"Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ"... ΑΛΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ

 

Ο Ryusuke Hamaguschi μετά το θαυμάσιο "Drive my Car" γυρίζει το 2023 το "Ο Διάβολος δεν Υπάρχει" (Evil does not Exist), κατεβάζει τους ρυθμούς και αυτή τη φορά φέρνει στο προσκήνιο το οικολογικό πρόβλημα. 

Σε ένα γιαπωνέζικο χωριό ο ήρωας ζει με τη μικρή του κόρη σε ρυθμούς φύσης (της πλούσιας φύσης που αγκαλιάζει το χωριό). Κόβει ξύλα, φέρνει νερό από καθαρή πηγή, μαθαίνει στην κόρη του τα φυτά και τα χνάρια των ζώων... Τα πάντα όμως κινδυνεύουν να ανατραπούν - μαζί με τη γαλήνη του χωριού, όταν εταιρία του Τόκιο σχεδιάζει να χτίσει πολυτελές κάμπινγκ (που είναι "μόδα") σε ευαίσθητη περιοχή. Δύο υπάλληλοί της καταφθάνουν για να πείσουν τους κατοίκους ότι είναι "για το καλό τους", αλλά συναντούν την απόλυτη δυσπιστία τους.

Φυσικά ο σκηνοθέτης θίγει ένα παγκόσμιο πρόβλημα που, πάνω απ' όλα, έχει να κάνει με την πανούκλα του κέρδους (ρίξτε μια ματιά στις Κυκλάδες...). Το αντιμετωπίζει με απόλυτο μινιμαλισμό, με αργούς ρυθμούς, με επαναλαμβανόμενες πράξεις και μοτίβα. Ενδιάμεσα υπάρχει ένα ζωντανό, διαλογικό μέρος - υπάλληλοι εναντίον κατοίκων, λεκτικά βεβαίως - και τελικά καταλήγει σε ένα παραμυθώδες τρίτο μέρος με απόλυτα ανοιχτό τέλος και δίχως να δίνει την παραμικρή απάντηση στο τι ακριβώς έχει συμβεί.

Δεν έχω τίποτα με τον μινιμαλισμό και τους αργούς ρυθμούς (όπως θα γράψω, για παράδειγμα, το "Μια υπέροχη Μέρα" του Wenders, ταινία με παρόμοια μινιμαλιστική δομή, με "έπιασε" και μου άρεσε πολύ). Ωστόσο εδώ οι αργότατοι και ντοκιμαντερίστικοι ρυθμοί του πρώτου ενός τρίτου του φιλμ με κούρασαν πολύ. Το ανοιχτό τέλος - παρά το ότι το τρίτο μέρος είχε γενικά ενδιαφέρον - με άφησε εντελώς "στα κρύα του λουτρού". Οπότε, παρά το ότι θίγει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εποχής μας και παρά τη μαγεία της φύσης που είναι διάχυτη στην ταινία, συνολικά με κούρασε και τελικά μου άρεσε λιγότερο από το προηγούμενο, τουλάχιστον, φιλμ του μινιμαλιστή δημιουργού.

ΑΝΤΙΟ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ, "ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΘΛΙΨΗ"!

Το 1958 ο Otto Preminger (1905-1986) γυρίζει το "Καλημέρα Θλίψη" (Bonjour, Tristess), βασισμένο βεβαίως στην ομώνυμη μεγάλη συγγραφική επιτυχία της Francoise Sagan. Το καστ είναι λαμπρό: Τζιν Σίμπεργκ (υπέροχη), Ντέιβιντ Νίβεν, Ντέμπορα Κερ, Μιλέν Ντεμονζό και σε μουσική εμφάνιση βεβαίως η Ζιλιέτ Γκρεκό!

Μία πλούσια, ξένοιαστη, γεμάτη ζωή, πλην όμως αργόσχολη και μάλλον τεμπέλα 17χρονη φτάνει με τον πατέρα της, που υπεραγαπά, σε υπέροχη παραθαλάσσια βίλα στη γαλλική Ριβιέρα για διακοπές. Πατέρας και κόρη θα ζήσουν ανέμελη ζωή με πολλές κατακτήσεις έως ότου μία ώριμη παλιά φίλη του πατέρα θα φτάσει για να κάνει διακοπές μαζί τους. Τα πάντα θα αλλάξουν: Ο πατέρας δεν νοιώθει το ίδιο με τις γυναίκες - παιχνίδια που τον περιτριγυρίζουν και η κόρη θα πάψει να είναι τόσο ανέμελη...

Για μένα εξαιρετική ταινία. Υπάρχει βέβαια η μαγευτική Ριβιέρα που κυριαρχεί στο φιλμ - νομίζεις ότι πρωταγωνιστεί (αλήθεια, δεν είναι πολύ ελληνικό το τοπίο της - αν εξαιρέσεις τις κομψές βίλες; Το σκέφτηκα συχνά ενώ έβλεπα το φιλμ). Έπειτα είναι οι λαμπεροί  πρωταγωνιστές, με επικεφαλής την πραγματικά υπέροχη (και αδικοχαμένη) Τζιν Σίμπεργκ. Μετά υπάρχει όλη αυτή η ξενοιασιά, η καλή ζωή, η ελευθεριότητα των ηθών... Για πολλοστή φορά μελαγχόλησα αναλογιζόμενος τον σκατόψυχο συντηρητισμό της εποχής μας και το γιγάντιο πισωγύρισμα στα πάντα που έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ναι, ξέρω την παρατήρηση που αυθόρμητα θα κάνετε: "Όλα αυτά αφορούν αποκλειστικά τη ζωή της μεγαλοαστικής τάξης, μιας μειοψηφίας". Θα συμφωνήσω απόλυτα, αλλά ακόμα κι έτσι ελπίζω να συμφωνείτε ότι το συγκεκριμένο φιλμ ΔΕΝ θα μπορούσε να γυριστεί σήμερα σε μία mainstream παραγωγή (και όχι βεβαίως για πολιτικούς λόγους), κι αυτό για μένα είναι τραγικό. Και τέλος, και σπουδαιότερο, είναι το λεπτό δούλεμα των συναισθημάτων, οι αλλαγές τους, η χαρά που μπορεί να γίνει θλίψη ή τύψη, ο στοχασμός πάνω στην ουσιαστική κενότητα της "καλής ζωής", το επιπόλαιο παιχνίδι που μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη...

Αν δεν ψάχνετε αποκλειστικά για θεαματικές ταινίες δράσης ψάξτε το.

"ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΚΑΙ Ο ΕΡΩΔΙΟΣ" ΚΑΙ Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ MIYAZAKI

 

Στα 83 του χρόνια, εν έτει 2023, ο Hayao Miyazaki μας δίνει "Το Αγόρι και τον Ερωδιό", μια ακόμα ταινία κινουμένων σχεδίων πλημμυρισμένη από την αχαλίνωτη φαντασία του.

Κατά τη διάρκεια του Β' παγκόσμιου ένα αγόρι από πλούσια οικογένεια χάνει τη μητέρα του σε βομβαρδισμό. Ο βιομήχανος πατέρας του παντρεύεται την αδελφή της και για ασφάλεια πάνε να ζήσουν σε εξοχικό σπίτι ενώ εκείνη είναι έγκυος. Το αγόρι στις περιπλανήσεις του στο δάσος ανακαλύπτει έναν εγκαταλειμμένο πύργο και έναν ερωδιό που μιλάει. Και οι δύο θα τον οδηγήσουν σε άλλους παράλληλους, μυστηριώδεις κόσμους...

Όπως πάντα οι ήρωες του Miyazaki είναι παιδιά στα πρόθυρα της ενηλικίωσης. Όπως πάντα θα ανακαλύψουν άλλους, μαγικούς κόσμους και θα περιπλανηθούν σ' αυτούς. Και, όπως πάντα, οι εικόνες θα είναι συχνά σαγηνευτικές. εδώ υπάρχουν και αυτοβιογραφικά στοιχεία, από την παιδική του ηλικία στον πόλεμο. Τα σχέδια, όπως σε όλα τα φιλμ του, είναι κλασικά ως ύφος. Η αφήγηση του είναι κάπως μπερδεμένη και πληθωρική, τα γεγονότα, οι μεταμορφώσεις, τα περιβάλλοντα πάρα πολλά. Πλην όμως αποζημιωνόμαστε από το θέαμα. Ίσως να μην είναι τόσο δυνατή όσο κάποιες από τις προηγούμενές του, αλλά όπως και να έχει δεν σκοπεύω να χάσω καμία από τις δημιουργίες του σημαντικότερου μάλλον εν ζωή δημιουργού animation, που πάντοτε αποτελούν γεγονός.

 

Μου είχαν λείψει οι γλυκόπικρες, αστείες και συγκινητικές συγχρόνως ιστορίες του Alexander Payne. Ευτυχώς το 2023 επιστρέφει σε μεγάλη φόρμα με το "The Holdovers" ("Τα Παιδιά του Χειμώνα" στην Ελλάδα) και μάλιστα με έναν εξαιρετικό Πολ Τζιαμάτι και δύο πρωτοεμφανιζόμενους - έκπληξη: τους Da'Vine Joy Randolph και Dominique Sessa.

Βρισκόμαστε στα 1970. Ένα απομονωμένο σχολείο για (εσώκλειστους) μαθητές κλείνει για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές. Κάποιοι όμως πρέπει να παραμείνουν ως ελάχιστο προσωπικό, όπως ορίζει ο κανονισμός. Προφανές "θύμα" είναι ένας αυστηρός (στα όρια του βλαμμένου, σίγουρα πάντως γραφικός) και μοναχικός καθηγητής ιστορίας με πάθος για την αρχαία Ελλάδα και Ρώμη, μια μαγείρισσα που θρηνεί τον πρόσφατο χαμό του γιου της στο Βιετνάμ και ένας ατίθασος (για να το πούμε κομψά) μαθητής, που άλλα περίμενε και αλλιώς του ήρθαν τα πράγματα. Τι θα κάνουν οι τρεις τους, ολομόναχοι στο αχανές άδειο κτίριο;

Δεν θα πω πολλά. Η ευαισθησία του Payne κυριαρχεί κι εδώ. Την κωμωδία διαδέχεται το δράμα, η ιδιαίτερη κατάσταση - και η απομόνωση - φέρνουν τους ανθρώπους κοντά, μυστικά αποκαλύπτονται, φιλίες και έχθρες εναλλάσσονται, ό,τι συμβαίνει και στη ζωή δηλαδή. Και όχι, όλα αυτά (κυρίως τη συγκίνηση εννοώ) δεν ξεπέφτουν στο μελό. Όλα είναι σοφά μοιρασμένα. Και ταυτόχρονα θίγονται και "παράπλευρα" θέματα : Από το Βιετνάμ και τις κατάφωρες αδικίες που βασίζονται στις κοινωνικές ανισότητες έως το θέμα της φιλίας ή των λυκοφιλιών που αναπτύσσονται στους κόλπους της κάθε επιστημονικής / πανεπιστημιακής κοινότητας. Τελικά όλα είναι θέμα κοινωνικής θέσης (εκτός ίσως από την αγάπη). 

Το ευχαριστήθηκα και απόλαυσα τα τραγούδια της εποχής που πλημμυρίζουν το φιλμ. Το συνιστώ. 

ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΣΤΙΣ "ΜΑΓΙΣΣΕΣ ΤΟΥ ΣΑΛΕΜ"

 Το θεατρικό έργο "The Crusible" του Arthur Miller είναι από τα γνωστότερά του και έχει ανέβει πάμπολλες φορές σε σκηνές σε όλο τον κόσμο. Ο Nicholas Heytner είναι ένας βρετανός σκηνοθέτης με μερικές ταινίες στο ενεργητικό του, που μετά το 2006 ασχολείται αποκλειστικά με το θέατρο. Το 1996 πάντως μεταφέρει το έργο στην οθόνη (ελληνικός τίτλος "Οι Μάγισσες του Σάλεμ") με τον Ντάνι Ντέι Λιούις και τη Γουινόνα Ράιντερ στους βασικούς ρόλους.

Στην Αμερική του 17ου αιώνα ένας παπάς μικρής αγροτικής κοινότητας βλέπει τυχαία πολλά κορίτσια του χωριού να χορεύουν νύχτα στο δάσος σε μια μαγικής φύσης τελετουργία. Θα καταγγείλει το γεγονός και μία απ' αυτές, πάντα φυσικά με το πρόσχημα του σατανά που διαφθείρει, θα προσπαθήσει να κατηγορήσει τη σύζυγο του πρώην εραστή της για να τη βγάλει από τη μέση. Η εμφάνιση του φανατικού δικαστή - ιεροεξεταστή είναι θέμα χρόνου...

Δυνατή ταινία. Σε πρώτο επίπεδο υπάρχει η αρρώστια του θρησκευτικού φανατισμού, που μόνο σε αθλιότητες και φρικαλεότητες μπορεί να οδηγήσει (και, προφανώς, σε ομαδική υστερία). Πέραν αυτού όμως υπάρχουν πάμπολλα άλλα : Η υποκρισία τόσο της κοινωνίας όσο και της εξουσίας, για την οποία βασικό είναι το φαίνεσθαι και η τήρηση του γράμματος του νόμου και όχι η (προφανής) ουσία. Η πάλη ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα και το θέμα του τι τελικά επιλέγουμε. Οι κάθε λογής κοινωνικοί συμβιβασμοί και τα όριά τους. Η ηθική ακεραιότητα και ο ηρωισμός που χρειάζεται για να διατηρηθεί (εδώ ο ηρωισμός - πρότυπο είναι κάπως στομφώδης, αλλά δεν πειράζει). Και πολλά άλλα που πιθανόν θα ανακαλύψετε.

Καλή ταινία, πολύ δυνατή κάποιες στιγμές, που αξίζει να έχετε υπ' όψη. Και έκπληξη η Γουινόνα στο ρόλο της "κακιάς" (που φυσικά δεν μας είχε συνηθίσει). Και να θυμάστε πάντα : Έξω από τις ζωές μας οι κάθε είδους φανατικοί!