Τρίτη, Ιουλίου 30, 2013

ΤΑ "400 ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ" ΚΑΙ ΟΙ ΧΑΜΕΝΕΣ ΖΩΕΣ

Τα "400 Χτυπήματα" (Les Quatre Cents Coups) γυρίστηκαν το 1959, είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Francois Truffaut (1932-1984) και, μαζί με το "Με Κομένη την Ανάσα" του Γκοντάρ σημαδεύει την αρχή της περίφημης γαλικής νουβέλ βαγκ, ενός "κινήματος" που ανέτρεψε πολλά από τα κινηματογραφικά στάνταρ και άλλαξε όσο λίγα το σινεμά.
Η ασπρόμαυρη αυτή ταινία παρακολουθεί τη ζωή του μαθητή Αντουάν Ντουανέλ, ενός τυπικά "κακού" παιδιού, που σύντομα θα περάσει από το σκασιαρχείο και την τιμωρία στο σχολείο στην κλοπή και τον εγκλεισμό σε αναμορφωτήριο. Παρακολουθεί τη ζωή του στο σχολείο, την κακή σχέση του με το δάσκαλο, τη φιλική του σχέση με ένα πλούσιο, επίσης "κακό" παιδί (ο Αντουάν είναι φτωχός) και, κυρίως, τη σχέση του με τους γονείς: Μια σκληρή μητέρα που δεν νοιάζεται γι' αυτόν και έναν θετό πατέρα, ο οποίος μάταια προσπαθεί να κερδίσει την αγάπη του παιδιού.
Στο φιλμ το δράμα, ακόμα και η σκληρότητα, εναλλάσσονται με το χιούμορ, η καθημερινή συναισθηματική βία με την τρυφερότητα, οι καλές με τις κακές στιγμές. Βλέπετε, η ζωή, ακόμα και στα πιο δύσκολά της, δεν είναι ποτέ μονομερής. Πάντοτε έχει τις εναλλαγές της. Γι' αυτό, ακόμα και μια κακή σχέση, όπως αυτή των μελών της οικογένειας, έχει τις ευτυχισμένες στιγμές της, όπως η έξοδός τους για σινεμά.
Η τρυφερότητα της ματιάς του Τριφό είναι συγκινητική. Ναι, είναι ένα "κακό παιδί", που βρίσκεται σε συνεχείς μπελάδες, ο σκηνοθέτης όμως δεν κρύβει τη συμπάθεια και την κατανόησή του. Και αντιλαμβάνεται καλά την χαρά και τη ξενοιασιά που μπορεί, για παράδειγμα, να δημιουργήσει μια απαγορευμένη κοπάνα από το καταπιεστικό σχολείο. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Βλέπουμε, όπως είπαμε, τη ζωή ενός παιδιού που δεν θα έπρεπε να είναι παράδειγμα για κανένα. Γιατί ο Τριφό το βλέπει με τόση συγκίνηση και συμπάθεια; Ένας λόγος (φαίνεται από την πρώτη κιόλας σκηνή στην τάξη) είναι ότι ο Ντουανέλ δεν είναι μόνο "κακός" (σε εισαγωγικά φυσικά) και δημιουργός συνεχών προβλημάτων. Είναι και άτυχος. Συχνά καταδικάζεται για κάτι για το οποίο δεν φταίει. Αυτό όμως συμβαίνει μερικές μόνο φορές. Η ουσία βρίσκεται αλλού. Ο ουσιαστικός λόγος της συμπάθειάς για έναν "άσωτο" ξεδιπλώνεται ξεκάθαρα στη λίγο πριν το τέλος εξομολόγησή του: Την διήγηση της ζωής του. Εκεί βλέπουμε κάτι περισσότερο από καθαρά αυτό που νομίζω ότι θέλει να πει ο σκηνοθέτης: Δεν υπάρχουν ακριβώς "κακά παιδιά". Ίσως μόνο κάποιες ιδιαιτερότητες στο χαρακτήρα, όπως ένας υπερβολικός πόθος για ελευθερία. Είναι οι κοινωνικές συνθήκες, ο τρόπος ζωής, που τα δημιουργούν. Στη σκηνή αυτή το πράγμα ξεκαθαρίζεται. Έχουμε όμως υποψιαστεί ήδη τη θέση του σκηνοθέτη: Είναι τόσο ανάγλυφη η καταπιεστικότητα, η πνιγηρότητα τόσο του σχολείου όσο και της οικογένειας που καταγράφεται σ' όλο το φιλμ...
Συγχρόνως μ' όλα αυτά ο Τριφό κάνει συχνές αναφορές στο ίδιο το σινεμά (κοπάνες για ταινίες, οικογενειακή θέαση του φιλμ "Το Παρίσι μας Ανήκει", διαρκής παρουσία κινηματογραφικών αφισών κλπ.), επιβεβαιώνοντας έτσι τη γνωστή του κινηματογραφοφιλία. Θυμίζω επίσης ότι ο κόσμος των παιδιών τον συγκινούσε πάντα, αφού μ' αυτά έχει ασχοληθει και σε άλλη, μεταγενέστερη ταινία του.
Τελειώνοντας θα ήθελα να προειδοποιήσω όσους αρέσκονται σε αποκλειστικά σαφείς καταλήξεις ότι το τέλος παραμένεια ανοιχτό. Τι θα συμβεί μετά; Κάθε υπόθεση των θεατών είναι ευπρόσδεκτη. Άλλωστε η ανατροπή του κλασικού σχήματος "αρχή - μέση - τέλος" ήταν ένα από τα γνωρίσματα της νουβελ βαγκ.
Θα τη χαρακτήριζα κλασική ταινία. Πιστεύω ότι μετά τόσες δεκαετίες η συγκίνηση που προκαλεί και η ευαισθησία της παραμένουν αναλοίωτες. Αυτό δεν χαρακτηρίζει τις μεγάλες ταινίες;

Ετικέτες ,

eXTReMe Tracker