ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ "ΕΠΙΔΗΜΙΑ"

Το "Beat the Drum" (στην ελληνική προβολή λεγόταν "Επιδημία") είναι μια νοτιοαφρικάνικη ταινία που γύρισε ο David Hickson το 2003. Έχει σαν ήρωα έναν μικρό μαύρο, τον Μούσα, της φυλής των Ζουλού μάλιστα. Πρόκειται για μια στρατευμένη ταινία, που μιλά για ένα από τα πλέον φλέγοντα προβλήματα της Αφρικής: Το AIDS.
Στην αρχή βλέπουμε τις άθλιες συνθήκες ζωής στο μικρό χωριό όπου ζει ο Μούσα. Φτώχεια στα όρια της πείνας, υποτυπώδες σχολείο και, σαν να μην έφταναν όλα, μια κατάρα: Πολλοί από τους ανθρώπους, όπως ο πατέρας του, πεθαίνουν χτυπημένοι απο μια άγνωστη αρρώστεια, που οι μάγοι του χωριού αποδίδουν σε κατάρα και την αντιμετωπίζουν με θυσίες πολυτιμότατων ζώων. Ο Μούσα, μη μπορώντας να επιβιώσει εκεί, φεύγει πολύ μακριά, στο τεράστιο Γιοχάνεσμπουργκ, για να αναζητήσει έναν θείο που ζει εκεί, δίχως να έχει το παραμικρό άλλο στοιχείο. Φυσικά δεν θα τον βρει. Στη συνέχεια παρακολουθούμε τη δύσκολη επιβίωσή του στην πόλη και την σχέση του με έναν οδηγό φορτηγού, που τον πήγε έως εκεί. Το βασικό όμως είναι ότι εκεί θα ανακαλύψει ότι οι θάνατοι δεν προέρχονται από κάποια κατάρα, αλλά από μια ασθένεια με όνομα και τρόπους αντιμετώπισης, το εφιαλτικό AIDS. Τι θα κάνει μετά, έχοντας αυτή τη γνώση και ξεφεύγοντας από τον πρωτογονισμό;
Η ταινία είναι αρκετά καλογυρισμένη, πολύ συναισθηματική και με αρκετή πλοκή, ώστε να μη μπορείς να την κατατάξεις σ' αυτό που αποκαλούμε "ντοκιμαντερίστικο" ρεαλισμό. Λειτουργεί όμως και έτσι, αφού μας δείχνει ανάγλυφα (και συχνά με δυνατό τρόπο) την καθημερινότητα τόσο σε ένα εξαθλιωμένο χωριουδάκι της "βαθιάς Αφρικής", που μαστίζεται όχι μόνο από την ανυπόφορη φτώχεια, αλλά και από τις δυσειδαιμονίες που κάνουν το σκοτάδι βαθύτερο, όσο και στη μεγαλούπολη, εξ ίσου εξαθλιωμένη για μια πολύ μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Εδώ η ματιά του σκηνοθέτη θα περιπλανηθει τόσο στις συνθήκες ζωής των παιδιών του δρόμου, που ζουν εκεί σε αγέλες ζητιανεύοντας, όσο και σ' αυτές των πιο "φυσιολογικών" (;) φτωχογειτονιών της. Πέραν όμως από τους αδιανόητους (έστω και σε περίοδο κρίσης) για μας τους δυτικούς τρόπους ζωής που αποκαλύπτει, μιλά κυρίως για την επιδημία. Και, επί πλέον, πανταχού παρόν και κυρίαρχο είναι το μεγάλο, υποβλητικό αφρικάνικο τοπίο, κυρίως στις σκηνές στο χωριό και στο ταξίδι.
Η στάση των αφρικανών απέναντι στην αρρώστεια (οι οροθετικοί φτάνουν στα 30 εκατομμύρια!) είναι παράδοξη: Ειτε από καθαρή άγνοια είτε από ντροπή ντρέπονται να μιλήσουν γι' αυτή. Ακόμα κι αν ακούσουν κάτι, πολλοί αρνούνται να χρησιμοποιήσουν προφυλακτικό, πιστεύοντας ότι όλα αυτά είναι σαχλαμαρες. Και η μάστιγα εξαπλώνεται. Οι οργανώσεις που πασχίζουν να βοηθήσουν είναι σταγόνες σε ωκεανούς ανέχειας και δυσειδαιμονίας. Ο στόχος της ταινίας είναι ακριβώς να δείξει την απεγνωσμένη ανάγκη πληροφόρησης.
Όλα αυτά ακούγονται πολύ διδακτικά, σαν μάθημα. Ωστόσο, επειδή διαθέτει σενάριο, ακόμα και κάποια ανατροπή προς το τέλος, παρακολούθησα το φιλμ με ενδιαφέρον και συχνά συνέπασχα με τον μικρό ήρωα και τις διακυμάνσεις της δύσκολης ζωής του. Φυσικά και μπορεί να κατηγορηθεί για διδακτισμό και αρκετή σχηματοποίηση, ακόμα και για εύκολες σεναριακά λύσεις. Ωστοσο το πρόβλημα είναι τόσο καυτό, τόσο άμεσο, τόσο μέσα στην καθημερινή ζωή των δημιουργών, ώστε μπορώ να τα δεχτώ όλα αυτά, πράγμα που δεν θα έκανα αν επρόκειτο για μια δυτική ταινία. Η συναισθηματική φόρτιση είναι δεδομένη. Ναι, πρόκειται κατά βάθος για μια προπαγάνδα (για καλό σκοπό), αλλά, στο κάτω - κάτω, ενώ εμείς μπορούμε να την δούμε σαν την οδύσσεια ενός μικρού αθώου και να την παρακολουθήσουμε δίχως να κουραστούμε, ουσιαστικά απευθύνεται στους αφρικανούς και έχει σα στόχο να τους μιλήσει για πολύ συγκεκριμένα πράγματα, που αποτελούν γι' αυτούς ζητήματα ζωής και θανάτου.