ΑΝ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΣ, ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΟΣ

Να το πούμε απ' την αρχή: Ο "Νεκρός" του Jim Jarmusch (1995) είναι μια μάλλον αργή ταινία. Αν λοιπόν είστε αλλεργικοί στους αργούς κινηματογραφικούς ρυθμούς, εγώ σας προειδοποίησα. Να ξεκαθαρίσουμε και το άλλο - και σημαντικότερο: Θεωρώ τον "Νεκρό" αριστούργημα. Πιθανόν μάλιστα την καλύτερη ταινία του Τζάρμους.
Τι ακριβώς είναι ο "Νεκρός"; Αρχικά ένα γουέστερν. Έχει μοναχικό, περπλανώμενο ήρωα, ινδιάνους, πυροβολισμούς, κυνηγούς επικηρυγμένων... Αυτά όμως είναι μόνο η επιφάνεια. Γιατί ταυτόχρονα έχει ανατρεπτική πολιτική άποψη, έχει υποβλητική μεταφυσική θεώρηση του θανάτου, υπέροχη, ασπρόμαυρη φωτογραφία με πλήθος από πανέμορφες, ποιητικές εικόνες που χαράσονται ανεξίτηλα στη μνήμη, υπνωτική, εθιστική μουσική του Neil Young... Με λίγα λόγια, αν μπεις στο τριπ της δύσκολα βγαίνεις απ' αυτό. Αλλά περί αυτού ακριβώς πρόκειται: Θεωρώ τον "Νεκρό" την απόλυτη ταινία - τριπ, τόσο κυριολεκτικά (με την έννοια του ταξιδιού που έχει η λέξη) όσο και μεταφορικά. Ενός ταξιδιού που, αν αφεθείς σ' αυτό, παρακαλάς να μην τελειώσει ποτέ.
Η πολιτική άποψη που είπαμε, έγκειται στην πλήρη ανατροπή του παραδοσιακού μοντέλου "καλός / γενναίος λευκός - άγριοι ιθαγενείς". Λίγες φορές οι λευκοί άποικοι, που δημιούργησαν την Αμερική, έχουν δειχτεί τόσο βάρβαροι, άπληστοι, άρπαγες, κτηνώδεις, σε αντίθεση με τους βουτηγμένους στην μεταφυσική και σε μια πρωτόγονη και άγρια ποίηση ινδιάνους. Ο πρωταγωνιστής ινδιάνος μάλιστα, που είναι και ο καταλύτης της υπόθεσης, ανατρέποντας τα δεδομένα, διαθέτει δυτική κουλτούρα και είναι πολύ περισσότερο ευαίσθητος και διανοούμενος από κάθε λευκό. Οι τελευταίοι δείχνονται και ως φορείς μόλυνσης, οικολογικής καταστροφής και κάθε καταστροφής γενικότερα.
Η άλλη πλευρά της ταινίας, η μεταφυσική, επηρεάζεται από την ινδιάνικη θεώρηση του θανάτου και αντλεί στοιχεία από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, τελετές και δοξασίες, που έχουν να κάνουν με την ωρίμανση και το ταξίδι, εν τέλει, της ανθρώπινης ψυχής. Μπορεί και ολόκληρο το φιλμ να ειδωθεί κάτω απ' αυτή τη σκοπιά, σαν το ταξίδι του ανθρώπου προς τον αναπόφευκτο θάνατο. Αυτά ενσαρκώνονται στο πρόσωπο του ήρωα που φέρει το συμβολικό - ποιητικό όνομα Ουίλιαμ Μπλέικ (ένας από τους καλύτερους ever Τζόνι Ντεπ), που από δειλός, τρομαγμένος λογιστής μετατρέπεται σταδιακά σε θρύλο και (συχνά ακούσιο) εκδικητή, πανέτοιμο πλέον στο τέλος για το τελειωτικό μεγάλο ταξίδι (γενικά η ποίηση και οι κάθε λογής αναφορές παίζουν μεγάλο ρόλο στο φιλμ).
Όλα αυτά δίνονται με το χαρακτηριστικό, αποσπασματικό στιλ του Τζάρμους, με τα μικρά επεισόδια του ταξιδιού του λογιστή στην όλο και πιο άγρια Δύση να διαδέχονται απολαυστικά το ένα το άλλο, όπως και η πληθώρα γνωστών ηθοποιών (Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τζον Χαρτ, Ίγκι Ποπ σε ανεκδιήγητη εμφάνιση, Γκάμπριελ Μπερν, Μπίλι Μπομπ Θόρτον κλπ.) Και ξέρετε ποιο είναι το πιο παράξενο; Αν και όλα αυτά ακούγονται υπερβολικά σοβαρά, ο "Νεκρός" διαθέτει πολύ και καλό χιούμορ, ενίοτε μαύρο. Πώς συνδυάζεται τώρα το χιούμορ με όλα τα παραπάνω, μόνο ο Τζάρμους ξέρει (και μπορεί).
Εσείς μένει μόνο να το δείτε - πράγμα που σας συνιστώ αν δεν το έχετε ήδη κάνει - για να το διαπιστώσετε. Σπεύσατε λοιπόν. Και για όσα είπαμε και διότι περιέχει σκηνές ανθολογίας, όπως οι τελευταίες, από την είσοδο στον ινδιάνικο καταυλισμό μέχρι το τέλος. Το ξαναείπα: Το θεωρώ αριστούργημα.