"ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΠΛΟΙΟ" : ΤΡΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ

Ο Αλέξης Δαμιανός (1921- 2006) με τρεις μόνο ταινίες στο ενεργητικό του, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ελληνικού σινεμά (κυρίως, βέβαια, με τις δύο πρώτες). Το πρώτο του φιλμ είναι το "Μέχρι το Πλοίο" του 1967. Πρόκειται για την καταγραφή μιας Ελλάδας πολύ πίσω απ' αυτό που γνωρίζουμε σήμερα (ακόμα και στις δύσκολες μέρες της κρίσης).
Ο ήρωας, που ερμηνεύεται από τον ίδιο το Δαμιανό, είναι ένας ορεσείβιος μοναχικός τύπος, που θα κατέβει από το βουνό στην πόλη, στον Πειραιά συγκεκριμένα, για να πάρει το πλοίο και να ξενητευτεί για πάντα στην Αυστραλία, αφού είναι αδύνατο, λόγω φτώχιας, να ζήσει στη χώρα του. Η οδύσειά του αυτή θα έχει τρεις σταθμούς: Αρχικά θα δουλέψει σε ένα χωριό, στο σιδεράδικο ενός φίλου από το στρατό, στη συνέχεια θα βρεθεί σε ένα άλλο χωριό, όπου θα δουλέψει στα χωράφια και τέλος στην πόλη, όπου θα μείνει στο σπίτι ενός άγνωστού του ζευγαριού που χωρίζει, μέχρι την αναχώρηση τού πλοίου. Σε κάθε εναν από τους σταθμούς αυτούς θα γνωρίσει από μία γυναίκα. Δεν θα συνδεθεί ερωτικά με όλες, αλλά αυτές καθορίσουν τους σταθμούς του και, τελικά, τη μοίρα και του ίδιου.
Η ταινία καταγράφει με πολύ δυνατό τρόπο μια ζοφερή, σχεδόν τριτοκοσμική Ελλάδα, βουτηγμένη στη φτώχια και την ανέχεια, που είναι αδύνατο να θρέψει τα παιδιά της. Η μετανάστευση αποτελεί τη μόνη λύση, τη μόνη ελπίδα. Και στα χρόνια αυτά μετανάστευση σήμαινε ξερίζωμα από τη χώρα για πάντα. Πάμπολλοι είναι οι μετανάστες που δεν επέστρεψαν ποτέ εδώ. Ο Δαμιανός καταφέρνει να περιγράψει τόσο τη γεμάτη στέρηση και φτώχια εικόνα της επαρχίας, των μικρών χωριών για την ακρίβεια, όσο και τη μίζερη, άχαρη πραγματικότητα της μεγαλούπολης. Το κλίμα είναι εξ ίσου αποπνικτικό και στις δύο περιπτώσεις. Η χώρα σε έδιωχνε από παντού. Όσο η επαρχία είναι φτωχή, άλλο τόσο η πόλη είναι άσχημη και δύσκολη. Οι φτωχοί άνθρωποι δεν έχουν επιλογή.
Νομίζω ότι παράλληλα με την καταγραφή της κατάστασης μιας χώρας υπάρχει και μια μελέτη για την τραγική θέση της γυναίκας της εποχής σ' αυτή. Και οι τρεις γυναίκες που θα συναντήσουμε, εντελώς διαφορετικών προελεύσεων και χαρακτήρων, θα έχουν και οι τρεις άσχημη μοίρα:  Η μία θα παντρευτεί τον πρώτο που θα τη ζητήσει, δίχως, κυριολεκτικά, να έχει "σηκώσει τα μάτια της" σε άλλον άντρα, όπως απαιτούσαν οι ασφυκτικές για τις γυναίκες συνθηκες στην επαρχία τού τότε. Η δεύτερη, χαρακτήρας ανεξάρτητος και ατίθασος, θα καταλήξει χωρίς καλά - καλά να το καταλάβει πόρνη. Η τρίτη, δυστυχισμένη στη σχέση της και αναγκασμένη πάντοτε να υπακούει στις επιθυμίες του άντρα - αφέντη, και τελικά αποδιωγμένη απ' αυτόν, θα αναγκαστεί να μεταναστεύσει. Έτσι μπορώ να διαβάσω το φιλμ και ως μια φεμινιστικής ματιάς μαρτυρία, που σημειώνει τη δύσκολη θέση της γυναίκας σε μια Ελλάδα σχεδόν πρωτόγονη και, σίγουρα, πολύ μακριά από κάθε έννοια ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Θεωρώ το φιλμ πολύ δυνατό ακόμα και σήμερα. Δεν είναι μόνο το στοιχείο της καταγραφής που προανέφερα. Είναι και η δύναμη των ιστοριών καθ' εαυτών, και η κινηματογράφηση του πρωτοεμφανιοζόμενου Δαμιανού. Μια πολύ σημαντική κατά τη γνώμη μου ταινία, από τις πρώτες του "Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου".