ΟΤΑΝ ΟΙ ΚΟΕΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑΜΑΥΡΟΙ ΚΑΙ ΙΔΙΑΖΟΝΤΩΣ "ΣΟΒΑΡΟΙ"

Είμαι ορκισμένος φαν των δαιμόνιων αδελφών Ethan και Joel Coen, που τους θεωρώ από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς. Μ' αρέσουν και οι σοβαρές πλευρές τους (Το Πέρασμα του Μίλερ, Μόνο Αίμα) και οι πολλές πιο "ανάλαφρες", πλην όμως πάντοτε κοφτερές σαν ξυράφι. Ωστόσο το "Ένας Σοβαρός Άνθρωπος" (A Serious Man) μάλλον με απογοήτευσε λιγάκι. Έχει σποραδικά το σατανικό κοενικό χιούμορ και κριτικάρει για μια ακόμα φορά την ανθρώπινη - και ιδιαίτερα την αμερικάνικη - ηλιθιότητα, αλλά όλα γίνονται πολύ αργόσυρτα και βασανιστικά και τελικά αυτό που μου έμεινε - παρά τις πολύ αστείες στιγμές, ξαναλέω - ήταν μια βαθιά αίσθηση μαυρίλας.
Η ιστορία, που διαδραματίζεται στη δεκαετία του 60, πάρα πολύ απλά περιγράφει τη ζωή ενός "σοβαρού", συμβατικού εβραίου οικογενειάρχη, όπου ξαφνικά όλα, μα όλα, του πάνε από στραβά έως απόλυτα καταστροφικά. Κι αυτό είναι όλο μέχρι τέλους - ή μέχρι τελευταίας ρανίδας αν προτιμάτε, δίχως την παραμικρή χαραμάδα ελπίδας. Σα να μας λένε "ξεχάστε όσα συνήθως βλέπετε στο σινεμά. Η ζωή είναι σκληρή και παράλογη, δίχως ίχνος δικαιοσύνης, και στο τέλος πεθαίνεις κιόλας".
Το ενδιαφέρον είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στους κόλπους μιας πραγματικά ασφυκτικής εβραϊκής κοινότητας στην Αμερική, ενός αληθινού πολιτισμικού "γκέτο", που ελάχιστα πράγματα αντιλαμβάνεται από το χαμό των δεύτερων μισών των 60ς που συμβαίνει γύρω τους. Όλα αναφέρονται στον ιουδαϊσμό. Τα σχολεία είναι θησκευτικά, οι ραβίνοι είναι οι μόνοι άνθρωποι που δίνουν καθημερινές συμβουλές επί παντός επιστητού, οι τελετές και τα έθιμα τηρούνται σχολαστικά κλπ. Φυσικά οι Κοέν σατιρίζουν όλον αυτό τον εγκλωβισμό - και ίσως στο συγκεκριμένο φιλμ αυτός να είναι ο στόχος τους στη μόνιμη μελέτη της ανθρώπινης βλακείας που αποτελεί βασική συνιστώσα του έργου τους. Δεν νομίζω πάντως ότι ο στόχος είναι οι εβραίοι. Αυτοί αποτελούν απλώς ένα σύμβολο. Νομίζω ότι με τον ίδιο τρόπο θα αντιμετώπιζαν οποιαδήποτε κλειστή, φανατική σχεδόν, κοινότητα. Σατιρίζουν επίσης βαθιά ριζωμένα αμερικάνικα κλισέ και "πιστεύω", όπως το τακτοποιημένο, συντηρητικό αμερικάνικο όνειρο από το οποίο σχεδόν κανείς δεν ξεφεύγει (και τη διάψευσή του, αφού όλη η στιλπνή, καθώς πρέπει εξωτερική επιφάνεια κρύβει από κάτω οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε), ή τα "όμορφα" υποτίθεται, πλην όμως απόλυτα νεκρά, κομφορμιστικά και αποστειρωμένα αμερικάνικα προάστια. Ωστόσο, σας το εξομολογήθηκα ήδη, κουράστηκα αρκετά, πράγμα στο οποίο συνέβαλλαν και οι ασυνήθιστοι για Κοέν αργοί ρυθμοί.
Μένουν για μένα λίγες ανατρεπτικές, ξεκαρδιστικές στιγμές, απόλυτα στο πνεύμα τους. Προσωπικά την καταβρήκα κυρίως με τις σκηνές με τους 3 ραβίνους, που διαδοχικά επισκέπτεται ο ταλαίπωρος ήρωας - με αποκορύφωμα την σουρεαλιστική απαγελία από τον γεροντότερο και σοφότερο απ' αυτούς των στίχων του κλασικού White Rabbit των Jefferson Airplane, ενός τραγουδιού που παίζει καθοριστικό ρόλο στο φιλμ.
Παρά το μούδιασμα πάντως, περιμένω από τώρα εναγωνίως το επόμενο φιλμ τους. Είναι τόσο ελάχιστα αυτά που με έχουν απογοητεύσει και τόσο πολλά τα διαμάντια τους, που δεν τους φοβάμαι.