"2001: Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ"... ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΔΕΝ ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΙΔΙΑ...

Υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν το "2001: Οδύσσεια του Διαστήματος" (1968) του Stanley Kubrick (1928-1999) "μάλλον βαρετό" ή/και ακατανόητο. Προσωπικά το θεωρώ αριστούργημα. Όσο το ότι άλλαξε το σινεμά έκτοτε (τουλάχιστον το είδος της επιστημονικής φαντασίας) είναι αναμφισβήτητο.
Ένας κατάμαυρος, στιλπνός μονόλιθος - προφανώς εξωγήινης προέλευσης - αλλάζει την κοινωνία των πιθήκων και θέτει τις πρώτες βάσεις του πολιτισμού. Κοινώς οδηγεί στην εξέλιξη του πιθήκου σε άνθρωπο. Χιλιετίες μετά, στη σύγχρονη εποχή, ένας παρόμοιος (ή ο ίδιος;) μονόλιθος ανακαλύπτεται στη σελήνη. Λίγους μήνες μετά μια επανδρωμένη αποστολή ξεκινά για τον Δία. Δύο μόνο από τους επιβάτες είναι ξύπνιοι, οι υπόλοιποι σε νάρκωση, ενώ ένας υπερ κομπιούτερ ελέγχει τα πάντα στο σκάφος. Η αποστολή όμως δεν θα εξελιχτεί όπως θα περίμεναν οι εμπνευστές της...
Φυσικά το φιλμ είναι δυσνόητο. Είναι επίσης αργό, καθώς η ιστορία ξετυλίγεται νωχελικά, δίνοντας βάρος στις πανέμορφες εικόνες που προβάλλονται μπροστά μας. Ας δούμε λοιπόν πρώτα το εικαστικό μέρος: Στο φιλμ αυτό η περίφημη τελειομανία του Κιούμπρικ χτυπάει κόκκινο. Απίστευτες λεπτομέρειες, απίστευτος ρεαλισμός στις συνθήκες της ζωής σε διαστημικά σκάφη και σταθμούς, αξεπέραστο ντιζάιν κι ένα πραγματικό οπτικό τριπ προς το τέλος που σε αφήνει άναυδο, συνθέτουν κάποιες μόνο από τις πλευρές της οπτικής αυτής πανδαισίας. Νομίζω ότι κάθε θεατής θα ανακαλύψει κι άλλα πολλά στο οπτικό μέρος για να "κολλήσει".
Όσο για το νόημα του φιλμ και το τι ακριβώς συμβαίνει στο τέλος... έχουν γραφτεί τόσο που όσα κι αν γράψω  δεν θα προσθέσουν κάτι. Ρίξτε μια ματιά στο διαδίκτυο. Σίγουρα πάντως μπορούμε να διακρίνουμε δύο επίπεδα προβληματισμού: Από τη μία έχουμε το θέμα της ανθρώπινης εξέλιξης: Από τον πίθηκο στον άνθρωπο κι από τον άνθρωπο... σε τι; Ίσως σε κάτι που ξεπερνά (ή ανακατεύει) τις έννοιες του χώρου και του χρόνου. Το σενάριο (Άρθουρ Κλαρκ και Κιούμπρικ) πάντως θέλει τα άλματα της εξέλιξης να "υποβοηθούνται" από εξωγήινες νοημοσύνες. Πάντως, όπως ακριβώς το πέρασμα από το ζώο στον άνθρωπο υπήρξε κάτι αδιανόητο, έτσι θα είναι και το πέρασμα από τον άνθρωπο στην "επόμενη φάση". Εξ ου και το τελικό τριπ της ταινίας (σα να έχεις πέσει σε καζάνι με LSD), το οποίο, κατά τη γνώμη μου, δείχνει την αδύνατο να κατανοηθεί με τα σημερινά δεδομένα πραγματικότητα της επόμενης κατάστασης ή φάσης. Το άλλο επίπεδο έχει να κάνει με το θέμα σύγκρουσης ανθρώπου - μηχανής ή ανθρώπου - τεχνητής νοημοσύνης. Θέμα πολυχρησιμοποιημένο έκτοτε στο σινεμά. Αν και πρόκειται ίσως για την πρώτη φορά που το θέμα αυτό κυριαρχεί , είναι με τόση δύναμη - και λιτότητα ταυτόχρονα - δοσμένο, ώστε το θεωρώ αξεπέραστο (θυμηθείτε τις συγκλονιστικές τελευταίες στιγμές του Χαλ).
Και μια που είπαμε για λιτότητα, είναι επίσης απίστευτο το πώς η λιτότητα, η σχεδιαστική οικονομία σε βασικά στοιχεία του φιλμ συνυπάρχουν με την εξαιρετική πολύπλοκότητα τόσων άλλων στοιχείων (θυμηθείτε την απλότητα του περίφημου μονόλιθου, το γεγονός ότι ο υπερ κομπιούτερ "εικονογραφείται" απλώς με ένα στρογγυλό κόκκινο "μάτι", τους λίγους και άγνωστους ηθοποιούς  κλπ.).
Μπορεί κανείς να γράψει σελίδες. Δεν έχει πολύ νόημα. Απλώς αφεθείτε και απολαύστε ένα αριστούργημα δυόμση ωρών, μια οπτική πανδαισία, από την πρώτη σκηνή των πλανητών με τη φοβερή μουσική του Στράους και την κλασική σεκάνς των πιθήκων μέχρι το τελικό τριπ που λέγαμε. Το σίγουρο είναι ότι για πρώτη φορά στο σινεμά (εκτός ίσως από το "Metropolis") κάποιος πήρε το b-μουβοειδές μέχρι τότε είδος της ΕΦ τόσο σοβαρά και το έφτασε τόσο μακριά. Από εκεί και πέρα πάντως το σινεμά ΕΦ δεν θα ήταν ποτέ, μα ποτέ ίδιο.
Πάντως οφείλω να προειδοποιήσω ξανά ότι κάποιοι βαρέθηκαν ή έμειναν αμήχανοι, πασχίζοντας να ερμηνεύσουν το ερμητικό τέλος της ταινίας. Όχι εγώ πάντως...