ΜΟΑΣΙΡ: ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ο Μοασίρ είναι ένας βραζιλιάνος καθόλου συνηθισμένος ναϊφ καλλιτέχνης. Η περίπτωσή του θυμίζει κάπως τον δικό μας Θεόφιλο σε σύγχρονη εποχή. Ο μαύρος αυτός ζωγράφος γεννήθηκε με πλήθος προβλημάτων: Κουφός από το ένα αυτί, με δυσκολίες στην ομιλία, με παραμορφωμένη σπονδυλική στήλη και, επιπλέον, πάμφτωχος (ένα από τα 9 παιδιά μιας φτωχής χωριάτικης οικογένειας) και παρέμεινε αναλφάβητος. Και, κυρίως, αυτό που θα λέγαμε "αλαφροϊσκιωτος". Ο Μοασίρ ζωγράφιζε πάνω σε όποια επιφάνεια εύρισκε και με ό,τι υλικό ανακάλυπτε στη φύση από 7 χρονών. Μάλλον ανίκανος να δουλέψει, ανέπτυξε ένα αληθινό πάθος για τη ζωγραφική, η οποία είναι η αποκλειστική ασχολία του.
Ο Walter Carvalho γύρισε το ντοκιμαντέρ "Moacir Arte Bruta" γι' αυτόν το 2006, όταν είχε ήδη ανακαλυφτεί και ήταν ένας καταξιωμένος ναϊφ καλλιτλεχνης, αν και δεν εγκατέλειψε ποτέ το φτωχό χωριό και τους δικούς του (γονείς και αδέλφια). Κινηματογραφικά δεν νομίζω ότι έχει κάποια πρωτοτυπία ή ιδιαιτερότητα. Όπως όμως συχνά συμβαίνει με τα ντοκιμαντέρ, είναι το πολύ δυνατό θέμα που με κράτησε. Ο Μοασίρ ζωγραφίζει - με αδέξιο τρόπο βέβαια - πράγματα που βρίσκονται πολύ κοντά στους σουρεαλιστές, τους οποίους βεβαίως δεν έχει ακούσει ποτέ. Τα θέματά του είναι ζώα και μυθικά πλάσματα, σκηνές με έντονη και παράδοξη σεξουαλικότητα, διάβολοι και άγιοι (και ίσως μερικές φορές ένα συνοθύλευμα απ' όλα αυτά), αλλά και καθημερινές σκηνές (αυτοκίνητα, αεροπλάνα κλπ.) Το φοβερό είναι ότι ο άνθρωπος αυτός - στα όρια σχεδόν του καθυστερημένου - ισχυρίζεται σοβαρότατα ότι όλα αυτά τα βλέπει. "Ο καθένας βλέπει διαφορετικά πράγματα" λέει με τον χαρακτηριστικό του τρόπο ομιλίας μπροστά στην κάμερα. "Εγώ όταν βγαίνω έξω τα βλέπω αυτά τα πλάσματα. Κουνάν έτσι τα χέρια τους, κάνουν το τάδε και το τάδε πράγμα..." κλπ. Και αρκετές φορές, όταν του ζητάνε να περιγράψει τι είναι αυτά που ζωγραφίζει και αφού περιγράφει κάθε πίνακά του ("αυτό είναι ψάρι, αυτό είναι ζώο που έχει δυο κεφάλια στα πόδια του, αυτό είναι αυτοκίνητο" κλπ.), λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια: "Αυτό εγώ το έκανα, αλλά δεν ξέρω τι είναι". Οι πίνακές του, άτεχνοι και απλοϊκοί σαν ζωγραφική, το ξαναλέω, έχουν μεγάλη δύναμη και εξασκούν μια άμεση έλξη στο θεατή.
Στο φιλμ μιλά κυρίως ο ίδιος ο Μοασίρ (συχνά ακατάληπτα), αλλά και οι γέροι γονείς του, οι γείτονες, μια αδελφή του κλπ. Τον παρακολουθούμε να ζωγραφίζει τόσο φυσικά, σα να αναπνέει. Τον βλέπουμε στις καθημερινές του, συχνά ιδιόρυθμες, συνήθειες. Κάνει βόλτες με το ποδήλατό του στο χωριό, ενώ μπροστά αναρτά μια πελώρια διαβολόμορφη μάσκα που μόλις ζωγράφισε. "Κάνω διαφήμιση" λέει σοβαρότατα. Παρακολουθεί στην τηλεόραση δημοπρασίες με μάλλον άθλιους πίνακες (κάτι σαν Μιραράκη) με μεγάλο ενδιαφέρον και σοβαρότητα. Έχει τους τοίχους του σπιτιού του (σχεδόν καλύβα για να είμαστε ακριβείς), μέσα και έξω, ζωγραφισμένους με δαιμονικά πλάσματα και σχεδόν πορνογραφικές σκηνές (πριν γίνει γνωστός τις είχαν σβήσει απ' τους έξωτερικούς επειδή "δεν είναι σωστό να ζωγραφίζεις διαβόλους"). Και πολλά άλλα σχετικά.
Αξίζει νομίζω να δείτε την ταινία αν την πετύχετε κάπου όχι τόσο για κινηματογραφικούς λόγους όσο για το θέμα της, για τη μοναδική προσωπικότητα του ανθρώπου αυτού, τη δύναμη, το πάθος και το (ακατάληπτο ίσως) όραμά του. Και κυρίως για να διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι τι μπορεί να κρύβεται στην ψυχή ενός πέρα για πέρα μη κανονικού ανθρώπου.