"ALLONSANFAN": ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΔΟΣΙΑ

Το 1974 οι Paolo και Vittorio (1929 - 2018) Taviani γυρίζουν το "Allonsanfan", με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι στο βασικό ρόλο, ένα πολιτικό φιλμ εποχής, που πολλοί θεωρούν από τα καλύτερα των δύο αδελφών, .
Στα χρόνια της Παλινόρθωσης, όταν τα όνειρα της Γαλλικής Επανάστασης πέθαιναν και η αυτοκρατορία επανερχόταν, ένας αριστοκρατικής καταγωγής ηγέτης των επαναστατών αποφυλακίζεται μετά από χρόνια εγκλεισμού και βασάνων. Αρχικά επιστρέφει στον πατρικό πύργο και στα αδέλφια του που ζουν εκεί με τις οικογένειές τους και σύντομα νοιώθει την ανάγκη να αποσυρθεί από τη δράση και να απολαύσει τη ζωή που του απομένει. Οι σύντροφοί του όμως, δίχως να γνωρίζουν την επιθυμία του αυτή, θα τον πάρουν και πάλι μαζί τους. Από εκεί και πέρα το φιλμ αποτελείται από μια σειρά από προδοσίες του ήρωα, προκειμενου να απαλλαγεί από τους παλιούς συντρόφους του. Προδοσίες που εκείνοι, αθώοι, ονειροπόλοι και αφελείς ταυτόχρονα, δεν αντιλαμβάνονται...
Φυσικά έχουμε να κάνουμε με μια πολιτική αλληγορία, που συζητά το επίκαιρο στα 70ς θέμα της επανάστασης (στην Ευρώπη τουλάχιστον και ιδιαίτερα στην Ιταλία). Αυτό που ερευνάται εδώ είναι η διαρκής αμφιταλάντευση του εξεγερμένου ανάμεσα στον πόθο της επανάστασης και της αλλαγής του κόσμου αφ᾽ ἐνός και στην προσωπική γαλήνη, στο ῾῾βόλεμα῾῾όπως ίσως κάποιοι θα το αποκαλούσαν, που θα του επιτρέψει να απολαύσει  τη ζωή έστω όπως αυτή είναι αφ᾽ετέρου. Ο (αντι)ήρωας εδώ είναι προδότης των ιδανικών του. Ωστόσο, επειδή καποτε πίστεψε βαθιά σ᾽αυτά, πάντοτε μια σπίθα μένει μέσα του και τον έλκει προς τον αγώνα. Είναι αρνητικός χαρακτήρας, αλλά η διαλεκτική των Ταβιάνι δεν τον μετατρέπει σε μονοδιάστατα ῾῾κακό῾῾, αλλά σε έναν βασανισμένο άνθρωπο που διαρκώς αμφιταλαντεύεται  - άσχετα αν το έγκλημα και η προδοσία τον κερδίζουν. Επίσης σχολιάζεται με πίκρα το ανέφικτο του επαναστατικού ονείρου, το αδύνατο της πλήρους αλλαγής, από τη μία στιγμή στην άλλη, ενός κόσμου τοσο ριζωμένου στα όσα αρνητικά τον έχουν διαμορφώσει (η σκηνή στο χωριό και η στάση των χωρικών είναι χαρακτηριστικά).
Αυτό που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι Ταβιάνι δεν κάνουν μια γραμμική, ευανάγνωστη πολιτική ταινία. Το φιλμ είναι ποτισμένο από ποιητικές ή σουρεαλιστικές σκηνές, απο τις παραισθήσεις του ήρωα, από αναφορές στην ιταλική κουλτούρα, από την Comedia del Arte έως το καρναβάλι και τη λαϊκή μουσική, πράγμα που του δίνει μια εξωπραγματική, παράδοξη, ονειρική διάσταση.
Δύσκολη ταινία για τους εθισμένους στην  κλασική χολιγουντιανή γραφή, πλην όμως εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Τροφή για σκέψη πάνω στα θέματα που προαναφέραμε.

Ο ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Οι μεγάλες ταινίες των αδελφών Paolo και Vittorio Taviani έγιναν πίσω στη δεκαετία του 70 (άντε και στις αρχές του 80). Μετά ήρθε η δημιουργική παρακμή. Και ξαφνικά, ογδοντάρηδες πια (!), γυρίζουν το 2012 το "Ο Καίσαρας Πρέπει να Πεθάνει" (Cesare deve Morire) και έρχονται αναπάντεχα ξανά στην επικαιρότητα, κερδίζοντας μάλιστα τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες.
 Γενικά δεν μου πολυαρέσουν οι ταινίες που ασχολούνται με το "σινεμά μέσα στο σινεμά" ή το "θέατρο μέσα στο σινεμά", πολύ περισσότερο μάλιστα όταν είναι ημιντοκιμαντερίστικες. Ωστόσο εδώ θα "βγάλω το καπέλο" στους γηραιούς αδελφούς, γιατί αυτό που έχουν κάνει είναι και ευφάνταστο και πολύ δυνατό. Η ιδέα είναι εντυπωσιακή: Κάποιοι φυλακισμένοι (και μάλιστα βαρυποινίτες, σε φυλακές ύψιστης ασφάλειας) ανεβάζουν τον "Ιούλιο Καίσαρα" του Σέξπιρ. Ναι, όμως και στην ταινία αυτό ακριβώς βλέπουμε. Την προετοιμασία μέσα στις φυλακές, τις προσπάθειες όλων, τη μεταμόρφωσή τους. Μόνο που οι ίδιοι οι Ταβιάνι έχουν εισχωρήσει στις φυλακές και κινηματογραφούν το ίδιο το γεγονός. Οπότε οι ηθοποιοί είναι όντως βαρυποινίτες, οι οποίοι ερμηνεύουν συγχρόνως και τους σεξπιρικούς ρόλους και τους εαυτούς τους στα διαλείμματα των προβών. Στο τέλος μάλιστα, στα credits, αναφέρονται, μαζί με τα ονόματα, και οι ποινές τους και οι λόγοι για τους οποίους τις εκτίουν.
 Αυτό που είναι πάνω απ' όλα συγκλονιστικό για μένα σ' αυτό το διαρκές παιχνίδι θεάτρου - πραγματικότητας, είναι οι φοβερές ερμηνείες όλων σχεδόν των ηθοποιών - κατάδικων. Όλοι έχον δοθεί με πάθος στους ρόλους τους, όλοι τούς ζουν πραγματικά, όλοι πιάνονται απ' αυτούς για να ξεφύγουν από την άθλια καθημερινότητά του εγκλεισμού, και τα ερμηνευτικά αποτελέσματα είναι απίστευτα. Οι Ταβιάνι παίζουν έξυπνα με το χρώμα, που μετετρέπεται από έγχρωμο σε ασπρόμαυρο, και τοποθετούν τη σεξπιρική δράση άλλοτε στο σανίδι (στην τελική παράσταση) κι άλλοτε ανάμεσα στους τοίχους της φυλακής, στους διαδρόμους, στους κοινόχρηστους χώρους, στις μίζερες, γκρίζες αυλές. Έτσι ο λόγος του Σέξπιρ μεταφέρεται στο σήμερα και οι ατάκες περί ελευθερίας, δημοκρατίας, φιλίας, προδοσίας κλπ. αποκτούν άλλο νόημα, καθώς φωτίζονται κάτω από το σύγχρονο φως και μάλιστα σε απόλυτες συνθήκες έλλειψης ελευθερίας.
Σας ξαναείπα: Δεν είμαι πολύ φίλος του είδους. Το συγκεκριμένο φιλμ όμως με κράτησε, κυρίως χάρη στις ερμηνείες του (δεν πιστεύεις ότι πρόκειται για ερασιτέχνες φυλακισμένους). Συνίσταται ανεπιφύλακτα σε σινεφίλ θεατρόφιλους (και όχι μόνο). Η τελευταία ατάκα δε ενός, αληθινού όπως είπαμε, βαρυποινίτη είναι συγκλονιστική: "Από τότε που ανακάλυψα την τέχνη το κελλί μου έγινε πραγματική φυλακή".