Ο Hal Ashby (1929-1988) είναι από τους αγαπημένους μου αμερικανούς σκηνοθέτες των 70ς (κυρίως), αλλά μάλλον παραγνωρισμένος. Ίσως επειδή δυστυχώς έφυγε νωρίς. Το 1973 πάντως γυρίζει "Το Τελευταίο Απόσπασμα" (The Last Detail), με τον απολαυστικότατο Τζακ Νίκολσον, τον Ράντι Κουέιντ και τον Ότις Γιανγκ στους βασικούς ρόλους.

Δύο μονιμάδες στο Ναυτικό αναλαμβάνουν να μεταφέρουν ένα νεαρό συνάδελφό τους στη φυλακή για μικροέγκλημα. Θα πάρουν οδοιπορικά κάποιων ημερών (αφού η φυλακή βρίσκεται σε άλλη, μακρινή πόλη), στο δρόμο οι σχέσεις δεσμοφυλάκων - κρατούμενου θα εξομαλυνθούν και, τελικά, οι δύο σκληροτράχηλοι καραβανάδες θα αποφασίσουν να κάνουν το νεαρό να περάσει μερικές καλές "τελευταίες μέρες" προτού τον χώσουν στο κελί για 12 χρόνια (αν θυμάμαι καλά).

Από τις πλέον ανθρώπινες ταινίες του αμερικάνικου σινεμά, συνδυάζει με καλό τρόπο τον ρεαλισμό, το χιούμορ, την τετριμμένη, μίζερη καθημερινότητα και τη ζεστασιά των συναισθημάτων - κι όλα αυτά απόλυτα "προσγειωμένα". Τι εννοώ: Εδώ δεν υπάρχουν ηρωισμοί, περιπέτειες, αποδράσεις και κυνηγητά, ούτε αποφάσεις που θα ανατρέψουν τα πάντα. Εδώ όλα κυλάν με τρόπο προβλεπόμενο, τυπικό, όπως ακριβώς δηλαδή θα συνέβαινε στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων της καθημερινής ζωής. Όμως ακόμα και σ' αυτή τη θαμπή και γκρίζα καθημερινότητα μπορεί να διεισδύσει το συναίσθημα και η συμπάθεια... Συγχρόνως η ταινία ασκεί κριτική στην αμερικάνικη δικαιοσύνη με τις "δύο ταχύτητες". Στη στρατιωτική εδώ, αλλά υποθέτω ότι εύκολα μπορούμε να μεταφέρουμε την εικόνα στην ευρύτερη διακαιοσύνη. 

Από τις καλές ταινίες δρόμου μιας προηγούμενης εποχής, συνίσταται ιδιαίτερα στους φίλους του αμερικάνικου σινεμά πριν την ανούσια ψηφιακή και υπερηρωική σύγχρονη φάση του. Και, ξαναλέω: Ο Νίκολσον, ως σκληροτράχηλος "παλιός", αλλά όχι μόνο, είναι απολαυστικός.

"8 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΕΤΕ" ΣΕ ΕΝΑ ΜΑΛΛΟΝ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟ ΡΕΚΒΙΕΜ

Το έχω ξαναγράψει: Θεωρώ τον Hal Ashby (1929-1988) σημαντικό σκηνοθέτη. Η τελευταία ταινία του όμως, το "8 Εκατομμύρια Τρόποι για να Πεθάνετε" του 1986 είναι μάλλον μέτρια. Διάβασα κάπου ότι είχε προβλήματα με παραγωγούς, που δεν τον άφησαν να το κάνει όπως ήθελε. Πιθανόν. Πάντως ο Τζεφ Μπρίτζες, ο Άντι Γκαρσία και η Ροσάνα Άρκετ είναι καλοί.
Πρόκειται για αστυνομικό φιλμ. Ένας πρώην αστυνομικός, αλκοολικός στο τελευταίο στάδιο λόγω τύψεων για έναν αχρείαστο φόνο που διέπραξε, μπλέκει σε ένα σκληρό κύκλωμα διακίνησης ναρκωτικών και πορνείας (το τελευταίο είναι το light κομμάτι του όλου πράγματος). Ερωτεύεται μια πόρνη και η κατάσταση γίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς ο ίδιος παραπαίει μεταξύ αλκοολισμού και αποτοξίνωσης, αλλά επιμένει...
Η ιστορία έχει κάποια κενά, τα πράγματα συμβαίνουν κάπως ασύνδετα, το φιλμ δεν είναι τόσο βρώμικο όσο θα μπορούσε λόγω θέματος (μάλλον οι παραγωγοί και πάλι...), το ξενέρωτο χάπι εντ διαθέτει μια σκηνή στην οποία άνευ λόγου επιμένει..., ενώ αυτό που, καθαρά για προσωπικούς λόγους με ενόχλησε είναι η αφόρητη εϊτίλα (τα ρούχα και οι κομμώσεις, το σάουντρακ, η όλη ατμόσφαιρα), ... Τι να κάνουμε όμως; Έτσι ήταν τότε. Πάντως ο Μπρίτζες είναι καλός στο ρόλο του και υπάρχει και η προτελευταία απίστευτη σκηνή στην αποθήκη, όπου όλοι ουρλιάζουν και πυροβολούν ανεξέλεγκτα, την οποία απόλαυσα.
Εντάξει. Είπαμε, δεν είναι κάτι σπουδαίο, έχουμε δει κι άλλα παρόμοια αστυνομικά, πάντως βλέπεται νομίζω δίχως να κουράσει κανέναν.

Ο ΓΟΥΝΤΙ ΓΚΑΘΡΙ ῾῾ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΞΑ῾῾

Θεωρώ τον μάλλον ξεχασμένο σήμερα Hal Ashby (1929 -1988) από τους σημαντικότερους αμερικανούς σκηνοθέτες των 70ς. Το 1976 γυρίζει το ῾῾Γεννημένος για τη Δόξα῾῾("Bound for Glory"), μια απο τις καλές ταινίες του. Πρόκειται για ένα φιλμ πάνω στα χρόνια της νεότητας του μεγάλου Woody Guthrie, πριν ακόμα γίνει ευρύτερα γνωστός ή, μάλλον, τότε που σιγά - σιγα αρχίζει να γίνεται. Κι αν δεν ξέρετε το Γούντι Γκάθρι, είναι ο μεγαλύτερος ίσως φολκ τραγουδοποιός της Αμερικής, συνθέτης τραγουδιών διαμαρτυρίας και η βασικότερη επιρροή του Μπομπ Ντίλαν. Όσο για τον Ντέιβιντ Καραντάιν, είναι πολύ καλός στον κύριο  ρόλο.
Η ταινία ξεκινά στα 30ς, όταν ο πάμφτωχος Γούντι προσπαθεί να θρέψει τη γυναίκα και τα δύο παιδιά του σε μία ανεμοδαρμένη, σκονισμένη, φτωχή πόλη στα βάθη των ΗΠΑ, που εγκαταλείπεται από τους κατοίκους της, αφού δεν μπορούν να ζήσουν πια εκεί. Κάποια στιγμή θα πάρει την κιθάρα του, θα παρατήσει την οικογένεια και θα φύγει με ωτοστόπ ή ως λαθεριπβάτης σε τρένα για τη μακρινή Καλιφόρνια, που για χιλιάδες αμερικανούς που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα αποτελεί έναν φανταστικό παράδεισο. Φτάνοντας όμως εκεί θα διαπιστώσει, όπως και οι άλλοι μετανάστες, ότι μόνο παράδεισος δεν είναι, αφού οι συνθήκες ζωής είναι εφιαλτικές και όσοι καταφέρνουν να φτάσουν πέφτουν θύματα φριχτής εκμετάλλευσηας από τους μεγαλοκτηματίες. Εκεί βαθμιαία θα πολιτικοποιηθεί έντονα, αλλά και θα αρχίσει να γίνεται γνωστός με τα αιχμηρά τραγούδια του, ενώ θα ξανασμίξει με την οικογένειά του. Όμως...
Πολύ καλή ταινία, που δείχνει το φριχτό πρόσωπο της Αμερικής, χτισμένης πάνω σε ακραία ανισότητα και εκμετάλλευση των πάμφτωχων μαζών, μιας Αμερικής σκληρής, βάρβαρη θα έλεγα, όπου κάθε προοδευτική φωνή καταπνίγεται με κάθε τρόπο. Το φιλμ είναι παραδόξως έντονα πολιτικοποιημένο για αμερικάνικο, με μια καθαρά αριστερή οπτική (Άσμπι και 70ς γαρ) και θα εκπλήξει πολλούς. Αγώνες για δημιουργία συνδικαλισμού, άγρια καταστολή, φτώχεια και άλλα πολλά, καθώς και εικόνες που θυμίζουν έντονα το σημερινό μεταναστευτικό πρόβλημα (ναι, στα 30ς, μετά την κρίση του 1929, οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν τα ίδια τεράστια προβλήματα με την εσωτερική μετανάστευση, όταν, όπως είπαμε, η Καλιφόρνια φάνταζε ως (απατηλός) παράδεισος για τις εξαθλιωμένες μάζες). Ταυτόχρονα ο Άσμπι σχεδιάζει το πορτρέτο του μουσικού: Ένας άνθρωπος παθιασμένος, δοσμένος απόλυτα στο σκοπό και την τέχνη του (γι᾽αυτόν τέχνη και σκοπός ταυτίζονται), ασυμβίβαστος, αλλά και καλόκαρδος, γεμάτος αγάπη για τους άλλους. Αλλά, συγχρόνως, και άστατος, κλασική περίπτωση καλλιτέχνη που δεν κάνει για οικογενειακή ζωή και ασφυκτιά στα πλαίσιά της. Αυτό που δίνει στο κοινό δεν μπορεί να το δώσει στους δικούς του ανθρώπους. Έτσι το θέμα της σύγκρουσης καλλιτεχνικής δημιουργίας και καθημερινότητας είναι ένας δεύτερος άξονας του φιλμ.
Αν δεν την έχετε δει ψάξτε την. Κυρίως θα εκπλαγείτε για το τι γυριζόταν στα 60ς και 70ς στην τότε Αμερική, που σήμερα δείχνει τον χειρότερο εαυτό της με τους διάφορους Τραμπ και τους χολιγουντιανούς, δίχως οράματα λογιστές.

HAROLD (20) + MAUDE (80) = LOVE

Πώς είπατε; Ένας νεαρός 20 χρονών με τάσεις αυτοκτονίας ερωτεύεται τρελά και τα φτιάχνει με μια γηραιά κυρία 80 ετών; Και είναι καλό αυτό; Ε, λοιπόν είναι εξαίρετο όταν μιλάμε για το "Harold & Maude" του 1971 του Hal Ashby (1929-1988). Ούτως ή άλλως θεωρώ τον Ashby από τους καλύτερους αμερικανούς σκηνοθέτες της γενιάς του και μ' αρέσουν όλες οι ταινίες του που έχω δει (με αποκορύφωμα το "Να είσαι εκεί, κ. Τσανς").
Μπορεί λοιπόν μια ταινία που πραγματεύεται έναν τέτοιο "παρά φύσει" έρωτα να είναι καλή και ευχάριστη; Δείτε το φιλμ και θα διαπιστώσετε ότι παραδόξως πρόκειται για μια από τις πιο feelgood ταινίες που έχετε δει ποτέ. Και μάλιστα απόλυτα σκεπτόμενη feelgood. Που φυσικά, λόγω εποχής, είναι βουτηγμένη στην καταλυτική αμφισβήτηση των 60ς, τα οποία μόλις έχουν τελειώσει και ελάχιστοι έχουν ακόμα αντιληφτεί το εύρος της αποτυχίας τους στο να αλλάξουν τον κόσμο.
Το όλο πράγμα λοιπόν είναι διαπραγματευμένο σαν κωμωδία, μια φευγάτη κωμωδία που ισορροπεί ανάμεσα στον σουρεαλισμό, την καρτουνίστικη οπτική και την κοινωνική καταγγελία. Ο Χάρολντ είναι ένα νεαρό πλουσιόπαιδο που διαθέτει μια μεγάλη περιουσία και μια αφόρητα καταπιεστική και "καθώς πρέπει" μαμά. Ο Χάρολντ δεν γελά ποτέ, και τα αγαπημένα του χόμπι είναι οι με ποικίλους τρόπους απόπειρες αυτοκτονίας (από τις οποίες, όσο σοβαρές κι αν είναι, βγαίνει με ανεξήγητο τρόπο απολύτως αλώβητος, όπως τα καρτούν που πέφτουν από ουρανοξύστες και απλώς βγάζουν ένα καρούμπαλο) και... το να παρακολουθεί κηδείες αγνώστων. Όπου γνωρίζει την Μωντ, μια 80χρονη που είναι, νομίζω, ένας από τους πιο πρωτότυπους και ευρηματικούς χαρακτήρες στην ιστορία του σινεμά. Μια κυρία που με αστείρευτη ενέργεια κλέβει αυτοκίνητα, κοροϊδεύει τους μπάτσους, ερωτεύεται, συμμετέχει σε κοινωνικούς αγώνες, μιλά για ειρήνη και αμφισβητεί οτιδήποτε είναι δεδομένο γύρω της. Αυτή λοιπόν θα μυήσει τον με-αστείο-τρόπο-καταθλιπτικό Χάρολντ όχι μόνο στον έρωτα (για τον οποίο μοιάζει να μην ενδιαφέρεται καθόλου στην μέχρι τότε ζωή του), αλλά κυρίως στη χαρά και την απόλαυση της ζωής.
Πέραν της αμφισβήτησης κάθε ταμπού που προείπαμε (τα ερωτικά, τα κοινωνικά, της τρέχουσας αντίληψης για την ευτυχία και τον πλούτο κλπ.) το φιλμ θέτει με έξυπνο και παιχνιδιάρικο τρόπο και θέματα όπως το χάσμα των γενεών, η οικογενειακή καταπίεση, η αποδοχή της διαφορετικότητας και κάμποσα άλλα. Και διαθέτει και μια σειρά από απολαυστικές, ξεκαρδιστικές ενίοτε σκηνές, όπως οι απόπειρες αυτοκτονίας του ήρωα, η προσπάθειες της μητέρας του να τον παντρέψει κλείνοντάς του με το ζόρι ραντεβού με διάφορες υποψήφιες που το βάζουν στα πόδια έντρομες, η καταδίωξη του απίστευτου ζεύγους από έναν μπάτσο με μοτοσυκλέτα κ.ά. Και είναι πλημμυρισμένο και από τραγούδια του Cat Stevens, που τότε βρισκόταν στις δόξες του.
Δείτε το και θα καταλάβετε ότι οποιοδήποτε θέμα μπορεί να μεταμορφωθεί σε οτιδήποτε, φτάνει να υπάρχει σκηνοθετικό (και σεναριακό) ταλέντο. Αυτή είναι άλλωστε και η δύναμη της τέχνης (και όχι μόνο του σινεμά).