ΕΝΑ "ΠΕΙΡΑΜΑ" ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΕΙ
Το 2001 ο γερμανός Oliver Hirschbiegel γυρίζει "Το Πείραμα" (Das Experiment), προκαλώντας σοκ στο κοινό. Η ταινία αφηγείται ένα "κοινωνικό" πείραμα που γίνεται σε μια σχολή: 20 άνθρωποι δέχονται εθελοντικά (έναντι αμοιβής) να παίξουν για 15 μέρες τους ρόλους δεσμοφυλάκων και φυλακισμένων, υπακούοντας σε ορισμένους κανόνες. Οδηγούνται σε μια κανονικά προσομοιωμένη φυλακή, χωρίζονται στους μεν και στους δε... και η κόλαση αρχίζε. Στις 5 μόλις μέρες η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί πλήρως.
Το φιλμ καταφέρνει με κοφτό ρυθμό να κρατά ένα διαρκές σασπένς. Συγρόνως, από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό η ένταση κλιμακώνεται αδιάκοπα, μέχρι το πολύ δυνατό φινάλε. Η κατάσταση ξεφεύγει πολύ σύντομα από το απλό παιχνίδι, γίνεται όλο και περισότερο δυσάρεστη (και για τον θεατή, πόσο μάλλον για τους έγκλειστους) και, τελικά, η ωμή βία είναι αναπόφευκτη - και το τέντωμα των νεύρων των θεατών εγγυημένο. Προφανώς ο σκηνοθέτης θέλει να μας δείξει ότι η βία, τα άγρια ένστικτα, η "ανάγκη" για δύναμη και εξουσία είναι ριζωμένα μέσα μας, ότι μια χούφτα ανθρώπων δίχως καμιά έξωθεν καθοδήγηση θα οδηγηθεί αναπόφευκτα στον πρωτογονισμό και τη βία (σ' αυτό το συμπέρασμα θυμίζει πολύ το παλιό "Lord of the Flies" για το οποίο έγραψα πρόσφατα).
Παρά το ότι λοιπόν είναι ένα αναμφισβήτητα δυνατό φιλμ, οι αντιρρήσεις μου είναι αρκετές. Ο βασικός λόγος είναι ότι δεν το βρήκα αρκετά πειστικό. Δεν νομίζω ότι τέτοιες ανεξέλεγκτες καταστάσεις μπορούν να προκύψουν σε 5 μόλις μέρες. Κι έπειτα μου φάνηκε αρκετά ψεύτικη η μη συμμετοχή (η ελάχιστη συμμετοχή τέλος πάντων) των "άνωθεν", αυτών δηλαδή - καθηγητών πανεπιστημίου κυρίως - που παρακολουθούν το πείραμα. Πιστεύω ότι στην πραγματικότητα θα το σταματούσαν ή θα έκαναν αυστηρες συστάσεις πολύ συντομότερα. Και δεν είμαι σίγουρος ότι ένας άνθρωπος φασιστικής νοοτροπίας (ο "κακός" της ταινίας) μπορεί να παρασύρει τόσο εύκολα όλους τους υπόλοιπους (ναι, ασφαλώς και συνέβει με τον Χίτλερ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι συμβαίνει καθημερινά. Γι' αυτό άλλωστε το ναζιστικό φαινόμενο είναι τόσο ιδιαίτερο και μελετάται ακόμα τόσο πολύ). Στο νου βέβαια με όλα αυτά μας έρχεται το μεταγενέστερο "Κύμα", που κι αυτό επίσης δεν με είχε πείσει. Ίσως οι γερμανοί κουβαλούν τις ενοχές του παρελθόντος τους και προσπαθούν απεγνωσμένα να διερευνήσουν τα βαθύτερα αίτια γι' αυτό, να αποδείξουν ότι η γοητεία του φασισμού είναι (σε λανθάνουσα κατάσταση) ριζωμένη στην ανθρώπινη ψυχή και περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες για να ξυπνήσει. Πάντως και οι δύο αυτές κινηματογραφικές απόπειρες, παρά το ότι είναι πολύ δυνατές σαν ταινίες, δεν με έπεισαν.
Ετικέτες "Experiment, das" (2001), Hirschbiegel Oliver
posted by vandimir @ 3:55 μ.μ.
5 Comments:
Vandim, είσαι μικρός και αθώος. :Ρ
Το Das Experiment είναι εμπνευσμένο από αληθινή ιστορία. Ψάξε για το Stanford prison experiment (στη wikipedia βρε αδερφέ). Η ταινία δε στηρίζεται σ' αυτό εξ ολοκλήρου, και ναι, διογκώνει κάποια πράγματα, αλλά ο πυρήνας της ιστορίας είναι πραγματικότατος.
Σου φαίνονται λίγες οι πέντε μέρες για να ξεφύγουν τόσο τα πράγματα; Επιβεβαιωμένα, καθόλου.
Κι αν το πείραμα στο Στάνφορντ δεν είχε σταματήσει εκτάκτως σε έξι μόνο μέρες (επειδή οι υπεύθυνοι τρόμαξαν μ' αυτά που βλέπανε), ένας θεός ξέρει πού θα είχε καταλήξει.
Έχει δίκιο από πάνω ο/η Pirate Jenny, αληθινή ιστορία. Λίγο βέβαια με νοιάζει. Το ψυχογράφημα του Χίρσμπιγκελ έχει ρυθμό προσεκτικό, μετρημένες εξάρσεις, στέρεους χαρακτήρες και άψογη δομή. Μικρό διαμαντάκι, τεράστια η αποδοχή του.
Δεν διαφωνώ απόλυτα. Άλλωστε η ταινία είναι πολύ καλογυρισμένη και την είδα με κομμένη την ανάσα. Αυτό είναι αναμφισβήτητο. Στη διόγκωση των πραγμάτων (σε καθαρά ρεαλιστικό επίπεδο) βρίσκονται οι αντιρρήσεις μου.
Δεν διαφωνώ επίσης ότι ψυχολογικά, σε γενικές γραμμές, αυτό ακριβώς συνέβει. Κάποιοι έβγαλαν τα φασιστικά / εξουσιαστικά / σαδιστικά ή ό,τι άλλο ένστικτα και η κατάσταση εκτροχιάστηκε. Όμως στο Στάνφορντ δεν υπήρχαν νεκροί (2 στην ταινία), δεν επιτέθηκαν εναντίον των ίδιων των διοργανωτών του πειράματος (εδώ έχουμε βιασμό μιας και σοβαρό τραυματισμό του επικεφαλής). Επίσης διάβασα ότι το αληθινό πείραμα έγινε σε ανθρώπους χαμηλής μόρφωσης. Αυτό δεν θυμάμαι να αναφέρεται στην ταινία (αν το αναφέρει και εγώ δεν το πρόσεξα ή το ξέχασα συγχωρείστε με). Το στοιχείο αυτό είναι για μενα πολύ σημαντικό και εξηγεί πολλά.
Ξαναλέω: Βρήκα το φιλμ πολύ καλό. Οι αντιρρήσεις μου είναι σε "ποσοτικό" επίπεδο. Το χάος μου φάνηκε too much για μια ταινία που συζητά σοβαρά μερικά πολύ σημαντικά προβλήματα της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Αυτού ακριβώς του τύπου ήταν και οι αντιρρήσεις μου για το σχετικό "Κύμα". Κατά τα άλλα και αυτό το φιλμ το είδα επίσης με κομμένη την ανάσα.
Όχι ρε, είναι αμαρτία να συγκρίνεις μια ανόητη ταινία σαν το Κύμα με μια ταινία που καταπιάνεται με τους προβληματισμούς της και δεν παίζει. Το Κύμα ήταν μακράν η χειρότερη ταινία της χρονιάς της.
Σχετικό σαν θέμα εννοώ. Που είναι δηλαδή το σημαντικότατο ζήτημα της ύπαρξης σπερμάτων φασισμού μέσα σε όλους μας. Το θέμα λοιπόν ήταν παρόμοιο. Όσο για το "Κύμα" εμένα τουλάχιστον με "κράτησε" κι αυτό όσο το έβλεπα, αλλά δεν με έπεισε. Κατά τα άλλα συμφωνώ ότι το "Πείραμα" είναι καλύτερο. Άλλωστε ο H. έκανε μετά τη θαυμάσια "Πτώση", που δείχνει ότι είναι καλός σκηνοθέτης.
Δημοσίευση σχολίου
<< Home