ΜΑΤΙΑ ΕΡΜΗΤΙΚΑ ΚΛΕΙΣΤΑ 'Η ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ ΒΑΘΙΑ ΘΑΜΜΕΝΕΣ

Το "Μάτια Ερμητικά κλειστά" του 1999 (Eyes Wide Shut) υπήρξε το κύκνειο άσμα του μεγάλου Stanley Kubrick (1928–1999). Υπήρξε επίσης μια αμφιλεγόμενη ταινία, η οποία όντως μπορεί να διαβαστεί με διαφορετικούς τρόπους από κάθε θεατή.
Το βασικό θέμα του φιλμ είναι βέβαια το σεξ. Ή, αν προτιμάτε, ο πόθος, φανερός ή κρυφός, για σεξ. Το παντρεμένο πρωταγωνιστικό ζεύγος (Τομ Κρουζ και Νικόλ Κίντμαν) είναι βεβαίως ευτυχισμένοι, πλούσιοι, καλλιεργημένοι και ίσως ακόμα ερωτευμένοι. Κοινώς τα έχουν όλα. Όμως η επιθυμία για κάτι άλλο, διαφορετικό, καραδοκεί. Γι΄αυτό εκείνη εξομολογείται τη φαντασίωσή της με έναν αξιωματικό που συνάντησε τυχαία κι εκείνος, προσπαθώντας να ξεπεράσει το σοκ της αποκάλυψης (ή μήπως αναζητώντας αυτό που μυστικά ποθεί τόσο καιρό;) περνάει μια ολόκληρη νύχτα τριγυρίζοντας σε διάφορα άγνωστα γι' αυτόν μέρη, αναζητώντας ουσιαστικά σεξ. Γι' αυτό και θεωρώ την ταινία μια από τις σημαντικότερες που μιλάν βασικά για τα σεξουαλικά απωθημένα.
Μπορούμε ακόμα να εκλάβουμε το φιλμ ως ένα είδος σάτιρας της κυρίαρχης αστικής φοβίας για το σεξ, το οποίο βεβαίως, παρά την πανταχόθεν προσφορά, παραμένει ουσιαστικά ταμπού. Ταμπού με την έννοια ότι, ακόμα κι αν ενδώσει κανείς στην προσφορά που λέγαμε, θα το κάνει κατά πάσα πιθανότητα κρυφά. Κι αν είναι και παντρεμένος... ούτε λόγος. Έτσι οι "νοσηρές" (εντός πολλών εισαγωγικών) επιθυμίες του ζεύγους κρύβονται κάτω από τη στιλπνή επιφάνεια της "τέλειας οικογένειας" και του πετυχημένου γάμου, κάτω απ' αυτήν όμως δεν παύουν να σιγοβράζουν. Η σάτιρα έγκειται στην κατάδειξη της φοβίας: Κάτω από το βαρύ κάλυμμα της αστικής ηθικής, τοσο οι επιθυμίες της γυναίκας όσο και του άντρα δεν ολοκληρώνονται ποτέ. Πράγματι εκείνη μένει απλώς σε μια σειρά φαντασιώσεων ή ονείρων κι εκείνος, αν και περνά μια ολόκληρη νύχτα ψάχνοντας, με τις ευκαιρίες παντού γύρω του, δεν καταφέρνει να κάνει ποτέ έρωτα και, στο τέλος, όλα βρίσκονται εκεί απ' όπου ξεκίνησαν: Στο "τέλειο ζεύγος" και στο ασφαλές (;) καταφύγιο του γάμου. Αλλά όσο κι αν προσπαθούμε να τα κρύψουμε κάτω από το χαλί, τα ένστικτα είναι μάλλον αδύνατο να τιθασευτούν...
Κινηματογραφικά έχουμε κι εδώ να κάνουμε με την γνωστή τελειομανία του Κιούμπρικ. Άψογη εικόνα, τέλεια φωτογραφία κι αυτή η γνώριμη "ψυχρή" και αποστασιοποιημένη ματιά του μεγάλου σκηνοθέτη, που μοιάζει να παρατηρεί από κάποια απόσταση τα τεκταινόμενα. Ταυτόχρονα το έντονο στοιχείο του θρίλερ που μπαίνει μετά τη μέση του φιλμ (μετά τη σκηνή του οργίου δηλαδή), καταφέρνει να κρατά τον θεατή, κάνοντάς τον να αγωνιά και σε ένα πρώτο επίπεδο (πέραν των πιθανών νοημάτων που ανέφερα παραπάνω). Επίσης θαυμάζουμε για μια ακόμα φορά την κυκλική, συμμετρική δομή της ταινίας, πράγμα που ο Κιούμπρικ έχει κάνει και σε άλλα φιλμ του, όπως στο "Κουρδιστό Πορτοκάλι". Αν προσέξετε, ο Κρουζ κινείται σε συγκεκριμένα μέρη, φτάνει στο απόλυτο μέσον, στην κορύφωση, στη σκηνή του οργίου και μετά γυρίζει πίσω και ξαναπερνά και πάλι, με αντίστροφη σειρά, απ' όπου είχε περάσει και πριν (όπου βεβαίως συναντά απρόβλεπτες και εντελώς διαφορετικές από πριν καταστάσεις). Απόλυτη συμμετρία λοιπόν. Στην αντίστροφη αυτή διαδρομή μάλιστα φαίνεται ότι όλα έχουν πάει κατά διαόλου, σα να πρόκειται για ένα είδος τιμωρίας του για το "παραστράτημα" (ή μάλλον για το παρά λίγο παραστράτημά) του. Νομίζω (προσωπική γνώμη μόνο) ότι κι αυτό το στοιχείο της "τιμωρίας" είναι ειρωνικό. Σα να λέει, κλείνοντάς μας το μάτι και παίζοντας με τις αστικές φοβίες που λέγαμε πριν, "να τι θα πάθετε αν πάτε να αμαρτήσετε"!
Όλο το φιλμ τέλος μοιάζει σαν ένα διαρκές όνειρο, σα να μη συμβαίνουν όλα αυτά στην πραγματικότητα, σαν ένα διαρκές τριπ. Ξέρω ότι αρκετούς τους κούρασε ή τους απογοήτευσε. Προσωπικά με γοήτευσε και το θεωρώ άξιο κλείσιμο μιας μεγάλης καριέρας, από τις εντυπωσιακότερες στο χώρο του σινεμά.
ΥΓ: Όλα όσα ανέφερα πριν είναι προσωπικές αναγνώσεις. Άλλοι θεατές μπορεί να διαβάσουν άλλα πράγματα ή να ερμηνεύσουν εντελώς διαφορετικά την ταινία. Αυτό το πολυεπίπεδο όμως είναι που κάνει τα έργα τέχνης μεγάλα.