ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΟΜΙΧΛΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΣΧΗΜΙΑ

Βρισκόμαστε στη Λευκορωσία (μέρος τότε της Σοβιετικής Ένωσης) κατά τη διάρκεια του Β' παγκόσμιου πολέμου. Δύο αντάρτες φτάνουν στο σπίτι του ήρωα για να τον εκτελέσουν σαν συνεργάτη των Γερμανών, αφού 3 άλλοι που έκαναν μια δολιοφθορά εκτελέστηκαν, ενώ αυτός είναι ο μόνος που αφέθηκε ελεύθερος. Ο ένας από τους δύο μάλιστα είναι παιδικός φίλος του καταδικασμένου. Τον οδηγούν νύχτα στο δάσος, όταν η εμφάνιση ενός αποσπάσματος της φιλοναζιστικής αστυνομίας ανατρέπει τους όρους, καθώς ο καταδικασμένος γλυτώνει, ενώ ο παλιός του φίλος τραυματίζεται και ο δεύτερος αντάρτης το σκάει. Τι θα κάνει ο άνθρωπος που μόλις τη γλύτωσε κυριολεκτικά από τα δόντια του χάρου;
Αυτά συμβαίνουν στο "Πρόσωπο της Ομίχλης" (V Tumane) του ρώσου Sergei Loznitsa (κυρίως ντοκιμαντερίστα και σκηνοθέτη ταινιών μικρού μήκους), που γυρίστηκε το 2012. Φυσικά πρόκειται για μια πολεμική ιστορία, δίχως όμως μάχες και εκρήξεις και ό,τι άλλο σχετικό, και κυρίως δίχως ηρωισμούς. Η ταινία εστιάζει στους ανθρώπους, τους ήρωές της, τις σχέσεις τους, τα όσα παθαίνουν, την απελπισία και το αδιέξοδό τους. Στην ουσία κάτω από την πολεμική επιφάνεια κρύβεται ένα βαθύ δράμα, ζοφερό και σκοτεινό. Όπως ζοφερή και σκοτεινή είναι και η όλη ατμόσφαιρα του φιλμ. Φτωχά χωριά με ξύλινα σπίτια, πυκνά δάση, σκοτεινές νυχτερινές σκηνές, η πανταχού παρούσα ομίχλη και μουντοί, συννεφιασμένοι ουρανοί είναι το σκηνικό που ταιριάζει απόλυτα με το δράμα και την απόγνωση στις ψυχές των ηρώων. Τελικά το θέμα του φιλμ είναι περισσότερο υπαρξιακό. Η πορεία των τριών πρωταγωνιστών μέσα στα δάση, με τη σκοτεινιά και την υγρασία που θαρρείς ότι τρυπά τα κόκκαλα, πορεία όλο και πιο δύσκολη και απελπισμένη, μπορεί να ειδωθεί και σαν ένα είδος αλληγορίας μιας κατάβασης σε όλο και βαθύτερα ψυχικά βάθη. Με όσα συμβαίνουν η τελική απόφαση του βασικού πρωταγωνιστή μοιάζει απόλυτα δικαιολογημένη, μοιάζει η μόνη λύση.
Τελικά ο πρωταγωνιστής του φιλμ είναι η ανθρώπινη σκοτεινιά των ψυχών. Ηρωισμός και προδοσία, φίλοι και εχθροί, ζωή και θάνατος, όλα μπερδεύονται. Τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο, τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται, όπως ακριβώς συμβαίνει μέσα σε ένα ομιχλώδες τοπίο. Ο χειμώνας της Ρωσίας είναι ταιριαστός με τον χειμώνα στις ψυχές. Φυσικά η αηδία και η απέχθεια για τον πόλεμο, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τις φριχτές αυτές καταστάσεις και την απανθρωποποίηση των ανθρώπων, είναι προφανής. Όπως είπαμε όμως το φιλμ λειτουργεί και συμβολικά, φανερώνοντας τις σκοτεινές αβύσους της ανθρώπινης ψυχής.
Ταινία βαριά, μουντή, απελπισμένη, με αργούς ρυθμούς και έναν ρεαλισμό που δεν αφήνει τίποτα να εξωραϊστεί, είναι μεν εξαιρετικά προσεγμένη μέχρι τις τελευταιες λεπτομέρειες, πλην όμως βλέπεται δύσκολα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι καλή (κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον).