"ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ" 'Η ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

 Ο σουηδός Ruben Ostlund γυρίζει το 2022 την επόμενη μετά το γνωστό "Τετράγωνο" ταινία του, "Το Τρίγωνο της Θλίψης". Είναι και πάλι πολιτικοποιημένος και κοινωνικά καυστικότατος.

Ένα ζευγάρι μοντέλων (ωραίων προφανώς), μετά από κάμποσες προστριβές, κερδίζει μια πολυτελέστατη κρουαζιέρα. Οι περισσότεροι από τους συνταξιδιώτες τους είναι κάθε λογής και εθνικότητας εκατομμυριούχοι, αριστοκράτες και άλλα τέτοια είδη. Τι θα γίνει όμως όταν το πλοίο βυθιστεί και οι επιζήσαντες (πλούσιοι, μοντέλα, εργαζόμενοι στο πλοίο κλπ.) ναυαγήσουν σε έρημο νησί και αρχίσουν να αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης;

Πριν οτιδήποτε άλλο να πούμε ότι το "έρημο νησί" είναι η όντως υπέροχη παραλία της Χιλιαδούς στην Εύβοια και ότι ο καπετάνιος του κρουαζιερόπλοιου είναι ο απολαυστικότατος εδώ Γούντι Χάρελσον. Πρόκειται για κωμωδία (συχνά μαύρη) ή μάλλον για σάτιρα της σύγχρονης κοινωνικής δομής της δυτικής ανθρωπότητας. Αφού μας δείξει στο πρώτο μέρος τα εσωτερικά προβλήματα του ζευγαριού και στο δεύτερο, στην κρουαζιέρα, περιγράψει και αναλύσει τις κοινωνικές / ταξικές σχέσεις της κοινωνίας μας, προχωρά στο τρίτο (μετά το ναυάγιο) στην ανατροπή των πάντων, εφ' όσον το χρήμα παύει εκεί να έχει οποιοδήποτε νόημα και κάθε βεβαιότητα καταρρέει. Και βέβαια, ο Ostlund  προσπαθεί να είναι όσο πιο καυστικός (και κυνικος σε πολλά σημεία) γίνεται. 

Το φιλμ κατηγορήθηκε από πολλούς ως πολύ προφανές και ενίοτε χοντροκομμένο. Μάλλον συμφωνώ. Υπάρχουν ξεκαρδιστικές για μένα στιγμές και άλλες που πράγματι είναι "χοντροκομμένες" και υπερβολικά φανερές για το τι θέλει να μας πει: Ότι τα πλούτη των κάθε λογής αρχόντων προκύπτουν από το μόχθο και τον ιδρώτα των πολλών, ότι όλες οι κοινωνικές δομές δεν βασίζονται παρά σε συμβάσεις, οι οποίες καταρρέουν όταν εμφανίζονται πραγματικές ανάγκες οπότε έχουμε και πλήρη αλλαγή αξιών κλπ. Και, για να μη νομίζετε ότι χαρίζεται στους (πρώην) κατατρεγμένους, τονίζει ότι κι αυτοί μπορούν να γίνουν εξ ίσου αδίστακτοι με τους (πρώην) καταπιεστές τους αν τους δοθεί η ευκαιρία (ίσως επειδή η υπάρχουσα κοινωνία έχει διαφθείρει ανεπιστρεπτί τα πάντα και τους πάντες). Ωστόσο, παρά τις κατηγορίες που προαναφέραμε, προσωπικά το είδα αρκετά ευχάριστα (παρά την κάπως ατσούμπαλη και διαφορετική σε κάθε μέρος δομή του σεναρίου) και, όπως είπα, διασκέδασα σε αρκετά σημεία. Και. στο κάτω κάτω, μπροστά στην εφιαλτική εποχή που ζούμε, με τις ιδεολογίες κουρελιασμένες και ξεθωριασμένες, με τον ίδιο το φασισμό να αναδύεται ξανά και τον φόβο ακόμα και πυρηνικού πολέμου να επανεμφανίζεται, χρειαζόμαστε κάποιες πολιτικές ταινίες (έστω και υπερβολικά προφανείς), για να ξαναθυμίσουν επιτέλους κάποια πράγματα πασίγνωστα κάποτε και "κρυμμένα κάτω από το χαλί" σήμερα.

ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΑ ΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΟ "ΤΕΡΑΓΩΝΟ"

Ο Ruben Ostlund είναι ο σουηδός ο οποίος είχε γυρίσει το 2014 την "Ανωτέρα Βία". Το 2017 επανέρχεται με το σαρκαστικό για την "προχωρημένη" δυτική κοινωνία "Τετράγωνο", μια ταινία η οποία, εκτός των άλλων, σατιρίζει και τη σύγχρονη τέχνη (και ίσως απαιτεί κάποιες γνώσεις αυτής για να αντιληφτεί ο θεατής το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται).
Ο ήρωας είναι ένας γοητευτικός επιμελητής μουσείου σύγχρονης τέχνης, χωρισμένος και πατέρας δύο μικρών κοριτσιών. Στην παρούσα φάση ετοιμάζει για το μουσείο μια εγκατάσταση με τίτλο "Το Τετράγωνο". Όταν όμως κάποιος του κλέβει το πορτοφόλι στο δρόμο, μια σειρά παρορμητικών πράξεων από μέρους του θα φέρει τα πάνω κάτω στη ζωή του και θα τον φέρει αντιμέτωπο με ηθικά διλήμματα. Ταυτόχρονα, για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, μια επιθετική διαφημιστική καμπάνια (ερήμην του) για τη νέα εικαστική εγκατάσταση θα κλονίσει τη διευθυντική του θέση.
Η ταινία μοιάζει να δοκιμάζει διαρκώς τα όρια και τις ανοχές της σύγχρονης, ανεκτικής, ανεπτυγμένης δυτικής κοινωνίας. Μοιάζει να επιδιώκει να φέρνει διαρκώς έναν κατ' εξοχήν πετυχημένο, "τυχερό" αντιπρόσωπό της (κι όχι μόνο αυτόν) μπροστά σε άβολες καταστάσεις. Και ταυτόχρονα - περισσότερο σημαντικό αυτό - να καταδεικνύει ότι η κοινωνική αλληλεγγύη έχει χαθεί, όσο κι αν η σύγχρονη δυτική κοινωνία πιστεύει (ή υποκρίνεται) ότι αυτή υπάρχει κι ότι προσπαθεί να βοηθήσει τους αληθινά πάσχοντες. Η εποχή μας φυσικά, με μια ανθρωπότητα "δύο ταχυτήτων" περισσότερο ίσως από ποτέ, προσφέρεται για κάτι τέτοιο. Ο επιτυχημένος και διανοούμενος ήρωας για πρώτη ίσως φορά θα συνειδητοποιήσει (προφανώς το βλέπει καθημερινά, το γνωρίζει, αλλά δεν το συνειδητοποιεί μέχρι τώρα) την ύπαρξη ενός "άλλου κόσμου", που ζει δίπλα του, παράλληλα. Κόσμου ταπεινού, βουτηγμένου στην ανέχεια και στα δικά του, παντελώς διαφορετικής φύσης προβλήματα. Η σύγχρονη δυτική κοινωνία είναι πολυπολιτισμική, ο πλούτος όμως δεν μοιράζεται ούτε οι "άλλοι" μπορούν να ενσωματωθούν σ' αυτή και να απολαύσουν την ευημερία της. Κι αυτό είναι μια ωρολογιακή βόμβα στα σπλάχνα της.
Από την άλλη υπάρχει η σάτιρα της σύγχρονης τέχνης. Συχνά κενής, γεμάτης βερμπαλισμό, που δείχνει να νοιάζεται για όλα όσα συμβαίνουν, πλην όμως ελάχιστους πραγματικά ενδιαφέρει πραγματικά. Λειτουργεί ως ένα κλειστό κύκλωμα (μουσεία και γκαλερί, πλούσιοι, συλλέκτες, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, ένας ελάχιστος μικρόκοσμος). Κόπτεται για το κοινωνικό γίγνεσθαι, ποτέ όμως δεν ήταν περισσότερο ξεκομμένη απ' αυτό.
Το φιλμ τα αντιμετωπίζει όλα αυτά, εκτός των άλλων, και με αρκετό χιούμορ και σαρκασμό. Οι καταστάσεις που δημιουργούνται είναι κωμικοτραγικές και συνήθως ξεβολεύουν τα μέλη της προνομιούχας κοινωνίας, τα κάνουν περισσότερο να νοιώθουν αμήχανα παρά πραγματικά τραγικά. Όσο για τη γραφή του, είναι αρκετά αποσπασματική, σα να παρακολουθούμε ξεχωριστά επεισόδια από τα τεκταινόμενα. Δεν ξέρω αν θα αρέσει συνολικά, ωστόσο προσωπικά το βρήκα πολύ ενδιαφέρον. Ίσως από τα πιο ενδιαφέροντα της χρονιάς. Όπως κάθε παιχνίδι με τα όρια άλλωστε.