"Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑΣ" ΚΑΙ Η ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

Ο Charles Chaplin (1889–1977) γυρίζει το 1940 τον "Μεγάλο Δικτάτορα" (The Great Dictator) "εν βρασμώ" (αφού απεχθάνεται βαθύτατα αυτό που συνέβαινε τότε στην Ευρώπη) αποδεικνύοντας την πολιτική του τόλμη. Νομίζω ότι δεν είναι μια από τις καλύτερες ταινίες του, αλλά η ιστορική της σημασία είναι μεγάλη.
Το 1940 η Αμερική δεν είχε μπει ακόμα στον πόλεμο. Επίσης, ενώ ήταν γνωστή η αντισημιτική υστερία των ναζί, ο κόσμος δεν γνώριζε ακόμα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις φρικαλεότητες που συνέβαιναν εκεί (ούτε και ο ίδιος ο Τσάπλιν προφανώς). Οπότε μια ταινία που γελοιοποιεί απόλυτα και ξεκάθαρα τον Χίτλερ και τον φασίστα σύμμαχό του Μουσολίνι είναι, αν μη τι άλλο, εξαιρετικά τολμηρή. Είναι μια καθαρά πολιτική ταινία, με στόχο μια συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, τη φασιστική, και το Χόλιγουντ δεν έκανε μέχρι τότε πολιτικές ταινίες. Υπήρχαν ακόμα πολλοί που θαύμαζαν τον Χίτλερ σαν πολιτικό. Ο τελευταίος έγινε διεθνώς το πιο μισητό πρόσωπο μόνο μετά τον πόλεμο, όταν αποκαλύφτηκαν τα εκατομμύρια των θυμάτων του.
Ο Τσάπλιν δεν διστάζει να δείξει έναν γελοίο, παρανοϊκό, μεγαλομανή και συγχρόνως αδίστακτο τύπο. Όσο για τον Μουσολίνι, αυτός είναι απλώς γελοίος και μεγαλομανής. Η ταινία βασίζεται στο πολυχρησιμοποιημένο εύρημα του σωσία. Ο ήρωας είναι ένας απλός εβραίος κουρέας που τυχαίνει να μοιάζει πολύ με τον δικτάτορα Χίνκελ. Έτσι η ιστορία του απλού, καθημερινού ανθρωπάκου, τυπικού ήρωα στα φιλμ του Τσάπλιν, μπλέκεται μ΄ αυτήν του παρανοϊκού δικτάτορα.
Είπα στην αρχή ότι δεν είναι από τις καλύτερες ταινίες του Τσάπλιν. Μπορούμε και κάποιες κοιλιές να βρούμε και το χιούμορ δεν είναι τόσο δυνατό ίσως όπως σε άλλα φιλμ του. Ωστόσο περιέχει μερικές ξεκαρδιστικές και συγχρόνως κλασικές σκηνές, όπως αυτή του δικτάτορα με την υδρόγειο σφαίρα (τέλεια απεικόνιση της μεγαλομανίας και παράνοιας όλων των στρατόκαυλων δικτατόρων), της συνάντησης Χίτλερ - Μουσολίνι, του ξυρίσματος υπό τους ήχους της μυσικής του Μπραμς και άλλες. Γενικά παραμένει μια απολαυστική ταινία, με μεγάλη ιστορική αξία.
Υπάρχει και το μακρύ, διδακτικό λογίδριο υπέρ της ειρήνης, της δημοκρατίας κλπ. του Τσάπλιν στο τέλος. Σήμερα κάτι τέτοιο δεν θα γινόταν δεκτό ως υπρβολικά απλοϊκό και, όπως είπαμε, διδακτικό, και όντως κουράζει. Πρέπει όμως να το τοποθετήσουμε στα πλαίσια της εποχής. Ο Τσάπλιν λέει ξεκάθαρα τις πολιτικές του απόψεις (έστω και μ' αυτόν τον "άγαρμπο" τρόπο), τολμώντας να εναντιωθεί απόλυτα με τους θαυμαστές του ναζισμού που, όπως είπαμε, τότε ήταν ακόμα μια ακόμα πολιτική ιδεολογία που κάμποσοι ανά τον κόσμο είχαν ενστερνιστεί. Και μόνο γι' αυτή του την τόλμη του αξίζει ένα μπράβο. Κι ας αποβαίνει αυτό ενάντια στην τέχνη του.