"Ο ΕΜΠΟΡΑΚΟΣ" ΚΑΙ ΤΟ ΣΕΡΙ ΤΟΥ ΦΑΡΑΝΤΙ

Τέσσερα στα τέσσερα λοιπόν. Εννοώ ότι έχω δει τις 4 τελευταίες ταινίες (μεταξύ 2009-2016) του ιρανού Ashgar Farhadi και πραγματικά με ενθουσίασαν όλες. Η τέτερτη είναι ο "Εμποράκος" τού 2016. Οπότε μπορώ άνετα να τον χαρακτηρίσω ως έναν από τους σημαντικότερους εν ζωή σκηνοθέτες της εποχής μας.
Εδώ η ιστορία ενός ζευγαριού στην Τεχεράνη μπλέκει αριστοτεχνικά με το ερασιτεχνικό ανέβασμα του "Θάνατου του Εμποράκου"του Άρθουρ Μίλερ, στο οποίο πρωταγωνιστεί το ζεύγος. Όσα συμβαίνουν στη ζωή τους έχουν φυσικά αντίκτυπο στην εξέλιξη της παράστασης. Όπως κάνει συνήθως ο Farhadi, και εδώ εξετάζει ένα απόλυτα νορμάλ μεσοαστικό νέο ζευγάρι, καλλιεργημένο και με ροπή στα καλλιτεχνικά (αυτός είναι δάσκαλος), η ισορροπία του οποίου καταρρέει μόλις τους συμβεί ένα απρόσμενο γεγονός. Μετά το σεισμό στην Τεχεράνη το ζευγάρι αναγκάζεται να μετακομίσει, αφού το σπίτι του έχει ρωγμές. Ένας φίλος από το ανέβασμα της παράστασης τους προτείνει ένα άδειο διαμέρισμά του. Εκείνοι μετακομίζουν, ένα δωμάτιο όμως παραμένει άχρηστο αφού είναι γεμάτο από τα πράγματα της προηγούμενης ενοίκου, η οποία απλώς δηλώνει στον ιδικτήτη ότι "θα τα πάρει όταν βρει σπίτι". Σύντομα μαθαίνουν ότι πρόκειται για γυναίκα "με πολλούς και διαφορετικούς αρσενικούς επισκέπτες". Ένα βράδυ ένας απ' αυτούς μπαίνει κατά λάθος στο σπίτι αγνοώντας τη μετακόμιση της προηγούμενης ενοίκου και βρίσκει τη σύζυγο μόνη στο μπάνιο. Το κακό δεν αργεί να συμβεί. Από εκεί και πέρα τα πάντα αλλάζουν στη ζωή του ζεύγους, καθώς η γυναίκα αρνείται να καταγγείλει το συμβάν στην αστυνομία, ενώ ο σύζυγος αρχίζει να ψάχνει εμμονικά τον άγνωστο δράστη για να τον εκδικηθεί.
Οι προβληματισμοί είναι πολλοί και το εξαιρετικό σενάριο πολυεπίπεδο. Υπάρχει βεβαίως το κυρίαρχο θέμα της βίας η οποία γεννά βία. Υπάρχει ο προβληματισμός στο θέμα της εκδίκησης (της αυτοδικίας συγκεκριμένα) και τα τραγικά επακόλουθά της. Υπάρχει πάντοτε το κοινωνικοπολιτικό φόντο, η απόλυτα φαλοκρατική και θρησκόληπτη ιρανική κοινωνία (σε μεγάλο μέρος της τουλάχιστον), που μόνο προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει (εκείνη δεν πάει στην αστυνομία διότι ντρέπεται, εκείνος αναζητά τον ένοχο με τόσο πάθος επειδή θίγεται κυρίως η "ανδρική του τιμη"). Υπάρχει η θαυμάσια μελέτη των χαρακτήρων, πολύ - πολύ μακριά βέβαια από "καλές" ή "κακές" καρικατούρες (θα εκπλαγείται όταν δείτε τον ένοχο και τα συναισθήματα που αυτός θα σας προξενήσει). Υπάρχει το στοιχείο της παγκοσμιοποίησης (ένα αμερικάνικο έργο ανεβαίνει στο Ιράν). Και υπάρχει - πάντα στον  Farhadi- το στοιχείο του σασπένς, τόσο στην αναζήτηση του ενόχου, όσο και στον ασφυκτικό κλοιό που σιγά - σιγά τυλίγεται γύρω από την οικογένεια οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια σε αδιέξοδο των σχέσεων. Οι ρωγμές στο παλιό σπίτι λειτουργουν (και) συμβολικά... Τελικά πόσο εύθραυστες είναι οι ανθρώπινες σχέσεις;
Σπάνια στο σινεμά ένας δημιουργός συνδυαζει με τόσο άψογο τρόπο κοινωνικό περίγυρο και προσωπικό στοιχείο (δράμα για την ακρίβεια) και συγχρόνως δεν κάνει ντοκιμαντερίστικο, στεγνό ρεαλισμό, αλλά διατηρεί πάντοτε στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ. Είμαι περίεργος για το τι ακόμα θα μας δώσει ο μεγάλος αυτός του σύγχρονου σινεμά (ο οποίος, σημειωτέον, γράφει μόνος και τα σενάριά του).