EL TOPO: ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ CULT

Γνωρίζετε τον Alejandro Jodorowsky; Αν όχι σας τον προτείνω, ως μια από τις πλέον πολισχιδείς και παράδοξες προσωπικότητες της τέχνης. Χιλιανός, γεννημένος το 1929, ζει κυρίως στο Παρίσι και, ούτε λίγο ούτε πολύ, συγκεντρώνει τις παρακάτω ιδιότητες: Κλόουν, μίμος (με σπουδές δίπλα στον Μαρσέλ Μαρσό) και κουκλοπαίκτης, ηθοποιός, συγγραφέας μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων, σκηνοθέτης του σινεμά και του θεάτρου και, η γνωστότερη ίσως, σεναριογράφος κόμικς με συνεργασίες με τεράστια ονόματα του χώρου, μεταξύ των οποίων και ο Moebius (μαζί έκαναν το περίφημο Incal). Σουρεαλιστής (έχει σχετιστεί με σημαντικά ονόματα του κινήματος), έχει κάνει 6 μεγάλου μήκους ταινίες, παράδοξες όλες και βαθιά συμβολικές.
Το "El Topo" (που σημαίνει "Ο Τυφλοπόντικάς"), γυρίστηκε το 1970 και υπήρξε ένα από τα πρώτα cult movies στην ιστορία του σινεμά (παιζόταν για καιρό σε μεταμεσονύχτιες προβολές). Γυρισμένο στο Μεξικό, διαθέτει όλα τα βασικά γνωρίσματα του δημιουργού του και συγχρόνως παραμένει αρκετά ερμητικό ή/και ανοιχτό σε πολλαπλές ερμηνείες. Μοιάζει με ένα είδος γουέστερν, πολύ σύντομα όμως αντιλαμβανόμαστε ότι φεύγει πολύ πέρα από το συγκεκριμένο είδος. Ο ομώνυμος ήρωας (ερμηνεύεται από τον ίδιο τον Jodorowsky) είναι ένας μοναχικός, μαυροντυμένος καβαλάρης, που κυκλοφορεί με ένα επτάχρονο παιδί στο άλογό του (γιος του;). Η ταινία χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο ο ήρωας είναι ο απόλυτος εκδικητής. Αρχικά θα εκδικηθεί κάποια απάνθρωπη συμμορία με επικεφαλής ένα στρατηγό, που αφήνει πίσω της ποτάμια αίματος. Στη συνέχεια, αναθεωρώντας ίσως την αξία της εκδίκησης, θα περάσει από διαδοχικές μυήσεις, νικώντας (σκοτώνοντας για την ακρίβεια) μια σειρά από σοφούς, κάτι σαν γκουρού της ερήμου, και θα γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος. Στο δεύτερο μέρος η προσωπικότητά του αλλάζει πλήρως. Αρνούμενος τον ρόλο του τιμωρού - πιστολέρο ξυρίζεται, φορά ράσο και, υιοθετώντας της περσόνα του (περίπου) τρελού ή "χαζού του χωριού", θα ενωθεί με το πλήθος των κάθε λογής άρρωστων και παραμορφωμένων, που ζουν σαν ζητιάνοι σε υπόγειες σπηλιές, και θα πασχίσει για την απελευθέρωσή τους και την ισότητά τους με τους "κανονικούς" (και ακραία σκληρούς) κάτοικους της κοντινής πόλης (οι οποίοι "απολαμβάνουν" μιας ιδιαίτερα καρικατουρίστικης απεικόνισης από τον σκηνοθέτη).
Η ταινία είναι κυριολεκτικά βαρυφορτωμένη με σύμβολα κάθε είδους (αρκετά από τα οποία ανεξήγητα σε μένα τουλάχιστον). Πολλά έχουν να κάνουν με τη θρησκεία, η οποία μοιάζει να απασχολεί σταθερά τον δημιουργό. Ταυτόχρονα είναι βίαιη, σκληρή, γκροτέσκα, με μερικές εκπληκτικές εικόνες και, πάνω απ' όλα, απόλυτα σουρεαλιστική. Είναι σαφές ότι όλα συμβαίνουν σε ένα μέρος "εκτός τόπου και χρόνου", σε μια έρημο κατοικημένη περισσότερο από σύμβολα παρά από αληθινούς ανθρώπους.
Είπα και πριν ότι οι ερμηνείες είναι πολλαπλές (διαφορετικές ίσως για κάθε θεατή) ή, ας μην φοβηθούμε να το πούμε κι αυτό, ίσως και ανύπαρκτες (ή, τέλος πάντων, ακατανόητες). Ας μη ξεχνάμε όμως ότι ο Jodorowsky είναι ένας γνήσιος σουρεαλιστής. Πολλές φορές δρα συνειρμικά, οδηγείται ίσως από τις εικόνες καθ' εαυτές και όχι από τα πιθανά τους νοήματα, οπότε πιθανόν να μην εξηγούνται ολα όσα βλέπουμε. Ίσως πάντως η ταινία να μιλά για δύο διαφορετικές όψεις απονομής δικαιοσύνης ή προσπάθειας για ισότητα. Στο πρώτο μέρος με βίαιο τρόπο, στο δεύτερο με ένα είδος χριστιανικής ταπεινότητας και αυτοθυσίας (που θα καταλήξει, ωστόσο, κι αυτή στη βία). Συγχρόνως μιλά, όπως είπαμε, για τη θρησκεία, για τον ρατσισμό και τον αποκλεισμό ανθρώπων, για τη διακαιοσύνη, για την επανάσταση και για άλλα που ίσως ανακαλύψει ο κάθε θεατής. Το σίγουρο πάντως είναι ότι, είτε μπείτε στον κύκλο των φανατικών οπαδών της είτε σας απωθήσει, το φιλμ παραμένει βαθιά χαραγμένο στη μνήμη λόγω της ιδιαιτερότητας και της παραδοξότητάς του. Είτε βγάλετε συμπεράσματα είτε όχι.