ΤΑ ΚΕΛΤΙΚΑ ΕΠΗ ΚΑΙ ΤΟ "ΕΞΚΑΛΙΜΠΕΡ"

Τα έπη του βασιλιά Αρθούρου είναι ό,τι η αρχαία ελληνική μυθολογία για τους βρετανούς. Και, βέβαια, όπως οι περισσότερες ιστορίες που περιλαμβάνονται στις μυθολογίες, κρύβουν και κάποιο βαθύτερο νόημα ή "καμουφλαρισμένα" ιστορικά γεγονότα. Τα έπη του Αρθούρου έχουν μεταφερθεί στην οθόνη μερικές φορές. Δεν έχω δει άλλες μεταφορές τους, εμπιστεύομαι όμως μια γενική παραδοχή: Ότι η καλύτερη απ' αυτές έγινε το 1981 από τον John Boorman και είναι το περίφημο "Excalibur".
Πριν σχολιάσουμε την ταινία, καλό είναι να υπογραμμιστεί ότι η συγκεκριμένη μεταφορά είναι πολύ πιστή στο βασικό βιβλίο που κατέγραψε τα έπη, αυτό του Thomas Malory του 15ου αιώνα. Το φιλμ του Μπούρμαν καλύπτει και τους δύο βασικούς κύκλους: Την εύρεση του μαγικού σπαθιού Εξκάλιμπερ, την στέψη του Αρθούρου, την ένωση της χώρας και τη δημιουργία του κάστρου του Κάμελοτ και των Ιπποτών της Στρογγυλής Τράπεζας αφ' ενός και την αναζήτηση του Ιερού Γκράαλ (του Ιερού Δισκοπότηρου) από τους Ιππότες αρκετά χρόνια μετά αφ' ετέρου.
Η ταινία είναι πολύ δυνατή σε εικόνες, απόλυτα ενήλικη, αρκετά σκοτεινή και δεν κάνει καμιά παραχώρηση σε εύκολες λύσεις και απλές ψυχαγωγικές περιπετειούλες. Είναι στιβαρή και συχνά έντονα δραματική ή σκληρή, όπως το έπος. Μ' αυτό ο Μπούρμαν έκανε νομίζω τη θεαματικότερη ταινία του. Κεντρικό πρόσωπο είναι, ίσως περισσότερο από τον ίδιο τον Αρθούρο, ο μάγος Μέρλιν, που λειτουργεί σαν καταλύτης σε όσα συμβαίνουν. Και βέβαια, στο δεύτερο μισό, το "πάνω χέρι" παίρνει η σατανική Μοργκάνα, που ερμηνεύεται από την Έλεν Μίρεν.
Πίσω από το φανταστικό μέρος (τους καλούς και κακούς μάγους, το μαγικό σπαθί, την Κύρία της Λίμνης, το Γκράαλ κλπ.) κρύβεται το τέλος μιας εποχής για την ανθρωπότητα και το ξεκίνημα μιας άλλης: Το πέρασμα από τη φεουδαρχία στη βασιλεία, τη δημιουργία δηλαδή των κρατών με κεντρική εξουσία αντί της πολυδιασπασμένης εξουσίας των φεουδαρχών και της ύπαρξης πόλεων - κρατών. Από την κεντρική εξουσία, μερικούς αιώνες αργότερα, θα περάσουμε στη δημοκρατία (και στον καπιταλισμό). Γι' αυτό και στο συγκινητικό τέλος του έπους υπάρχει το ίδιο ακριβώς μοτίβο που υπάρχει και σε ένα άλλο, μεταγενέστερο, πασίγνωστο έπος, το "Lord of the Rings" του Τόλκιν: Καθώς όλα τελειώνουν ο Μέρλιν λέει: "Η εποχή μας έχει πια τελειώσει. Τώρα αρχίζει η εποχή των Ανθρώπων". Κοινώς το μαγικό στοιχείο φεύγει από την καθημερινότητα και αντικαθίσταται με έναν όλο και εντονότερο ορθολογισμό. Ο παγανισμός δίνει τη θέση του στον χριστιανισμό, κι αυτός με τη σειρά του στην επιστήμη. Το σύμπαν παύει να είναι μαγικό και γίνεται κάτι που πασχίζουμε να εξηγήσουμε (και το έχουμε πετύχει μέχρι κάποιο σημείο). Ενδιαφέρον έχει και η πρώτη, πρωτόγονη αντίληψη για την εξουσία: Ο βασιλιάς, αυτός που την κατέχει δηλαδή, δεν είναι μόνο κυρίαρχος, αλλά και υπεύθυνος, ακόμα και θύμα πολλές φορές. Η χώρα, το καθήκον δηλαδή, βρίσκονται πολύ πάνω από την προσωπική του ευτυχία και όλες οι αντιδράσεις, οι πράξεις και το τέλος του Αρθούρου το επιβεβαιώνουν (φυσικά τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει σήμερα).
Γι' αυτό έγραψα στην αρχή για τά κοσμοϊστορικά γεγονότα που πολλές φορές κρύβονται κάτω από "παραμύθια". Πέραν απ' αυτά όμως, τα σύμβολα και τις αναλύσεις, το "Εξκάλιμπερ" παραμένει μια θεαματική, όμορφη και καθόλου παιδική ταινία, που αξίζει να δείτε.