FAIL SAFE : ΤΟ ΥΣΤΑΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ

Θα μπορούσαμε να κάνουμε ολόκληρο αφιέρωμα στις αμερικάνικες ταινίες, κυρίως του πρώτου μισού της δεκαετίας του 60, που έντρομες μπροστά στο Ψυχρό Πόλεμο που μαινόταν, φαντάστηκαν τις ζοφερότερες επιπτώσεις του, δημιουργώντας δράματα που - σχεδόν ή κυριολεκτικά -  καταλήγουν στο τέλος του κόσμου (όπως τον ξέρουμε τουλάχιστον). Τα οποία βέβαια απέχουν χιλιόμετρα από το συνηθισμένο σύγχρονο χάπι εντ που κυριαρχεί στο Χόλιγουντ.
Ένα από αυτά είναι το "Fail - Safe", που γύρισε ο σημαντικότατος Sidney Lumet (1924-2011) το 1964: Ένας συνδυασμός λαθών ανθρώπων και μηχανών (κομπιούτερς για την ακρίβεια) στέλνουν ένα σμήνος αεροπλάνων φορτωμένων με πυρηνικές κεφαλές να βομβαρδίσουν τη Μόσχα. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, σε μια ύστατη προσπάθεια να σταματήσει το με μαθηματική ακρίβεια επερχόμενο τέλος του κόσμου, προσφέρεται να βοηθήσει τους σοβιετικούς να αποκρούσουν την ακούσια επίθεση, ακόμα και αποκαλύπτοντάς τους κρίσιμα στρατιωτικά μυστικά, πράγμα που θα συναντήσει τη λυσσασμένη αντίδραση των "γερακιών" του Πενταγώνου. Η "λύση" (;;;) που θα βρεθεί είναι κυριολεκτικά ανατριχιαστική και, τελικά, δεν ξέρω αν θα πονέσει λιγότερο από ένα οριστικό τέλος της ανθρωπότητας.
Μπορούμε να πούμε δύο πράγματα για το φιλμ: Από τη μία υπάρχει το συγκλονιστικό σενάριο με την απίθανη πλοκή, τη σκιαγράφηση των χαρακτήρων του δράματος και τις πολύπλοκες ίντριγκες ή/και λεπτές κινήσεις - προσοχή στην κάθε λέξη, την κάθε έκφραση - που όλα αυτά συνεπάγονται. Από την άλλη υπάρχει η παντελής έλλειψη δράσης όσον αφορά την εικόνα. Ολόκληρη σχεδόν η ασπρόμαυρη ταινία διαδραματίζεται στο εσωτερικό του Πενταγώνου και στα μυστικά υπόγειά του, όπου ο πρόεδρος με τον μεταφραστή του συνομιλούν μόνοι  με τους σοβιετικούς. Αυτά επιτείνουν βεβαίως την απόλυτα κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, "πνίγουν"συνειδητά τον θεατή, αλλά και την μετατρέπουν σε ένα είδος πολεμικού μεν, απόλυτου δε "δράματος δωματίου". Πράγμα. βεβαίως, που μπορεί να κουράσει αρκετούς. Όντως σε όλόκληρο το φιλμ δεν υπάρχει καθόλου "καθαρός αέρας".
Οι χαρακτήρες, με επικεφαλής τους Χένρι Φόντα και Γουόλτερ Ματάου, διατρέχουν μια ευρεία γκάμα, από τον κλασικό ειρηνιστή έως το απόλυτο γεράκι. Τόσο οι στρατιωτικοί όσο και οι πολιτικοί ή πολίτες διαθέτουν τέτοιους στις τάξεις τους. Σε μερικούς από αυτούς "σκιτσάρεται" και η προσψπική τους ζωή. Φυσικά το φιλμ μιλά ουσιαστικά για το απόλυτο παράλογο του ατελείωτου ανταγωνισμού των εξοπλισμών, του ίδιου του Ψυχρού Πολέμου και της πυρηνικής απειλής, πράγματα που σήμερα δεν αποτελούν τόσο μεγάλους κινδύνους, πλην όμως τότε αποτελούσαν το μεγαλύτερο και εφιαλτικότερο πρόβλημα. Τελικά πρόκειται για μια κραυγή υπέρ της ειρήνης και του τέλους των πολέμων - θερμών ή ψυχρών.
Ξαναείπα ότι πολλοί θα κουραστούν με το διαρκές μπλά - μπλά και την κλειστοφοβική ατμόσφαιρα. Από σεναριακή άποψη όμως, νομίζω ότι η ταινία είναι συγκλονιστική.