Η ΦΡΙΚΗ "12 ΧΡΟΝΩΝ ΣΚΛΑΒΙΑΣ" (ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ)

Έχουμε δει πολλές ταινίες με θέμα τη δουλεία. Ωστοσο το θέμα αυτό είναι τόσο συγκλονιστικό (και απαράδεκτο φυσικά), που νομίζω ότι παραμένει ανεξάντλητο. Το 2013 λοιπόν ο εικαστικός και πετυχημένος σκηνοθέτης τα τελευταία χρόνια Steve McQueen μεταφέρει στην οθόνη μια αληθινή ιστορία για τον εφιαλτικό θεσμό, το "12 Χρόνια Σκλάβος", βασισμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο που έγραψε ο ίδιος ο ήρωάς της μετά την απελευθερωσή του.
25 χρόνια πριν καταργηθεί η δουλεία στις ΗΠΑ (πράγμα για το οποίο χρειάστηκε ένας από τους αιματηρότερους εμφύλιους στην ιστορία), ένας ελεύθερος μαύρος, ο οποίος ζει με την οικογένειά του στον Βορά φυσικά, απάγεται από δουλέμπορους και πουλιέται σαν σκλάβος σε φυτείες του Νότου. Επί 12 χρόνια θα προσπαθήσει να επιβιώσει αλλάζοντας αφέντες και πασχίζοντας μάταια να αποδείξει ότι είναι ελεύθερος πολίτης.
Η εφιαλτική οδύσσεια του ήρωα περιγράφεται στην ταινία με άψογο - ακαδημαϊκό ωστόσο θα λέγαμε - τρόπο. Ο θεατής, όπως είναι φυσικό, ταυτίζεται με τον πρωταγωνιστή από την πρώτη κιόλας στιγμή και βιώνει ο ίδιος το δράμα του. Η ταινία διαθέτει καλούς και κακούς και δεν διστάζει να πει ότι η μοίρα των σκλάβων μπορεί να ήταν ακόμα και - σχετικά - καλή. Όλα εξαρτώνταν από τον χαρακτήρα του ιδιοκτήτη φυστείας (συνήθως) που θα τους αγόραζε. Φυσικά το γεγονός αυτό ούτε κατά διάνοια μειώνει την απόλυτη φρίκη του θεμού της εμπορίας ανθρώπων, λες να ήταν ζώα. Ο McQueen, με τη γνωστή δύναμή του, καταφέρενει νομίζω να μας κάνει να νοιώσουμε στο πετσί μας τον εφιάλτη της κατάστασης αυτής. Η μοίρα της νεαρής μαύρης Ελάιζα εικονογραφεί με τον πιο δυνατο - και οδυνηρό - τρόπο τη φρίκη αυτή. Ειδική μνεία πρέπει να κάνω και στην πολύ δυνατή ερμηνεία του ταλαντούχου Μάικλ Φασμπέντερ (πρωταγωνιστή της προηγούμενης ταινίας του σκηνοθέτη) στο ρόλο του μισότρελου, σαδιστή ιδιοκτήτη.
Ναι, είναι μια ταινία "διδακτική" και σε ορισμένα σημεία βλέπεται δύσκολα αν κάποιος είναι ευαίσθητος σε ανθρώπινα δράματα τόσο ακραίας μορφής. Θεωρώ ωστόσο ότι "καλά κάνει". Το θέμα είναι τόσο σημαντικό και εφιαλτικό, που νομίζω ότι όποια υπενθύμισή του αξίζει τον κόπο. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που κάποιοι ξεχασμένοι (νομίζαμε) εφιάλτες τείνουν αν αναβιώσουν. Και στο κάτω - κάτω, το είπαμε ήδη, πρόκειται για πολύ δυνατό, έως και συγκλονιστικό φιλμ.

SHAME : Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΜΜΟΝΗ ΩΣ ΠΗΓΗ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ

Ο Steve McQueen (απλή συνωνυμία με τον μακαρίτη σταρ) είναι εικαστικός, κυρίως video artist, βραβευμένος μάλιστα με το περίφημο βρετανικό Turner Price το 1999. Τα τελευταία χρόνια στρέφεται στο σινεμά και, μετά το "Hunger", γυρίζει το 2011 το τολμηρό "Shame". Ένας απόλυτα πετυχημένος γιάπης ζει μόνος στη Νέα Υόρκη, στο δικό του διαμέρισμα. Σιγά - σιγά αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι δεν πάει απόλυτα καλά μ' αυτόν. Και από κάποιο σημείο και μετά αντιλαμβανόμαστε ότι το πρόβλημα βρίσκεται στην εμμονή του με το σεξ. Ολόκληρη η ζωή του και η σκέψη του στρέφεται γύρω απ' αυτό. Όταν δεν καλεί πόρνες στο σπίτι κάνει καμάκι στο μετρό, όταν δεν βλέπει τσόντες στον υπολογιστή αυνανίζεται στο μπάνιο. Ακόμα δραματικότερη γίνεται η περίπτωσή του όταν αντιλαμβανόμαστε ότι είναι πραγματικά ανίκανος να συνάψει μια κανονική σχέση, κοινώς να έχει κοπέλα. Μπορεί να αντλήσει ικανοποίηση μόνο από σχέσεις της μιας φοράς, σχέσεις καθαρά σεξουαλικές, δίχως ίχνος συναισθηματισμού. Το ενδιαφέρον είναι ότι η ασυνήθιστη αυτή περίπτωση, στην αρχή τουλάχιστον, ντύνεται με την εικόνα του απόλυτα πετυχημένου, αποτελεί ακριβώς το όνειρο κάθε επίδοξου ή μη γιάπι: Ωραίος, με πετυχημένη καριέρα, δικό μου σπίτι, πήδημα όποτε γουστάρω... Τι άλλο θέλω; Η απόλυτη μοναξιά δεν μοιάζει να ενοχλεί, ίσα - ίσα, δεν θέλω κανείς να ανακατεύεται στη ζωή μου, ενώ η έλλειψη συναισθήματος αποτελεί κατάκτηση... Όταν η τραγουδίστρια αδελφή του έρχεται απροειδοποίητα να μείνει στο διαμέρισμά του, ο κόσμος του αρχίζει να καταρρέει. Εκείνη είναι εντελώς αντίθετη απ' αυτόν: Υπερσυναισθηματική, εύθραυστη, επιρρεπής σε έρωτες που αφήνουν πληγές, με απόπειρες αυτοκτονίας στο ιστορικό της... Η ενοχλητική καθημερινή επαφή μ' αυτήν είναι που αποκαλύπτει την πραγματικότητα του ήρωα: Ότι είναι όχι ακριβώς ένας ευτυχισμένος, πετυχημένος σούπερ χάι τύπος, αλλά ένας συναισθηματικά άρρωστος, παγιδευμένος σε κάτι που, ενώ ο ίδιος πιστεύει ότι γουστάρει, τελικά τον φυλακίζει. Η ταινία, πέραν των αρκετών τολμηρών σκηνών, είναι όντως καλογυρισμένη, με ιδιαίτερη αισθητική, ενώ ο Φασμπέντερ πολύ καλός στο ρόλο του. Θα είχα μια συγκεκριμένη αντίρρηση, που συχνά έχω σε τέτοιες περιπτώσεις: Ότι ασχολείται με μια πραγματικά σπάνια, ψυχοπαθολογική σχεδόν περίπτωση, οπότε, όσο καλή και νά'ναι, είναι δύσκολο να μας πει κάτι πέραν αυτής της ειδικής κατάστασης. Ωστόσο εδώ μπορούμε να εκλάβουμε το όλο θέμα και ως αλληγορία για τη μοναξιά των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, του σύγχρονου ανθρώπου, μια αλληγορία τελικά για τη βαθύτατη αλλοτρίωσή του. Ακριβώς το ότι η εξωτερική εικόνα του είναι απόλυτα θετική, μια εικόνα απδεκτή και συμπαθής, που πολλοί θα ζήλευαν, ακριβώς αυτό μας οδηγεί σε σκέψεις για το πόσο λάθος μπορεί να είναι οι αξίες μας, πόσο μακριά από την αληθινή ευτυχία (ό,τι και να είναι αυτό) μπορεί να βρισκόμαστε και σε πόσο λάθος κατεύθυνση πιθανόν βαδίζουμε. Η κατάρευση του ήρωα, το τσαλάκωμα της άψογης εικόνας του, δεν αφήνει πολλές αμφιβολίες γι' αυτό.