Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ "ΥΠΗΡΕΤΗ"

Στην αρχή υπήρχε το μυθιστόρημα του Ρόμπιν Μομ. Μετά έρχεται ο σημαντικός Joseph Losey (1909-1984), κάτοικος Βρετανίας λόγω των μακαρθικών διώξεων εις βάρος του στις ΗΠΑ, και αναθέτει στον γνωστό θεατρικό συγγραφέα Χάρολντ Πίντερ το σενάριο μιας ταινίας βασισμένης στο βιβλίο. Έτσι το 1963 γυρίζεται ο εξαιρετικός ασπρόμαυρος "Υπηρέτης" (The Servant).
Ένας ξεπεσμένος άγγλος αριστοκράτης επιστρέφει από κάποια αποικία και αγοράζει σπίτι στο Λονδίνο για να εγκατασταθεί. Προσλαμβάνει και έναν υπηρέτη, αφού ο ίδιος είναι ανίκανος να αυτοσυντηρηθεί. Αρχικά ο υπηρέτης μοιάζει άψογος. Βαθμιαία όμως οι σχέσεις τους θα γίνουν όλο και πιο πολύπλοκες, παράξενες και "άρρωστες": Μια απόλυτη εξάρτηση θα αναπτυχθεί μεταξύ τους, οι ρόλοι θα αντιστραφούν, ο υπηρέτης θα πάρει το πάνω χέρι και θα επιβάλλει τους όρους του, η ζωή του αριστοκράτη θα γίνεται όλο και πιο "παρατημένη" και παρακμιακή, ενώ οι κοινωνικές του σχέσεις βαθμιαία θα καταστραφούν.
Ας τονίσουμε αρχικά την φοβερή ηθοποιία των Ντερκ Μπόγκαρντ και Τζέιμς Φοξ. Από εκεί και πέρα οι συμβολισμοί και τα νοήματα είναι πολλά (και πολυεπίπεδα): Υπάρχει η υποβόσκουσα, λανθάνουσα ομοφυλοφιλική σχέση ανάμεσα στους δύο άντρες (η οποία βεβαίως δεν εκδηλώνεται ποτέ), η ψυχολογική μελέτη των χατακτήρων δηλαδή. Υπάρχει το διαρκές παιχνίδι της εξουσίας (ποιος εξουσιάζει ποιον κάθε φορά); Και βέβαια υπάρχει η αλληγορία της ταξικής πάλης: Η αριστοκρατία, η κυρίαρχη δηλαδή, είναι παρηκμασμένη, μαλθακή, παντελώς ανίκανη να υπάρξει από μόνη της, αφού όλα τα κάνει η άλλη, η "κατώτερη" και σαφώς πιο παραγωγική τάξη. Η εργατική τάξη πάλι (βλ. ο υπηρέτης) είναι δυναμική, δραστήρια, ικανή, πλην όμως απολυτα αμοραλιστική και αδίστακτη προκειμένου να απομυζήσει, να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί από τους κυρίαρχους "κηφήνες". Η πάλη για εξουσία ανάμεσά τους είναι σαφής (ενίοτε μάλιστα με χτυπήματα κάτω απο τη μέση).
Όλα αυτά δίνονται με μια ατμοσφαιρική, κλειστοφοβική σκηνοθεσία, με παράξενες λήψεις και ιδιαίτερη εμμονή στους καθρέφτες, και με ένα σενάριο που ορισμένες φορές αγγίζει τα όρια του (ψυχολογικού) θρίλερ, ενώ με μεγάλη μεθοδικότητα και μαστοριά "χτίζεται" το ολοένα και πιο παρακμιακό κλίμα, μέχρι τη απόλυτη (σταδιακή πάντως) κατάρρευση κάθε προσχήματος. Σε μια τόσο διχασμένη κοινωνία, μοιάζει να μας λέει, τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει, αφού ακόμα και η "πάλη" των κατώτερων έχει διαφθαρεί.
Πολύ καλή ταινία, η οποία, παρά την κλειστοφοβικότητά της (διαδραματίζεται σχεδόν ολόκληρη μέσα στο σπίτι), κρατά νομίζω απόλυτα τον θεατή και του δίνει άπειρη τροφή για σκέψη. Κλασική!