"ΟΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΙ" ΚΑΙ Ο ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΤΡΟΜΟΣ

Κι όμως, πίσω από αυτή τη μάλλον γελοία αφίσα (με τα παραπλανητικά σλόγκαν, σημειωτέον) κρύβεται μια ταινία του σημαντικού Joseph Losey (1909-1984). Είναι "Οι Καταραμένοι" του 1963.
Η εποχή που γυρίστηκε καθορίζει το περιεχόμενό της. Είναι η εποχή που ο ψυχρός πόλεμος καλά κρατεί και η ανθρωπότητα φοβάται πάνω απ' όλα την πυρηνική απειλή. Η βόμβες του 1945 είναι ακόμα πρόσφατες, οι υπερδυνάμεις συσσωρεύουν πυρηνικές κεφαλές και κάθε λογής άλλες βόμβες στα οπλοστάσιά τους και όλοι περιμένουν ότι δεν θα αργήσει να εμφανιστεί ο τρελός που θα πατήσει το κουμπί. Παράλληλα - αρχές 60ς γαρ - η νεανική επανάσταση, ή, αν προτιμάτε, ο θρίαμβος της νεανικής κουλτούρας, είναι έτοιμα να ξεσπάσουν.
Το φιλμ καθορίζεται από τα πλαίσια αυτά. Παραμένει όμως και παράδοξο στη δομή του: Ξεκινά ως ταινία για τη νεανική βία και εγκληματικότητα, τις συμμορίες νέων, τους μηχανόβιους, το ροκ εντ ρολ. Η οπτική απέναντι σε όλα αυτά είναι αρνητική. Και ξαφνικά, από ένα σημείο και πέρα, μετατρέπεται σε φιλμ επιστημονικής φαντασίας: Ένας αμερικάνος τουρίστας, ο αρχηγός μιας ντόπιας συμμορίας (χαρακτηριστικός κακός ο νεαρός τότε Όλιβερ Ριντ) και η αδελφή του παγιδεύονται σε ένα απομονωμένο σπίτι, που κάτω του κρύβει σπηλιές και υπόγειες βάσεις... για να ανακαλύψουν κάποια παράξενα, παγωμένα παιδιά που, όπως φαίνεται, δεν γνωρίζουν τίποτα για τον έξω κόσμο.
Η ταινία, εκτός από μια προειδοποίηση για τον πυρηνικό όλεθρο, βάζει ξεκάθαρα και άλλα διλήμματα: Απέναντι στη νεανική βία αντιπαραθέτει την κρατική βία και αυθαιρεσία. Η συμπεριφορά των νέων με τις συμμορίες είναι αρνητική και καταδικαστέα. Τι μπορούμε όμως να πούμε για τη συμπεριφορά της πολιτείας, του στρατού, της επίσημης επιστήμης, του ενός εκ των πρωταγωνιστών "δημόσιου υπάλληλου"; Πόσο ηθική είναι αυτή, πού βρίσκεται η γραμμή ανάμεσα στο "καθήκον" και το έγκλημα;
Παράλληλα, εκτός του μυστηρίου που κυριαρχεί, η ταινία διαθέτει και μια βαθειά ανθρωπιά. Μοιάζει να πονεί τους ήρωές της, να συμπάσχει. Όλοι έχουν μερίδιο δίκιου κι όλοι κουβαλάν τον δικό τους σταυρό και έχουν τις δικές τους αμφιβολίες. Όσο για το τέλος, απελπισμένο, σκοτεινό, απέχει πολύ από την σύγχρονη κυριαρχία του χάπι εντ. Το στοιχείο αυτό πάντως ήταν χαρακτηριστικό αρκετών ταινιών της εποχής, ακόμα και αμιγώς χολιγουντιανών. Ο φόβος για την πυρηνική κόλαση δεν άφηνε και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ούτε και σήμερα υπάρχουν βέβαια και πολλά τέτοια, για εντελώς διαφορετικούς όμως λόγους.
Αρνητικό στην ταινία οι κακές ή υπερβολικές ηθοποιίες και ένας κάποιος στόμφος που κυριαρχεί. Κατά τα άλλα όμως - αν ξεπεράσετε τέλος πάντων αυτό το στοιχείο - το βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον φιλμ. Και ιδιαίτερα σπαρακτικό.