Η "ΜΑΥΡΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ" ΚΑΙ Ο ΑΒΑΣΤΑΧΤΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
Η "Μαύρη Αφροδίτη" (Venus Noir) του 2010, που (δυστυχώς) βασίζεται σε αληθινή ιστορία, είναι φυσικό να φέρνει στο μυαλό τον "Άνθρωπο Ελέφαντα" του Lynch, που εξετάζει μια παρόμοια περίπτωση. Στην ταινία του Abdellatif Kechiche όμως (που είχε κάνει και το πολύ ενδιαφέρον "Κους κους με φρέσκο ψάρι") τα πράγματα είναι αρκετά πιο πολύπλοκα.
Στο Λονδίνο του 1810 και, αργότερα, στο Παρίσι, η Σάρκι Μπάρτμαν, μαύρη από τη Νότια Αφρική, που ανήκει στη φυλή των Οτεντότων, επιδεικνύει σε ένα αχόρταγο λευκό κοινό τις φυλετικές της ιδιομορφίες σε ένα απόλυτα ταπεινωτικό θέαμα, που είναι ταυτόχρονα "εξωτικό" και ερεθιστικό, ώσπου αρχίζει γι' αυτήν η παρακμή.
Ενώ όμως ο "Άνθρωπος Ελέφαντας" προσπαθεί απεγνωσμένα να αποδείξει ότι είναι άνθρωπος, νοήμον ον, εδώ αυτό είναι δεδομένο - ή τουλάχιστον το γνωρίζουν καλά οι εκμεταλλευτές της και προσπαθούν να την καλοπιάσουν, αφού γι' αυτούς είναι χρυσωρυχείο. Ετσι στο φιλμ, πέραν του ρατσιστικού θέματος, που φυσικά είναι κυρίαρχο, υπάρχει έντονος προβληματισμός για τη φύση του θεάματος, για τα όρια τέχνης και πραγματικότητας, για το πόσο μπορεί κανείς να ταπεινωθεί για να κερδίσει κάτι. Χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι το βασικό μοτίβο δεν παραμένει η απόλυτη εκμετάλλευση σε μια κοινωνία θεάματος, μια κοινωνία που βασιζεται σε διάφορες άμεσες ή έμμεσες μορφές εκπόρνευσης. Βλέπετε, η ηρωίδα, ως ένα βαθμό τουλάχιστον, συμμετέχει με τη θέλησή της στον εξευτελισμό της, πληρώνεται γι' αυτό και απολαμβάνει μια σειρά από πολυτέλειες. Γι' αυτό και χάρη στη δική της κατάθεση, ο εκμεταλλευτής της αθωώνεται από το δικαστήριο.
Όπως καταλάβατε τα θέματα που θίγονται εδώ είναι σαφώς πολυπλοκότερα από την προφανή επιθυμία κάποιου που υφίσταται εξευτελισμούς να γίνει επιτέλους σεβαστός. Και, κερασάκι στην τούρτα, μπαίνει και η επιστήμη της εποχής, που κι αυτή εκμεταλλεύεται με το δικό της τρόπο την πλήρως αποκομμένη από οτιδήποτε πραγματικά δικό της ηρωίδα, που στόχος της (της επιστήμης εννοώ) είναι να τη μελετήσει "επιστημονικά", διατυπώνοντας ρατσιστικές "επιστημονικές" πάντα αντιλήψεις. Και βέβαια η εκμετάλλευση δεν σταματά ούτε καν μετά τον θάνατό της...
Ο Kechiche υιοθετεί ένα θα το χαρακτήριζα "ενοχλητικό" στιλ. Με μεγάλες σκηνές επιμένει να δείχνει μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια τα "σόου", τον εξευτελισμό δηλαδή της ηρωίδας, από τις μέρες της επιτυχίας μέχρι την εποχή της απόλυτης παρακμής. Αυτό συνολικά - σε συνδυασμό και με τις δυόμιση ώρες της διάρκειας - με κούρασαν σε ορισμένα σημεία, συνετέλεσαν όμως, νομίζω, στο να επιδρά βαθιά η ταινία στον θεατή, να τον συγκλονίζει πραγματικά, ίσως μάλιστα επειδή ακριβώς συχνά τον ενοχλεί. Έτσι προσωπικά, παρά τα δύσκολα και όπως είπα κουραστικά σημεία, την θεωρώ μια εξαιρετικά δυνατή και πολυεπίπεδη ταινία, που απλώνει την προβληματική της σε πολύ ευρύτερα θέματα από αυτό του ρατσισμού.
Ετικέτες "Venus Noir" (2010), Kechiche Abdellatif
posted by vandimir @ 10:43 π.μ.
6 Comments:
Εμένα αυτό που μου κανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν οι αντιδράσεις του εκλεπτυσμένου ευρωπαϊκου κοινού. Συμφωνώ οτι το βασικό μοτίβο είναι η εκμετάλλευση σε μια κοινωνία θεάματος, αλλά αυτό με έ΄κανε να σκεφτώ οτι και ο κινηματογράφος παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σ'αυτό το θέαμα, και βρίσκω τη συμπεριφορά πάρα πολλών ηθοποιών παρόμοια με της Σάρκι. Μου ρχεται στο μυαλό το κους κους με ψάρι, όπου ο σκηνοθέτης ανάγκασε την πολύ νέα τότε και επίσης εξωτική Hafsia Herzi να βάλει κιλά και να μάθει χορό της κοιλιάς για να παίξει μια μεγάλης διάρκειας σκηνή στο τέλος. Σίγουρα η ταινία είναι ανώτερη ποιοτικά απ'τις παραστάσεις της Σάρκι, αλλά το μοτίβο παραμένει το ίδιο.
Δεν θα συμφωνήσω ακριβώς. Δεν θα τεκμηριώσω θεωρητικά την άποψή μου, αλλά μόνο συναισθηματικά. Ακριβώς η σκηνοθετική εμμονή να δείχνει κάθε λεπτομέρεια του σόου και τις αντιδράσεις του κοινού, προσωπικά μου δημιουργούσε απόλυτη απέχθεια και αποτροπιασμό. Ούτε στιγμή δεν με ερέθισε, όπως ας πούμε αν έβλεπα μια παρόμοια φάση σ' ένα πορνό. Η εμμονή του αυτή δηλαδή, με έκανε να ταυτιστώ με την ηρωίδα και να βιώσω - όσο γίνεται από το πανί τέλος πάντων -την ταπείνωση και όχι με το κοινό και να ερεθιστώ.
Αντιλαμβάνομαι τι θέλεις να πεις. Όμως, ξέρεις, για να κάνεις τον άλλον ηδονοβλεψία απαιτούνται κάποιες τεχνικές - αυτές των πορνό, σοφτ ή χαρντ - που εδώ δεν υπήρχαν. Βασικό στοιχείο π.χ. είναι το timing. Στον περίφημο βιασμό της Μπελούτσι, ας πούμε, στον "Μη αναστρέψιμο" ο Νοέ πέτυχε την μη ηδονοβλεπτική συμμετοχή μας με τον απλούστατο τρόπο να δείξει το βιασμό σε real time. Αυτό έκανε τη σκηνή κυριολεκτικά αφόρητη, κι ας ήταν η Μπελούσι το θύμα, που αποτελεί φαντασιωση του μισού πληθυσμού. Αν βρεις κάποιον που ερεθίστηκε με τη σκηνή αυτή, μάλλον είχες την ατυχία να πέσεις σε αληθινό βιαστή...
Φυσικά το γενικότερο ηδονοβλεπτικό στοιχείο που περιέχει ο κινηματογράφος από τη φύση του παραμένει. Αλλά αυτό μας αφορά όλους, ό,τι κι αν βλέπουμε, κι είναι άλλο, πολύ γενιότερο θέμα.
μπορεί σ'εμάς τους πολιτισμένους τα σόου της Σάρκι να μας φαίνονται απωθήτικά με τον τρόπο που τα παρουσιάζει ο σκηνοθέτης και με τις γνώσεις μας για το ρατσισμό, αλλά για όσους τα παρακολουθούσαν το 1815, δεν ήταν. Με τον ίδιο τρόπο οι απόγονοι μας μπορεί να θεωρούν πχ τις "αισθητικά πρωτόγονες" ταινίες πορνό που σήμερα μας ερεθίζουν, απωθητικές. Η βάση είναι όμως η ίδια: τέτοιες καταστάσεις που είναι ταπεινωτικές και εμείς δεν θα θέλαμε να βρεθούμε στη θεση όσων τις περνάνε, μας ερεθίζει να τις βλέπουμε ως κοινό.
Για το βιασμό της Μπελούτσι διαφωνώ, νομίζω οτι σε αρκετούς άρεσε, κι εκτός απ'αυτό όλοι που είδαν την ταινία, την είδαν για το βιασμό. Αν στο τέλος δεν τους άρεσε, αυτή είναι αντίδραση ανάλογη των παριζιάνων που ξενέρωσαν όταν είδαν τη Σάρκι να κλαίει.
Μα ακριβώς αυτό είναι το θέμα. Προφανώς η Σάρκι ήταν ερεθιστική για το "πολιτισμένο" κοινό της εποχής και αυτό ακριβώς καυτηριάζει ο σκηνοθέτης. Δείχνει μια εικόνα που οι "πολιτισμένοι" λευκοί γούσταραν, αλλά την κάνει απωθητική για μας. Το βρίσκω έξυπνο. Μας λέει "να με τι ερεθίζεστε" ή, τέλος πάντων, ερεθιζόζαστε. Να τι βρίσκεται από κάτω.
Όσο για την Μπελούσι, δεν συνάντησα ούτε έναν (άντρα εννοώ γιατί για τις γυναίκες είναι προφανές) που να γούσταρε τη συγκεκριμένη σκηνή. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου ότι πολλοί πήγαν να δουν το φιλμ γι' αυτή τη σκηνή, αλλά βλέποντάς την "πάγωσαν". Τουλάχιστον αυτό συνέβει σε όσους γνωρίζω εγώ. Ίδια ακριβώς λειτουργία με την Σάρκι. Πας δηλαδή έστω επειδή θέλεις να πάρεις μάτι και βγαίνεις παγωμένος μ' αυτό που είδες. Ακριβώς αντίστροφη λειτουργία με το πορνό, όπου συνήθως αυτός που θέλει να δει πορνό γουστάρει αυτό που βλέπει.
Δημοσίευση σχολίου
<< Home