, στον μεταξύ τους έρωτα, στην ίδια την Ιρέν Ζακόμπ, την εμφάνιση και την ουράνια φωνή της...
Ίσως πολλοί να χρειάζονται ερμηνείες, ένα συγκεκριμένο και κατανοητό στόρι, που εξηγεί τα πάντα. Σεβαστό. Και εγώ , άθελά μου πολλές φορές, αναζητώ κάτι τέτοιο. Ωστόσο θα πρότεινα απλώς να αφεθείτε στην ομορφιά. Των εικόνων, της μουσικής, της ίδιας της Ζακόμπ.