ΣΙΩΠΗΛΕΣ ΨΥΧΕΣ - ΤΑΡΚΟΦΣΚΙΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

Ας πούμε από τη αρχή ότι υπάρχουν δύο βασικά είδη ταινιών: Οι "εμπορικές" και οι "φεστιβαλικές" (και τα δύο εντός πολλών εισαγωγικών). Το "εμπορικές" δεν το εννοώ αρνητικά, αλλά, για να καταλαβαινόμαστε, ως κάθε είδους ταινία που έχει για διάφορους λόγους τη δυνατότητα να κάνει εισητήρια. Καμιά κατηγορία δεν είναι από μόνη της θετική ή αρνητική. Και οι δύο περιέχουν εξ ίσου σκουπίδια και αριστουργήματα.
Η μικρή αυτή εισαγωγή έγινε για να ξεκαθαρίσω ότι οι ρώσικες "Σιωπηλές Ψυχές" (2010, πρωτότυπος τίτλος ""Ovsyanki") του Aleksei Fedorchenko ανήκουν καθαρά στο δεύτερο είδος. Άρα εξ ορισμού δεν είναι από τα φιλμ που τραβάνε πλήθη θεατών, αλλά συγκεκριμένο κοινό σινεφίλ. Και θέλω να πω ακόμα ότι το βρήκα πολύ καλό σαν τέτοιο.
Κάπου στα βάθη της Ρωσίας υπάρχει μια περιοχή που οι κάτοικοι είναι απόγονοι της παλιάς, χαμένης πια ως επί το πλείστον, φυλής Μέργια. Στην περιοχή υπάρχουν ακόμα κατάλοιπα των συνηθειών της φυλής και κάποιοι ψάχνουν την παράδοσή τους. Στη σύγχρονη εποχή πια, όταν η νεαρή γυναίκα ενός πενηντάρη πεθαίνει, εκείνος παίρνει τη νεκρή και τον καλύτερό του φίλο και αρχίζουν ένα ταξίδι για τον τόπο όπου - σύμφωνα με τις παλιές παραδόσεις - θα κάψουν τελετουργικά τη σορό.
Ταινία δρόμου, με σχετικά αργούς ρυθμούς, διακόπτεται συχνά από φλας μπακ, μας δείχνει μια μουντή και γκρίζα χειμωνιάτικη Ρωσία, αλλά και ένα είδος ιδιαίτερου φολκλόρ που βρίσκεται πολύ μακριά απ' αυτό του Κουστουρίτσα και άλλων βαλκάνιων δημιουργών. Πλημμυρισμένη από μελαγχολία (μια γλυκειά μελαγχολία όμως, που δεν σε κάνει να "κόβεις τις φλέβες σου"), γεμάτη άπό ένα πανταχού παρόν μεταφυσικό στοιχείο (που κορυφώνεται προς το τέλος), με εικόνες και έθιμα που σε κάνουν να νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε παλιότερες εποχές, και, πάνω απ' όλα, γεμάτη ποίηση, η ταινία κατάφερε να με συγκινήσει και να με κάνει να την παρακολουθήσω καθηλωμένος, παρά το ότι, όπως συχνά συμβαίνει σε τέτοιου είδους φιλμ, σχετικά λίγα πράγματα συμβαίνουν πραγματικά. Ίσως "έφταιγε" και η ενδιαφέρουσα μουσική, ίσως οι παράξενες, μουντές εικόνες, αλλά νομίζω ότι, σε μένα τουλάχιστον, λειτούργησε. Χαρακτηριστικό της είναι η έννοια της τελετουργίας, καθώς πολλά από τα τεκταινόμενα γίνονται με τελετουργικό τρόπο, όχι μόνο μεταφορικά, αλλά συχνά και κυριολεκτικά. Σχετικό μ' αυτό είναι και το γεγονός ότι, μεταξύ άλλων και εκτός της διερεύνησης του συναισθήματος της θλίψης, η ταινία μιλά και για τις σχέσεις παράδοσης και σύγχρονης ζωής. Και, όπως είπα, με "έπιασε", παρά το ότι η ενασχόληση με και η αγωνία για τη διατήρηση της παράδοσης δεν είναι από τα βασικά μου ενδιαφέροντα...
Φυσικά ο απόηχος του Ταρκόφσκι πλανάται στο φιλμ, κυρίως στους μεταφυσικούς του προβληματισμούς. Γενικά είναι μια ταινία που συνιστώ σε σινεφίλ - και μόνο σ' αυτούς - που, επι πλέον, είχε πάρει και το Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών στη Βενετία. Τελικά η Ρωσία είναι ακόμα ζωντανή...